Белы Бім Чорнае вуха
Шрифт:
Уцякла ад Біма апошняя ў лесе, адважная і ганарлівая ваўчыца.
…Адзіная істота на зямлі, якую ненавідзіць воўк — гэта ты, чалавек. Ходзяць па зямлі апошнія ваўкі, але ты іх застрэліш, гэтых вольналюбівых лясных санітараў лесу і поля, якія ачышчаюць зямлю ад нечысці, падлы, хваробы і рэгулююць жыццё так, каб заставалася толькі здаровае патомства. Ходзяць апошнія ваўкі… Ходзяць таму, каб знішчаць карослівых лісіц, зберагчы ад заразы астатніх, ходзяць таму, каб аслабелыя ад эхінакока зайцы не разносілі хваробу па лесе і па полі і не раджалі дзіцянят хворых і слабенькіх; ходзяць таму, каб у гады, калі многа мышэй, якія разносяць
Калі яны сумна, з надрывам спяваюць уначы, твая душа, чалавеча, чамусьці здрыганецца ад гэтага адкрытага і яснага вяшчання на ўсё наваколле: «Я-а-а ё-ёсць! Я ёсць!» І ты ж ведаеш, чалавек, што ваўчыца не кране маленькае шчаня-сысуна, а прыме яго, як роднае дзіця; не зачэпіць і малога дзіцяці, а перацягне яго ў логава і будзе падпіхаць да саскоў. Колькі іх, такіх выпадкаў, калі ваўкі з чалавека-дзіцяці выгадоўвалі чалавека-воўка! Шакалы так не ўмеюць. Нават сабакі не ўмеюць. А ці зачэпіць воўк авечку ў сваім раёне, там, дзе жыве? Ніколі. Але ты ўсё роўна баішся воўка, чалавек. Так нянавісць засланяе розум (чаго няма ў жывёлін!) і можа так авалодаць табою, што карыснае палічыш шкодным, а шкоднае — карысным.
Але апошнія ваўкі пакуль што ходзяць па зямлі.
Адзін з іх уцёк ад ненавіснага і небяспечнага чалавечага паху, але не ад Біма. Мы не ведаем, чым бы кончылася іх сустрэча і колькі б праседзела ваўчыца ля дупла. Магчыма, яны і знюхаліся б (яна ж усё-такі была адзінокая ваўчыца, а Бім — самец). Не будзем гаварыць пра тое, чаго не было, толькі напомнім, што людзі бачылі сабаку ў воўчай чарадзе неаднойчы. Але Біма такая доля абмінула.
Калі ўцякла ваўчыца, узнік сам сабою моцны боль у хворых грудзях. Бім стаў задыхацца, таму і выпаўз з дупла ды так і ўпаў на месцы — што будзе тое будзе! І ўсё-такі ён не ўзяўся есці мяса нават пасля таго як зноў вылежаўся і змог устаць. Заставалася толькі адно: ісці наперад, столькі, колькі хопіць сілы.
І Бім пайшоў. Доўга і цяжка ўзбіраўся ён на круты, вялізны, на кіламетр, пад'ём. Дзесьці на паўдарозе ён наткнуўся на след ваўчыцы, перайсці яго не адважыўся (яна ж адсюль і ішла!), потым скіраваў у густы непралазны зараснік і ўбачыў воўка. Убачыў проста перад сабою, мёртвага. Гэта быў той, што ўцёк у сярэдзіну аблавы смяротна паранены, каля якога ўсё яшчэ кружылася і кружылася ваўчыца, час ад часу апавяшчаючы наваколле сваёю страшнаю чалавеку тугою. Мёртвы воўк. Шэрсць на ім аблезла лапінамі. Засталася толькі частка сатлелага звера. Толькі кіпці сталі доўгія, злавесна чыстыя і страшныя. Бім убачыў: нават у мёртвага, сатлелага воўка кіпцюры застаюцца. І ад іх страшна.
Бім заспяшаў паўкругам, на колькі было ў яго сілы, назад, на тую сцяжынку, абходзячы след, які напалохаў яго.
Нарэшце ён узышоў наверх, спыніўся на тым месцы, дзе ўчора была машына, агледзеўся і пайшоў зусім дакладна туды, куды трэба было, — дадому. І зноў у яго неставала сілы, зноў ён адлежваўся ў сцірце, а то і ў сасновай ігліцы, зноў па дарозе шукаў зёлкі і еў іх.
Па шашы бег худы, кульгавы сабака. Бег наперад, толькі наперад, паволі, цяжка, але наперад, да тых дзвярэй, ля якіх ёсць спагада, ля якіх Біму хацелася легчы і чакаць, чакаць гаспадара, чакаць даверу і самае звычайнае, простае чалавечае ласкі.
…А як жа Толік? А як жа ён пасля таго, як прачнуўся раніцаю?
Ён, яшчэ не адзеўшыся, у споднім, пабег да Біма і раптам закрычаў:
— Мама!
Мама супакоіла:
— Бім захацеў папысаць, тата выпусціў яго, а ён не вярнуўся. Уцёк. Тата яго клікаў, клікаў, а ён уцёк.
— Тата! — заплакаў Толік. — Няпраўда, няпраўда, няпраўда! — Ён упаў на ложак, хлопчык у споднім, і крычаў з дакорам, з мальбою, у спадзяванні, што гэта няпраўда: — Няпраўда, няпраўда, няпраўда!
Цяпер яго ўзяўся суцяшаць бацька:
— Вернецца ён, вернецца… А не вернецца, то самі знойдзем і возьмем яго да сябе. Абавязкова возьмем. Знойдзем — сабака не іголка.
Толік перастаў плакаць і глядзеў толькі ў адно месца. Потым зірнуў на бацькоў, выціраючы слёзы, і сказаў цвёрда:
— Усё роўна знайду!
Ён так упэўнена сказаў гэта, што бацька і маці апасліва паглядзелі адно на аднаго: «У хлопчыка свая думка».
Ад таго дня Толік стаў маўклівы ў школе і дома, нелюдзімы, насцярожаны да родных.
Ён шукаў Біма. Часам можна было бачыць у горадзе, як чысценькі хлопчык са шчаслівае культурнае сям'і, спыняў прахожых, выбраўшы каго толькі з выгляду, і пытаўся:
— Дзядзечка, а вы не бачылі белага сабаку з чорным вухам?
Раздзел 14. Дарога да родных дзвярэй. Тры хітрасці
Калі Бім падыходзіў да горада, ногі амаль не слухаліся. Бо ён жа зноў быў галодны. Ды і чым можна было пажывіцца каля шашы? Нічым. Хіба што кінутаю кім-небудзь лупінкаю ад кавуна, але гэта не харч, а толькі так. Такому сабаку трэба мяса, добрая куцця, капуста з хлебам (калі застаецца пасля абеду), адным словам, усё, што звычайна есць чалавек. Бім карміўся два тыдні ўпрогалад. З яго хворымі грудзьмі, пабітымі ботам, такая галадоўка — павольная згуба. Калі ж да ўсяго дадаць, што, змагаючыся з ваўчыцаю, ён моцна стукнуў расціснутую стрэлкаю заднюю лапу і штыльгаў на трох нагах, то можна ўявіць, які быў у Біма выгляд, калі ён уваходзіў у свой родны горад.
Але свет не без добрых людзей. На самай ускраіне ён спыніўся ля малюсенькага доміка з аднымі дзвярыма і адзіным акенцам. Вакол доміка ляжалі горы цэглы, каменняў, бетонных пліт, дошак, бярвення, жалеза і ўсяго іншага, а побач, з другога боку, стаяла палавіна новага вялізнага дома, але без акон, без дзвярэй і без даху. Вецер круціўся ў пустых дзірках акон, шыпеў над кучамі камення і цэглы, спяваў у штабелях дошак і завываў у верхатуры будаўнічага крана — і ўсюды на розныя галасы. Нічога дзіўнага ва ўсім гэтым не было Біму (усюды будавалі і будавалі бясконца), а па праўдзе кажучы, ён не раз прасіў у будаўнікоў: «Дайце, хлопцы, пад'есці». Тыя разумелі яго — падкормлівалі. Аднойчы нават жартаўнік з іхняе кампаніі на полуднім перапынку наліў у кансервавую бляшанку ложку гарэлкі і прапанаваў Біму:
— А ну, сабачка, дзюбні за здароўе тых, хто тут не крадзе.
Бім пакрыўдзіўся і адвярнуўся.
— Правільна! — усклікнуў жартаўнік. — Няма табе за каго выпіць, разумніца. Гэта я ведаю дакладненька.
Усе навокал засмяяліся і называлі штукара Шурыкам. Затое той жа самы Шурык адваліў нажом кавалак каўбасы — сапраўдная, з магазіна, а не тое, што са сметніцы! — і паклаў перад Бімам:
— За справядлівасць табе, Чорнае вуха. Вазьмі, мудрэц.
І зноў смяяліся людзі ў выквацаных камбінезонах. А Шурык дадаў, відаць, самае смешнае: