Блакіт і золата дня
Шрифт:
Але ён памыліўся, яна не глянула на яго з большай цікаўнасцю, чым дагэтуль. Сказала проста:
– Я чытала. I “Ветракі”, і “Ignis noctumiS’, і іншыя. Але партрэта ва ўсіх вашых кнігах чамусьці не было.
– А-а,- ён махнуў рукой,- каму гэта цікава?- I заварушыў паль-цамі ля галавы, зрабіўшы задуменны твар.- Паэт павінен быць вось такі... А такога, як я, і чытаць не будуць. Таму і хітрую. Не люблю сябе.
– Вам не трэба скардзіца на аблічча. У вас звычайны твар бялявага вясковага хлопца. М-м... не вельмі прыгожы, але
– Сказалі б хоць “мілы”, - засмяяўся Лявон.
– А вам што, вельм хочяттття? Не, ён у вас нават не мілы, проста
добры.
Калі ён выходзіў, яна вывела яго на сходы. Раптам сказала:
– А хто вам падстроіў гэты жарт, я бадай што ведаю... Які ён з’едлівы чалавек! Гэта ён і са мною думаў. Ну, няхай чакае.
– Ліха яго бяры, Марыя Сяргееўна.
– Мне не за сябе крыўдна, мне крыўдна за вас.
– І сур’ёзна дадала: - Над вамі нельга жартявядь. Вы для гэтага занадта сапраўдны.
Лявон спусціўся на дзве прыступкі, так што твар яго апынуўся на адным узроўні з яе тварам, павагаўся трошкі і, ядчувяючы, што не можа пайсці адсюль проста так, сказаў:
– Мы не павінны цяпер выпусцщь з-пад увагі адно аднаго. Гэта будзе... проста жахліва.
Яна глядзела ўбок:
– Заходзьце, я буду рада.
Лявон выйшаў на вузкую ціхую вуліцу крыху прыгаломшаны. Вецер адразу раст'ряпаў яго валасы, паімчаў далей, салёны, марскі.
– Чалавек думаў, што досыць з яго, што ён апёкся. Чалавек -дурань.
Малады чалавек са стракатым гальштукам, што зноў аціраўся вулкаю, паглядзеў на яго засяроджаны твар і хіхікнуў яму ў спіну. Лявон не заўваж^іў.
IV
Бурштынавае мора стала цёмна-бутэлечным, і першыя агні загарэліся ў гавані, калі Лявон падагнаў шлюпку да прычала і дапамог
Марыі Сяргееўне выйсці з яе. Ix пахіствала, твары сталі зусім бронзавымі. Ад солі і цяжкіх вёслаў у Лявона гарэла скура на руках.
Гэта было праз два дні пасля ix першай сустрэчы. Цэлы гэты дзень яны правялі на беразе, а пасля ў моры. Цяпер быў толькі позні вечар, шапацелі дрэвы. Жахліва хацелася есці.
Калі праходзілі паўз рэстаран, з веранды якога лілося на пясок няяркае святло, Касачэўскі прапанаваў:
– Зойдзем?
– Мне прапаноўвалі, - сказала яна.
– Я ніколі не хадзіла. Не люблю. Але...
Яна паглядзела на яго твар, што раптам зрабіўся няшчасным.
– Добра, зойдзем. Т олькі сядзем убаку, ^xa.
Стары афіцыянт-латыш правёў ix на веранду і пасадзіў за столік, у куток. Грала ціхая музыка, вецер шапацеў накрухмаленымі абрусамі. Праз шкло келіха клаўся на твар Марыі блакітны адбітак. Яна сядзела, закрыўшы вочы. Напэўна стамілася. А ён сядзеў і глядзеў на яе і нечакана падумаў, што вось век бы так сядзець і глядзець на гэты зусім просты твар.
– Пра што вы думаеце?
– спытаў ён.
Яна
– Я думала пра тое, што гэтыя дні - добрыя дні. Я стала вельмі моцнай. Я ведаю цяпер, што ёсць на зямлі мары і добрыя прывіды. А пра што думалі вы?
– Я думаю, што жыццё маё было бедным да гэтых дзён, што я быў ёлуп і хлапчук, пакуль не атрымаў гэтага ліста з казачнага карабля.
– Не трэба, - ледзь чутна сказала яна.
– Гэта проста выдумка, нас выдумаў другі чалавек.
– I добра, - рашуча адказаў ён.
У гэты час пачуліся громкія галасы ля дзвярэй: у рэстаран уваходзіла новая кампанія, ужо злёгку падпіўшы.
Яны селі непадалёку ад ix, за сцяной кветак: Грабоўскі, даўні малады чалавек з занадта калматай канадкаю, “грыбазвон” і... той самы хлопец са стракатым гальштукам, якога Лявон сустрэў тады на вуліцы, ля Марыіных дзвярэй. Яны смяяліся, размаўлялі, але іхняя весялосць здавалася Касачэўскаму такой ненатуральнай, што ён скрывіўся, як ад болю. Марыя ўзяла яго за плячо.
– Не трэба так.
Галасы выбухнулі смехам: ад дзвярэй ішоў Моршч, маленькі, смешны, з памятым тварам. Кінарэжысёр махнуў яму рукою, запрашаючы за стол. Моршч усміхнуўся, сеў.
– Дзе ты быў, стары?
– спытаўся Грабоўскі.
– У Мінск ездзіў на тры дні, справы былі.
– Хо, душа цёмная, дык, значыцца, ты нічога не ведаеш? Мы тут добра пазабаўляліся, напэўна ўвесь Мінск смяяцца будзе.
– Вось Вінцук яшчэ не чуў, раскажы яму, - папрасіў “грыбазвон”.
– Смяяцца будзеш, сэрца маё.
Грабоўскага не трэба было прасіць. Ён зручна сеў, паглядзеў на памяты твар Моршча і закурыў:
– М-ну, сынок, ты памятаеш нашу спрэчку наконт Лявона. Мы тады вельмі раззлаваліся на цябе. Памятаеш, як ты казаў пра каханне, што як удар бліскавіцы, пра казачных прынцэс і пра тое, што ў Касачэўскага асаблівы зрок на казку ў жыцці, а мы з тобою каратказорыя, бо не бачым гэтага, незвычайнага, у кожнай рэчы.
– Так, - сказаў Моршч.
– Магу напомніць: “Выпадак, які для нас проста смешны, для яго паўстае ў такім павароце, што ён бачыць: гэта казка, гэта паэзія... Т аму што ён жыве. А мы...”
– Ну хопіць, хопіць. Скажы яшчэ, што мы толькі жывацеем. Вось мы і вырашылі разыградь яго, каб стаў твар у твар з жорсткай рэчаіснасцю, афарбаванай пад казку. Я ж кажу: мара заўжды разаб’ецца аб жыццё, як шклянка аб .чыгун.
– Ну, - непрыхільна прабурчаў Моршч.
– Ну і вырашылі стварыць яму такія умовы і паглядзець, што з гэтага будзе. Ты ведаеш, мы з гэтай старой пасудзіны зрабілі цудоўнае судна, сапраўдны даўні брыг. Для кіназдымак проста ідэальны: прыгожы, рухлівы, імпэтны. Аж у маім сэрцы нешта варухнулася, як пабачыў... А ідэю я ўзяў з той кнігі, што ляжала ў яго на стале: “Лятучы Галандзец” часам перадае на бераг лісты да людзей, якія даўно памерлі. Мы ведалі, дзе паддоследны бывае па начах.