Белы Бім Чорнае вуха
Шрифт:
— Біма няма тут, хлопчыкі, — паўтарыў Іван Іванавіч цвярдзей і ўпэўнена. — Шукаць яго трэба. Шукаць.
Снег церусіўся.
Ціхі снег.
Белы снег.
Халодны снег, які штогод прыкрывае зямлю да наступнага, штогодна паўтараючагася пачатку жыцця, да вясны.
Сівы, як снег, чалавек ішоў па белай пустцы. Побач з ім, узяўшыся за рукі, два хлопчыкі ішлі шукаць свайго агульнага сябра. І ў іх было спадзяванне.
І абман бывае святы, як і праўда. Так чалавек, які памірае, гаворыць любімым: «Мне стала зусім добра». Так маці спявае безнадзейна хвораму дзіцяці вясёлую
А жыццё працягваецца.
Працягваецца таму, што ёсць надзея, без якое адчай знішчыў бы жыццё.
Увесь дзень хлопчыкі працягвалі шукаць Біма. А вечарам, ужо прыцемкамі, Толік правёў Алёшу да трамвая і да «нашага» аўтобуснага прыпынку.
— А гэта — мой тата, — пазнаёміў Толіка Алёша.
Хрысан Андрэевіч падаў Толіку руку:
— Зразумела: сябра, значыцца, знайшоў. Ты што ж, да Алёшы ў госці? Калі ласка!
За Толіка адказаў Алёша:
— Ён пасля прыедзе. І я прыеду да Івана Іванавіча. Мы яшчэ будзем шукаць.
— Ну, ладна. Добра. Дома раскажаш усё чын-чынам, а зараз — вунь ён! — ідзе наш аўтобус.
Перад пасадкаю Алёша аддаў тату пятнаццаць рублёў.
— Усе цэлыя. Не спатрэбіліся.
— Таксама зразумела, — сумнавата сказаў бацька.
Толік памахаў услед аўтобусу. Было і сумна развітвацца з новым сябрам і радасна таму, што ён ёсць. Цяпер Толік будзе яшчэ жыць і ў чаканні сустрэчы з Алёшам. А гэта ж Бім пакінуў такі выразны след на зямлі.
Дома Толік сказаў упэўнена:
— Бім жа недзе ў горадзе. Абавязкова знойдзем. Мы знойдзем.
— Хто гэта «мы»?
— Алёша, Іван Іванавіч і я… Знойдзем, вось паглядзіш.
— Хто Алёша, хто Іван Іванавіч? — спыталася мама.
— Алёша — хлопчык з вёскі, бацька яго — дзядзька Хрысан, а Іван Іванавіч не знаю хто… добры ён… гаспадар Біма.
— А нашто ж табе Бім, калі знайшоўся гаспадар? — спытаўся тата.
Толік не мог адказаць, ён не разумеў пытання з-за таго, што яно было зусім незвычайнае, катэгарычнае і складанае.
— Не ведаю, — ціха адказаў ён.
А позна вечарам, калі Толік спаў і сніў, як Алёшава карова лізала яго шапку, тата і мама спрачаліся ў дальнім пакоі.
— Безнадзорны расце ў цябе сын, — строга гаварыў тата.
— А ты дзе? — адбілася мама.
— Я на службе.
— А я горш, чым на службе. Ты пайшоў з дому, і ўсё… А мне… мне адна чысціня ўсю душу з'ела.
— Хто б дзе ні служыў, ён мае абавязкі, якія павінен выконваць чэсна. Я гавару пра другое: хто ж будзе выхоўваць Толіка? Ты ці я? Ці абое? Тады нам трэба прыйсці да аднаго.
— Мабыць, не ты і не я.
— Хто ж? — націскаў тата.
— Усе спадзяванні на школу, — адказала мама ўжо больш мірна.
— А вуліца? — не адступаўся тата.
— Хоць бы і вуліца. Што там? Усе дзеці на вуліцы.
— А чэснасць, я пытаюся, чэснасць хто будзе выхоўваць? — павысіў цяпер голас тата.
— На вось, чытай. Дарэчы, я сама. Слухай. — Мама чытала, выхопліваючы асобныя сказы з газеты: — «Арганізаванасць, пільны нагляд, строгі ўлік, патрабавальнасць — вось чым выхоўваецца ў людзях чэснасць…» «Чэснага чалавека трэба падымаць на шчыт…» Чуеш, на шчыт! Ды ну вас к чорту! — Мама ўпала на кушэтку
Тата зусім не хацеў паглыбляць спрэчку, ён любіў маму, а яна любіла яго, і мірыўся ён заўсёды першы. Ды і доўгага гневу ў іх не здаралася. І гэты раз ён памяркоўна і мірна сказаў:
— Што ж, трэба будзе разабрацца. Паспрабую я знайсці Біма. Паспрабую. Гаспадар знайшоўся, сюды Толік ужо не прывалачэ сабаку, а калі мы з табою знойдзем яго, то наш аўтарытэт у вачах Толіка стане большы.
Не, не тыя словы сказаў ён, што прыкіпелі на языку, не тыя. У той вечар Сямён Пятровіч ужо не быў спакойны і ўпэўнены: сын падрастаў і абмінаў бацьку, а ён, родны бацька, не заўважаў гэтага з-за цякучкі. Сямён Пятровіч думаў. Сямён Пятровіч успамінаў, як ён аднойчы бачыў у піўной на беразе рэчкі юнака, яшчэ бязвусага: той стаяў ля сцяны, хістаючыся і заплятаючыся нагамі, і крычаў, і плакаў з надрывам… Жудасна стала ад такога ўспаміну. Сямён Пятровіч з жахам уявіў ля піўное свайго Толіка гадоў праз пяць, і ад гэтага схлупіла ў грудзях. Ён падышоў да жонкі, сеў каля яе і спытаўся ціха, мірна і нечакана:
— А можа, купім мы Толіку харошага сабаку?.. Ці выпрасім Біма ў гаспадара, га? Добра заплоцім. Як ты думаеш?
— Ох, не ведаю, Сямён, не ведаю. Давай купім, ці што?
Вядома, Сямён Пятровіч не ўлічыў аднае драбніцы, што сяброўства і давер не купляюцца і не прадаюцца. Не ведаў ён і таго, што Біма ўжо не знайсці, каб ён і захацеў. Але Бім, наш добры Бім пакінуў след і ў душы Толікавага таты. Магчыма, гэта дакор сумлення. Ад яго ніколі і нікому не схавацца, калі яно не падобна на ідэальна просты дубец: такое можна сагнуць дугою і, адпусціўшы, калі зажадаецца, выпрастаць — як сабе хочаце. Але Бім трывожыў Сямёна Пятровіча і ноччу.
А тае ночы Бім усё яшчэ ляжаў там, у фургоне, абабітым бляхаю. Заўтра ж Толікаў тата арганізуе пошукі Біма. Ці знойдзе ён, ці спасцігне таямніцу жалезнага фургона, зразумее ці не ўсю сілу і непераможнасць Бімавага імкнення да святла, волі, сяброўства і даверу?
Не, гэтага не здарылася з-за самае простае прычыны. Раніцаю наступнага дня, у панядзелак, Іван Іванавіч узяў стрэльбу ў чахле і паехаў на каранцінны ўчастак. Там сустрэўся з тымі двума сабакаловамі, з горыччу і болем даведаўся, што злавілі яны Біма каля дома. Абодва яны абураліся на тую Цётку і лаяліся на яе няшчадна, абзывалі ўсякімі словамі. Цяжка было Івану Іванавічу таму, што Бім загінуў як ахвяра здрады і нагавораў. І ён не вінаваціў гэтых двух работнікаў, якія выконвалі свае абавязкі, хоць малады хлопец, відаць, адчуваў сябе віноўнікам нават ужо таму, што паверыў Цётцы.
— Ды каб я ведаў… — Ён не дагаварыў і стукнуў кулаком па капоце аўтафургона. — Вось і павер такой гадзіне.
Іван Іванавіч папрасіў іх завезці Біма ў лес і прапанаваў за гэта пяць рублёў. Абодва ахвотна згадзіліся. Паехалі ўтрох у кабіне таго ж фургона.
На палянцы, дзе перад кожным паляваннем сядзеў Іван Іванавіч на пянёчку і слухаў лес, на палянцы, дзе ў сумным чаканні Бім цёрся пысаю аб апалае лісце, у некалькі метрах ад пянька, закапалі Біма. А зверху пасыпалі чуць, тоненька, жоўценькага лісця, перамешанага са сняжком.