Афганская шкатулка
Шрифт:
У гэты самы момант і ўдарыла. Стрэл прагучаў як гром з яснага неба. Дзесяткі вострых чмяліных джалаў пранізалі беляка. Ён, нібы разагнутая спружына, распластаўшыся ў паветры, з месца зрабіў неверагодны скачок. Затым, пятляючы, знік у лесе, як і не было яго ніколі.
На паляну выкаціўся Крушынскі. На хаду ён ўстаўляў у стрэльбу новы патрон. Пад'ехаў бліжэй.
— Міма! — ад прыкрасці нават салдацкую шапку-вушанку сарваў з галавы і з размаху кінуў пад ногі.
Потым падняў яе, абабіў снег. Ужо спакайней, ужо зміраны з няўдачай, агледзеўся больш пільна. І тут нейкае падабенства ўсмешкі рассунула яго бараду. Усё ж зачапіў! На месцы зайцавага піру засталася поўсць, некалькі карычневых шарыкаў памёту, якія яшчэ дыміліся, і, самае галоўнае, плямкі крыві.
Крушынскі кінуўся ў той бок, дзе знік заяц. Там быў круты спуск у нізіну. Крушынскага ледзь не сцягнула, у апошні момант паспеў ухапіцца за хвойку. Выбраўся, бокам ставячы лыжы, наверх.
Сабака быў тут як тут. Ён абнюхаў заячы памёт, тады адданымі вачыма ўставіўся ў гаспадара.
— Ну што, — сказаў яму Крушынскі, — дзе наш абед падзеўся? Куды паскакаў? Што мы цяпер есці будзем?
Барс толькі малаціў хвастом па снезе. З усім ён быў згодны. Крушынскі скінуў з плячэй рукзак. Дастаў адтуль паўбохана хлеба, дзве цыбуліны і запалкавы карабок з соллю. Разламаў хлеб на дзве роўныя часткі.
— На!
Атрымаўшы долю, Барс адбегся, лёг пад хвою, заціснуў лапамі мёрзлы акраец і пачаў грызці з трэскам, як костку. Свой кавалак Крушынскі пасаліў, збольшага абцёр цыбуліну і таксама прыняўся за абед. І на яго твары, і на мордзе сабакі чыталася асалода — акурат як у таго зайца, што не так даўно жаваў на гэтым самым месцы дубец. Так, так, Крушынскі! Гэта табе не мінскія валютныя рэстараны, цяпер ты ведаеш кошт гэтаму нішчымнаму мерзламу акрайцу.
Ён схрумстаў цыбуліны, даеў хлеб, укінуў у рот крошкі, выцер вусны і бараду. Сабака даўно стаяў перад ім і, зазіраючы ў вочы, прасіў дабаўкі.
— Усё! — сказаў Крушынскі.
І гэты дзень прайшоў упустую. Змяркалася. Зноў, як і ўчора, вецярок, зноў сняжок. Крушынскі адзеў рукавіцы, ускінуў на плячо рукзак. І не было б і сёння яму ўдачы, каб не выпадак, каб шлях назад не супаў з маршрутам параненага зайца. Не паспеў ён, аб'ехаўшы кручыну, спусціцца ўніз, як сэрца яго страпянулася ад радасці. Ён убачыў след. Мала таго: на снезе была кроў, ды не кропелькамі, а суцэльнай паласой!
Шлэпаючы лыжамі, Крушынскі пабег па гэтым следзе. Кроў гусцела. Зачапіў, добра зачапіў! Між тым паводзіны параненага зайца былі зусім незразумелымі. Скаціўшыся пасля смяротнага стрэлу з кручыны, цяпер ён, відаць, з апошніх сіл караскаўся. назад, наверх. Крушынскі адкінуў лыжы і, правальваючыся ў снег, ледзьве не на карачках таксама палез угару. Стрэльба і заплечнік толькі перашкаджалі.
Заяц ляжаў, крыху не дабраўшыся да вяршыны. Цяжкі пад'ём і рана знясілілі яго. Ён быў нежывы. У шкляных вачах адбіваліся заснежаныя хвоі, пад якімі ніколі больш не гуляць касому.
Крушынскаму, аднак, было не да рамантыкі і не да шкадавання. Дзелавіта ён схапіў беляка за заднія лапы, узважыў, затым анучкаю абцёр ад крыві і схаваў у рукзак.
Што значыць радасць здабытчыка! Зусім інакшай была дарога назад. Ноша ў заплечніку не цягнула, а наадварот, толькі надавала сілы. І ўжо не баяўся, як учора, Крушынскі заблудзіцца, хоць надвор'е было рыхтык учарашняму. Мяла завея, пачынаў заводзіць сваю пагрозлівую песню лес. Крушынскі апусціў вушы ў шапцы. Снег мітусіўся паміж дрэў, ім забівала вочы, ён ляпіўся да каўняра бушлата і барады. Трэба было прыбаўляць ходу, бо калі пачнецца ўчарашняя замець.
Раптам, сярод свісту завірухі і стогну дрэў, Крушынскаму пачуліся дзіўныя гукі. Ён не адразу зразумеў, што гэта голас ягонага Барса. Прычым цяўкае, як сапраўдны паляўнічы сабака, што высачыў звера! Крушынскі паспяшаўся туды. Рука механічна сашморгнула з пляча стрэльбу.
Барс, прыпадаючы да снегу грудзьмі, цяўкаў настойліва і жаласна. Перад ім быў пагорачак велічынёй з мурашнік. Спачатку Крушынскі так і падумаў — гаўкае, дурны сабака, на мурашнік! Усё ж падыйшоў бліжэй. Нагнуўся. і ўскрыкнуў.
— Што такое?!
У самаробным логаве, скурчаны, увесь засыпаны снегам ляжаў чалавек. Крушынскі разгублена азірнуўся. Вакол быў глухі лес. На міг слізганула думка — завярнуцца і ўцячы. Не ўблытвацца ні ўва што! Мала яму прыгод было на вяку! А рукі тым часам не слухаліся гэтых подленькіх довадаў мозга, а ўжо рабілі сваю работу. Ён скінуў лыжы, сцягнуў рукавіцы і хуценька абчысціў з чалавека снег. Затым прыпадняў яго.
Чалавек застагнаў. Божа мой, жывы! Ён быў жывы. Відаць, зусім нядаўна залёг тут, да таго ж знізу падаслаў хваёвых лапак, ды і апрануты быў у кажушок, а паверх шапкі абвязаны нейкім лахманом ці хусткаю. Ён быў на дзіва лёгкі і Крушынскі зразумеў, што гэта не дарослы, а падлетак, гадоў трынаццаці-чатырнаццаці.
— Уставай, малы! — патармусіў яго Крушынскі.
Аніякай рэакцыі. Трэба было хутчэй штосьці рабіць. Крушынскі прысеў, узваліў хлопчыка на спіну — рукі слаба ашчаперылі яго за шыю. Падняўся. Не такі хлопчык і цяжкі… Ззаду яго будзе падтрымліваць рукзак.
Крушынскі сціснуў зубы, на міг заплюшчыўся і падалося яму, што не лес гэта шуміць, а вухае мінамёт і трашчаць аўтаматныя чэргі, і што не снегам і хвоямі пахне, а порахам і крывёю.
Раздзел VI
У леснічоўцы. — Лекаванне. — Сюрпрыз. — Неспакойная ноч. — Выправа ў горад.
Доўгай была Крушынскаму гэтая дарога да свайго жытла. А завея ўсё гуляла! Толькі лес, ды снег, ды ледзь не да зямлі прыгнутая постаць чалавека, які з жывой ношай за плячыма прабіраецца некуды праз завіруху.
Калі нарэшце паказалася леснічоўка, Крушынскі быў да таго змораны, што нават не адчуў радасці.
У цёмнай, выстуджанай за дзень хатцы ён зваліў сваю паклажу на тапчан. Сам апусціўся побач на халодную падлогу. Ён быў увесь мокры ад поту. Дрыжэлі намучаныя рукі і ногі. Прыхінуцца б вось так галавою да тапчана і заснуць. Хоць не надоўга — на паўгадзінкі… Нават не распранаючыся, седзячы.
— Устаць! — уголас скамандаваў сам сабе. Падхапіўся.
Намацаў пад столлю газавую лямпу (ні электрычнасці, ні радыё ў леснічоўцы не было), зняў з крука, паставіў на табурэтку, бліжэй да тапчана. Запаліў. Схіліўся над хлопчыкам. Той быў у непрытомнасці, але дыхаў даволі роўна.
Цяпер за справу. Перш за ўсё распаліць грубку, добра, што дровы прынесены загадзя. Неўзабаве пацягнула з грубкі дымам, смалістым, едкім і прыемным адначасова, потым затрашчалі, ўхапляючыся агнём, сухія дровы. Яшчэ больш асветлілася хатка. Былі ў ёй, акрамя тапчана, стол, дзве табурэткі ды шафа — усё нязграбнае, самаробнае, з сасновых дошак.