Беларускiя народныя казкi
Шрифт:
— Ы-ы, яшчэ, то не дапамагала, толькі прынясе палудзень, я зьем, і зараз яна ідзе назад.
— Ну, то йдзі дадому.
Завёў, напаіў, накарміў дасыта і кажа:
— Ідзі-ж спаць, бо заўтра зноў чакае цябе праца.
Назаўтра даў яму напарстак, завёў яго да возера ды й кажа:
— Вылі з возера за дзень усю ваду, а дно пясочкам жоўценькім высып. Апрача таго, палічы рыбаў, колькі будзе вялікіх, і колькі малых.
Той выліваў, выліваў напарсткам ваду, але й знаку няма. Аж прыносіць тая есьці, а ён плача.
— Чаго
— А як-жа мне ня плакаць, то-ж казаў мне бацька твой напарсткам ваду выліць, а я выліваю і знаку няма.
— Э, глупства, я табе дапамагу, але памятай, каб ты мяне не забыўся.
Ён пад'еў і палажыўся спаць. Як бачыш, так вада выліта, і дно жоўценькім пясочкам пасыпана.
— Ну, устань, але памятай, калі прыдзе татуля і запытае, ці зрабіў, кажы — зрабіў. — А рыбу палічыў? — Палічыў: большай трыста шэсьцьдзесят, а меншай ня зьлічыў. Тады ён табе скажа, што гэта не твая праца, а мая, то ты не кажы, што гэта я зрабіла, бо было-б з табою кепска. Ну, а пасьля ён табе скажа, каб ты пазнаў, каторая табе абед насіла, а нас ёсьць сем, то над маёй галавою будзе муха лятаць; а другі раз — ззаду будзе кветачка ў мяне, а трэйці раз — будзе на пазурку зялёная нітачка. — Сказаўшы гэта, пайшла да хаты.
Неўзабаве прыходзіць чараўнік і пытае:
— А што, зрабіў?
— Зрабіў.
— Рыбу аблічыў?
— Аблічыў: большай трыста шэсьцьдзесят, а меншай не аблічыў.
— О, мусіць, то мая дачка зрабіла, а ня ты? — А ён:
— Не, — кажа, — далі-Бог не: яна толькі прынесла есьці і зараз-жа пайшла.
— Ну, ідзі дадому, калі ты пазнаеш, каторая прыносіла табе палудзень, то я цябе ажаню зь ёю, а калі не — то галаву адарву.
Пайшлі. Прыходзіць, аж ён паставіў сем паненак, як адна, ніякае адмены нідзе няма.
— Ну, — кажа — выбірай.
Прыгледзеўся ён над катораю муха лятала і кажа:
— Вось гэта.
— Ну, добра, ідзі спаць.
На другі дзень вывяў зноў сем, як адну, і кажа:
— Выбірай цяпер.
Так абыйшоў ён кругом, угледзіў белую кветачку і кажа:
— Гэта мая.
Чараўнік толькі галавою пакруціў і думае сабе: ну й хітры-ж ты.
Назаўтра выводзіць зноў сем галубіц, як адна, аніякае адмены, і кажа:
— Ну, хлопча, выбірай, каторая табе палудзень насіла.
Хадзіў ён кругом, хадзіў і ўгледзеў на пазурку зялёную нітачку, ды й кажа:
— Калі ня мыляюся, то гэта мая. А чараўнік:
— Ну, — кажа, — ты лепшы штукар за мяне.
Назаўтра іх ажаніў і загадаў, каб матка пільнавала, каб часам яны не паўцякалі. А нявеста ціха кажа каралевічу:
— Мы ўцячом, але паставім дванаццаць зэдлікаў, то гэтыя зэдлікі будуць за мяне адказваць.
Так і зрабілі, а самі наўцекача. Матка пытае:
— Галена, ты ёсьць?
— Ёсьць.
Так яна пытала дванаццаць разоў, а зэдлікі адказвалі; запытала трынаццаты раз — ціха, дык яна як
— Мужу, уставай — няма!
Тады чараўнік кажа:
— Бяжы хутчэй, маці, калі ўпусьціла, гані іх.
Маці зрабілася цёмнаю хмараю і гоніцца, а дачка тое пачула й кажа:
— Гоніць нас маці, я стану вялікім лесам, а ты маленькаю птушачкаю, толькі ня дайся ёй ухапіць.
Вырас адразу вялікі лес, а маленькая птушачка лятае ў ім. Пачала баба за птушкаю ганяцца: лятала, лятала, ды не ўхапіла. Вярнулася назад, чараўнік пытае:
— А што ты бачыла?
— Так і так.
— А чаму ты ня брала, то-ж гэта яны, — гані баба ізноў.
Баба зноў зрабілася цёмнаю хмараю і гоніць, а дачка тое пачула й кажа:
— Ну, гоніцца зноў маці, я зраблюся вялікаю гарою, зарослаю церняю, а ты будзеш салавейчыкам, толькі ня дайся ёй ухапіць.
І стала адразу вялікая гара, зарослая церняю, а салавейчык песьню сьпявае. Хмара надыйшла, стала баба за салавейчыкам хадзіць: хадзіла, хадзіла — ня дала рады прадзіраць гэтага церня калючага, завярнулася і паляцела, а яны далей уцякаюць. Прылятае да хаты, а ён:
— А што, бачыла?
— Так і так.
— Чаму ты, дурная баба, ня брала, то-ж гэта яны й былі. Гані трэйці раз, як знойдзеш, забірай.
Узяла баба із сабою тры гарэхі і зноў гоніць іх, а дачка пачула й кажа:
— Я буду возерам, а ты качуром — ня дайся-ж ты ёй ухапіць.
Прыляцела баба, хадзіла кругом возера і не ўхапіла.
— Ну, ты, — кажа, — мяне не шкадуеш, а я цябе шкадую: на табе, дачка, тры гарэхі, яны табе ў няшчасьці дапамогуць.
А потым паляцела назад, а яны з гарэхамі — уцякаюць далей. Калі-ж падыйшлі блізка да дому таго хлапца, яна й кажа:
— Я затрымаюся ў карчме, а ты ідзі дадому, толькі глядзі, каб цябе бацькі не цалавалі, бо ты аба мне зусім забудзеш.
Ён зайшоў у хату, а бацькі з радасьці давай яго цалаваць, дык ён і чыста забыўся. Пабыўшы крыху, гавораць яму, каб жаніўся. Дык ён і жэніцца. Сабралася шмат народу, а чараўніковая дачка раскусіла азін гарэх і вынула зь яго сукню, як месяц, убралася й ідзе. А матка каралевіча, як пабачыла яе, пачала бедаваць, што тую пакіне. Клікнула яна яе да пакою, дала ёй такога віна, што яна выпіла і заснула. Зьнялі яны тады зь яе тую сукню і схавалі. Прачнулася яна — няма сукні. Заплакала з гора і пайшла.
Аж на другі вечар зноў зьяжджаюцца госьці, яна раскусіла другі гарэх, дастала зь яго сукню, як зоркі на небе, убралася і пайшла. Матка яго яе пабачыла, зноў таксама зрабіла. Тая назаўтра прачнулася, але што-ж зробіш? Заплакала зноў і пайшла. Ідзе, аж спатыкае нейкую старую бабу. Тая падыйшла да яе і пытае:
— Чаго ты, доньку, плачаш?
— Так і так; парадзь мне, бабка, што мне рабіць, я яго ад сьмерці ратавала, а ён мяне забыў, хоць мы ўжо пажаніўшыся былі.
Тады бабка кажа: