Белы Бім Чорнае вуха
Шрифт:
Той выбег з хаты, прыгледзеўся: там, дзе ляжала галава Чарнавуха, засталіся высахшыя плямкі сліны, перамешанай з крывёю.
— Звер! — сказаў Хрысан Андрэевіч. Падумаў і папярэдзіў Алёшу: — Глядзі, не звязвайся з гэтым чалавекам — бяды нажывеш. Вось што: пайшлі па Чарнавухавай дарозе — больш няма яму куды ісці.
Яны дабраліся да аўтобуснага прыпынку, па дарозе клічучы і шукаючы Чарнавуха, доўга там чакалі і пайшлі дадому. Думалася, што калі ішоў сюды, то цяпер недзе далёка-далёка. Таго дня яны ішлі непадалёку ад стога, дзе адлежваўся Бім, іхні Чарнавух.
Вечарам Алёша некалькі разоў выходзіў на ганак, чакаў, клікаў. А потым вярнуўся ў сенцы, сеў ля сабачае будкі, напханае сенам, і заплакаў, адкрыта, па-дзіцячы,
Хрысан Андрэевіч пачуў, выйшаў у сенцы, запаліў святло.
— Э, ды ты таго? — здзівіўся ён.
— Таго, — адказаў Алёша, уздрыгваючы.
Бацька правёў шурпатаю, драўлянаю далонню па сынавых валасах і прамовіў:
— Гэта добра, Алёша… Душа ў цябе ёсць, хлопчык…
Выйшла Пятроўна.
— Шкадуеш Чарнавуха? — спытала яна.
— Шкада, мама!.. Шкада…
— Гора ж якое, бацька! — усхліпнула яна. — Але што ж цяпер зробіш, Алёшка… Так таму і быць… Шкада…
…А ў гэты самы час Бім ужо ляжаў пад лаўкаю ў павільёнчыку аўтобуснага прыпынку.
Ляжаў і чакаў. Чакаў ён толькі аднаго — світання.
Раздзел 13. Лясная бальніца. Тата і мама. Навальніца ў лесе
Як толькі засвятлелася на досвітку, Бім паспрабаваў устаць, але гэта было нялёгка, амаль немагчыма. Галоўнае, цяжка выпрастацца з абаранка: нешта застыла ўсярэдзіне і быццам склеіла там. Сяк-так, не па-сабачаму, ён спачатку выпрастаў адну заднюю нагу, быццам курыца з-пад крыла, потым другую, упёрся імі ў сценку і выпаўз з-пад лаўкі. Чуць паляжаў і папоўз з павільёна. Сеў. Здранцвелыя ногі пачалі ажываць. Перамагаючы боль і суцяшаючы сябе ціхім паскугольваннем, ён пайшоў — спачатку ледзьве-ледзьве, чыркаючы лапамі па зямлі, потым усё цвярдзей і цвярдзей.
Паспрабаваў крыху трушком — не так баліць у грудзях. І ён павольна-павольна патрухаўся і патрухаўся наперад. З боку здалося б, што сабака і не бяжыць. І не ідзе, а красае нагамі, каб не трэслася толькі тулава. Так Біму лягчэй. Ён адчуў, што яму і наогул стала здаравей ад травы і ад таго, што пачаў варушыцца. І ён драбніў, драбніў па шашы.
Ішоў па левай абочыне дарогі, насупраць сустрэчных машын. Ён, вядома ж, не ведаў «Правіл вулічнага руху на дарогах СССР», і ніякае логікі, спрактыкаванасці ў яго законным руху не было — проста падказваў інстынкт; па гэтым баку мяне везлі сюды, пайду і назад тою ж дарогаю. Людзі, што мільгалі ў акенцах машын, няйначай, думалі: «…Разумны сабака — выконвае правілы руху. Але хворы». На самай жа справе тут ніякага вялікага розуму не трэба было, каб пацвердзіць, што адпаведны артыкул задавальняе патрабаванні бяспекі.
Доўга трухаўся Бім — магчыма, тры, магчыма, чатыры гадзіны (спыняючыся і адлежваючыся — больш, вядома). Рухаўся не скарэй за пешага, магчыма, чуць-чуць і хутчэй. І то ўжо добра!
Але вось ён нечакана нават і для самога сябе, пазнаў той аўтобусны прыпынак, дзе звычайна выходзіў з Іванам Іванавічам на пачатку палявання. Пазнаў!
Каля павільёна стаялі людзі і чакалі аўтобуса. Бім прыпыніўся, не даходзячы да іх, і скіраваў улева, на тую дарогу, па якой хадзіў калісьці на паляванне. Нехта засвістаў яму ўслед, нехта загалёкаў, нехта крыкнуў: «Шалёны!» Бім не звяртаў увагі. Ён нават прыбавіў ходу, спрабуючы перайсці ў галоп, але гэтага не ўдалося, хутчэй не пабег, толькі стала яшчэ цяжэй.
Галоўнае — туды. Туды, дзе, магчыма, быў нядаўна ці скора будзе Іван Іванавіч. Туды, наперад.
Бім трухаўся да лесу. На ўзлеску ён прыпыніўся, агледзеўся і пайшоў у лес. Непадалёку адразу ж знайшоў знаёмую палянку і стаў ля пянька, быццам укопаны. Пастаяў, пакруціў наўкола носам, не знаходзячы месца, абышоў пянёк, прынюхаўся да самое зямлі. І раптам неяк рашуча лёг ля пянька на апалае лісце: тут, вось
А дзень жа быў цёплы-цёплы!..
Бывае ў познюю восень, нават і пасля зазімкаў, вернецца лета і патурбуе на адыходзе восень вогненным хвосцікам. І восень прыгрэецца, запесціцца і прыціхне, быццам ласкавы сабака, якога гладзіць жанчына. І тады запахне ў лесе развітальным водарам апалага лісця, рубінавымі ягадамі шыпшыны і бурштынам барбарысу, церпкім і вострым, як перац, падалешнікам, баравіком, якога ніхто не зачапіў і які ўжо рассыпаўся, прамоклы ад вільгаці, але яшчэ пахучы, які напамінае пра мінулае надвор'е, і пацячэ па лесе ўсмешлівы добры дух ад сасны да бярозы, ад бярозы да дуба, а той адкажа магутным пахам сілы, лясное моцы і вечнасці. Ёсць у лясным паху нешта вечнае і невынішчальнае, асабліва адчувальнае ў цёплыя, мяккія і ласкавыя развітальныя, апошнія дні восені; яна ўжо вольная ад нуднага дажджу, злосных зазімкавых налётаў і настырных, да ўсяго ліпучых іголак інею: усё прайшло, усё мінулася. І быццам восень, засынаючы, бачыць сон пра лета, а нам паказвае ўсё, што прыснілася, ва ўсёй велічнасці адухоўленае прыгажосці і ў жыватворных водарах зямлі. Шчаслівы той, хто сумеў узяць сабе ўсё гэта з дзяцінства і пранёс па ўсім жыцці, не выліваючы ні кроплі з падараванага прыродаю сасуда для ратунку душы!
У такія дні сэрца можа дараваць усё, але і яшчэ больш патрабаваць ад сябе самога. Заспакоены, ты зліваешся ў адно з прыродаю. Гэтымі ўрачыстымі хвілінамі асенніх сноў так хочацца, каб не было няпраўды і бяды на зямлі. І ў цішыні адыходзячай восені, агорнуты яе пяшчотнаю дрымотаю, у дні нядоўгага забыцця пра тое, што будзе зіма, ты пачынаеш разумець: толькі праўда, толькі чалавечая вартасць, толькі чыстае сумленне, і пра ўсё гэта — слова. Слова да малых людзей, якія потым будуць дарослымі, слова да дарослых, якія не забыліся, што былі калісьці дзецьмі.
Магчыма, таму і пішу я пра лёс сабакі, пра яе вернасць, пра яе сабачую вартасць і адданасць. Пра таго самага сабаку, што ляжаў цёплага-цёплага асенняга дня ў лесе ля пянька. І сумаваў.
Дык вось, у адзін са шчаслівых дзён прыроды ў лесе ляжаў няшчасны сабака Бім. А дзень стаяў — бог ты мой! — цёплы-цёплы!
Але зямля ж была халодная. Таму Бім скруціўся ля пянька, быццам ля ног у гаспадара, адпачыў крышку ды і пайшоў павольненька лесам, нешта шукаючы. Ля толькі што зрэзанага ясакара ён пачаў грызці сакавітую кару, смачную, любімую ласіную ежу. Ці здагадваўся Бім, што і гэтая кара — гаючая. Людзям, між іншым, і неўздагад, што востры сабачы нюх, мабыць, пазнае па паху, што шкоднае, што не. Не стаў жа Бім есці атрутны падалешнік, а ля кораня валер'яны спыніўся. Чаму сабакі і каты любяць яго пах?
Таксама невядома. Але Бім сяк-так капнуў раз-другі мяккую пухова-лістоўную зямлю, адгрыз карэньчык і з'еў. І яшчэ з'еў. Валяр'янавы корань амаль зверху, даставаць яго лёгка. Але з'еў ён роўна столькі, колькі яму трэба, і ні кроплі не болей, пакруціўся на адным месцы, быццам вытоптваў, дзе легчы, але месца чамусьці яму не спадабалася (таксама невядома чаму). Зрабіў невялікі круг, потым звузіў яго, натрапіў на стары франтавы акопчык, закіданы даверху лісцем, увайшоў у яго і закруціўся на месцы, але, відаць, не хацеў класціся, быццам бы перамагаў сон: аднак раптоўна ўпаў на пасцель і адразу ж заснуў моцным сном. Валяр'ян узяў сваё. Купыр завуць яго ў Тамбоўскай вобласці. Але ні ў адной вобласці здаровыя сабакі не елі і не ядуць корань купыра, хіба толькі патрэцца каторы аб яго носам, а хворыя вось ядуць. Бім у адносінах да гэтага быў не горшы за астатніх сабак, дарма што інтэлігент. Вось ён і з'еў. Так што вельмі прашу вас, цішэй. Цішэй. У той ямцы спіць наш добры Бім.