Белы Бім Чорнае вуха
Шрифт:
А лес шумеў, шумеў і шумеў. А вецер усё гуляў і гуляў як адзіны ўсяпраўны ўладыка ў непрагляднай цемені, разгуляўся так, што застагналі дубы. Біму здавалася, што нехта чорны-чорны, вялізны распластаўся над магутнымі дубамі, над безнадзейнаю асінаю, якая памірае над ім, згубленым у гэтай суровасці, сабакам; і гэты чорны біў поламі чорнага плашча па лясных вяршалінах, аблапліваў дрэвы і гойдаў іх у дзікім танцы, шаманіў, падскакваючы і выгінаючыся, крычаў і завываў, як стогалосы дзікун.
Біму стала так жудасна, што пра боль у целе на часіну забыўся.
Ён прыціснуўся да каменя, прыліп. Вецер пачаў кідаць на лес холад, таму ўнізе ў яры пацёк зябкі струмень і адразу ж працяў Біма. Так заўсёды
Раптоўна, быццам вогненным вузкім нажом, маланка рассекла цемень, на імгненне асвятліўшы лес, які стагнаў і выў, а следам за ёю так вухнула ўверсе, стукнула, забрыньчала нечым пабітым, абрынулася ўніз і пакацілася па лесе ў розныя бакі. Маланка і гром быццам напалохалі шамана, і ён пусціўся ўцякаць, уцякаць, а потым і зусім заціх, і тады зверху застукалі кроплі. Дождж быў кароткі, моцны, халодны. Потым і ён перастаў.
Лес цяпер ціхенька бурчаў, атрасаючыся і прыхарошваючыся, быццам пасля бою. Але раптам асіна зарыпела, затрашчала, чапляючыся за суседнія дрэвы, развітваючыся з суседзямі, адчайна зашумела і ўпала на зямлю, ломячы свае галіны, у горкай, перадсмяротнай безнадзейнасці: вытрымала апошні бой і ўпала. Асіна стаяла непадалёку ад Біма, яму было трывожна чуць смерць дрэва і страшна таму, што яно падала, як спачатку яму здалося, проста на яго; ён тады паплішчыўся ад свайго ракавога дуба, напяў вяроўку, але… вяроўка ёсць вяроўка.
Бім сядзеў да світання, прасківелы, хворы, змучаны. Перад ім стаяла міска з мясам — да яго ён так і не дакрануўся.
Перад світаннем далёка завыў воўк. Адзін завыў: больш нікога на перазовах у лесе не аказалася. То быў самы хітры, ацалелы пасля тае аблавы воўк. Бім уздыбіў шэрсць на загрыўку, застукаў зубамі і слухаў, хапаў носам паветра, глыбока ўцягваў. Ён падрыхтаваўся да сустрэчы, ніколі не падазраючы, што ў ім столькі адвагі на самаахову, якую можна назваць гераізмам адчаю (укусіў жа ён тады Шэрага дзядзьку, чуць не збіў яго з ног!). Але воўк гэтага разу не прыйшоў. Ветру ўжо не было, так што здалёку звер не мог пачуць Біма, а час абыходзіць свой участак, відаць, яшчэ не прыйшоў. Але Бім у напружаным чаканні напяў вяроўку, таму аброжак стаў душыць яго да хрыпаты. Тады Бім падаўся на дрэва, прыціснуўся задам да ствала, перахапіў вяроўку на карэнныя зубы і… перакусіў. Як нажом шахнуў!
Збылося!
Бім вольны, хоць і адзінокі ў дрымучым лесе.
Так і кожны сабака робіць у рэшце рэшт, хоць у розных парод гэта бывае па-рознаму: вартаўнічыя, прывязныя — тыя перагрызаюць вяроўку адразу, таму што яны любяць толькі моцныя ланцугі; моська, хоць і не перагрызе, але калі прывязаны на вяровачку, то будзе кідацца, круціцца, крычаць і можа нават задушыцца; ганчакі доўга думаюць, але перагрызаюць; інтэлігентны сабака, які прывык да работы па краснай дзічыне, праседзіць многа дзён, чакаючы гаспадара, але вяроўку перагрызе толькі ў хвіліны адчаю ці небяспекі, калі стане ясна, што ніхто ўжо не прыйдзе на дапамогу. Вось так і Бім: прыйшоў час, і ён зрабіў тое, што павінен быў зрабіць.
Бім адышоў ад дрэва асцярожна, азіраючыся, прыслухоўваючыся да лесу. Нечакана непадалёку застракатала сарока: «Тут ёсць нехта, нехта, нехта ёсць! Нехта ёсць, нех-та, нех-та, нех-та ёсць!» Бім адразу ж, ад першага папярэджання сарокі, спыніўся ў гушчары дубняку, які шчыльна акружыў дуба-велікана. Болю ён амаль што не адчуваў, ён прайшоў недзе ўглыбіню. Ён прылёг на лісце, выцягнуў шыю і прытуліў галаву да зямлі. Сарока закрычала блізка — Бім убачыў яе на высокім дрэве. Ён, вядома, пайшоў бы, але сарока крычала пра небяспеку з таго боку, куды трэба
Ваўчыца выйшла на ўскраек паляны і спынілася. Пярэдняя нага крывая (значыць, яна некалі была паранена чалавекам). Накульгваючы, яна ступіла яшчэ некалькі крокаў, павярнула галаву проста да Біма і з налёту… кінулася да яго. Але не патрапіла — перашкодзіла неўваротная нага. Бім вылузаўся ад яе ў самы апошні момант, скочыў убок. Звер павярнуўся і быццам падскочыў на трох нагах, зноў кінуўся на Біма. Аднак той, як юла, адскочыў за дуб і адчуў спіною дзірку ў дубе, дупло. І тут жа, калі ваўчыца прамахнулася другі раз, у адно імгненне ўціснуўся ў дупло, выставіў зубы, загыркаў раз'юшана і пачаў брахаць так, як ніколі ў жыцці не брахаў, — як ганчак на следзе, як лайка ля бярлогі, без перадыху. Голас Біма зазвінеў па лесе адным адзіным словам, якое зразумела кожнаму: «Бяда-а! Бяда-а!» А лес падхапіў, і рэха дапамагала: «Бяда-а! Бяда-а!!!»
Дзякуй табе, лес!
І панеслася ад сарокі да сарокі, імклівей чым па тэлеграфе, трывожная вестка: «Нех-та нека-га есь, нех-та некага есь, нех-та нека-га, нех-та нека-га…» Ляснік у леснічоўцы вызначыў, што і сабачы брэх, і дружны сарочы перапалох не ад дабра. Ён узяў стрэльбу, зарадзіў карцеччу і пайшоў у глыб лесу. Чалавек ішоў смела, таму што лес быў яму амаль што як родны дом, а лясныя жыхары ведалі яго ў твар. Ды і ён ведаў многіх іх, ведаў у твар і ваўчыцу, але чамусьці не забіваў яе. «Ці не зацёрся хто з маладых паляўнічых на тэрыторыю ваўчыцы, ці не напужаўся яе, узлез на дрэва і пакінуў сабаку, каб разарвала?» — падумаў ён, спяшаючыся. Брэх чуўся далёка, у самым канцы Воўчага яра, але раптам абарваўся. «Гатова!» — вырашыў ён і пайшоў павальней, хоць і ў той жа бок. Эх, а трэба было спяшацца. Спяшацца б!
Што ж здарылася там, ля векавога дуба?
Ваўчыца была «цёртая»: яна адышла ад дупла, каб Бім замоўк, ведала, што калі пачынае брахаць сабака, то аказваецца і чалавек са стрэльбаю. Бім таму і прымоўк, што ваўчыца не кідалася да яго. Праз колькі часу яна падышла бліжэй і села, не зводзячы вачэй з Біма. Так два сабакі глядзелі адзін на аднаго вока ў вока: дзікі сабака, далёкі прародзіч Біма і вораг чалавека, і сабака інтэлігентны, які не можа жыць без чалавечае дабраты; воўк ненавідзіць усіх людзей, а Бім любіў бы іх, каб яны ўсе былі добрыя да яго: сабака — сябар чалавека і сабака — вораг чалавека глядзелі адзін аднаму ў вочы.
Ваўчыца разумела, што ў дупло ёй не ўлезці, але яна падышла да яго, пацягнулася пысаю. Бім падаўся назад, аскаліўшы зубы, але ўжо не брахаў, ён быў недасяжны ў сваёй крэпасці.
Колькі часу цягнулася б гэта, невядома. Але ваўчыца павяла носам вакол, крута павярнулася ад дупла і прыгнулася, як перад небяспекай, крок за крокам падалася да тае палянкі, да таго дуба, за якім быў прывязаны Бім. Ішла яна з нейкім жахам у сэрцы, апусціўшы хвост-палена.
У паляўнічым азарце на Біма яна прапусціла гэтае месца, таму што начны дождж моцна змыў пахі, а цяпер, як толькі крыху абветрала, яна і пачула: вяроўка на дрэве, міска з мясам. О, яна ведала, што гэта абазначае: тут быў чалавек! Чалавекам пахне вяроўка, жалезам пахне круглая місачка, а сляды таксама яго; мяса ж — падман, здрада, пастка. Яна крышку прыпынілася, скочыла ўбок і пабегла, як ад вялікае напасці. Так воўк уцякае ад пасткі, якая няўмела пастаўлена — незамаскавана і пахне чалавекам.