Героі Элады
Шрифт:
Геракл выправіўся ў свет шукаць залатыя яблыкі. Ён зноў абышоў усю Грэцыю з канца ў канец, пабываў у халоднай паўночнай краіне гіпербарэяў* і прыйшоў да ракі Эрыдану, дзе ўжо быў адзін раз. Німфы пазналі яго, пашкадавалі і навучылі, каб ён папрасіў парады ў марскога цара Нерэя, які бачыў усё, што схавана ад вока людзей.
* Так старажытныя грэкі называлі народ, што жыў на самай поўначы Грэцыі.
Геракл пайшоў да мора і пачаў клікаць марскога цара. Хвалі хлынулі на бераг, і на шустрых дэльфінах усплылі наверх вясёлыя Нерэіды, дочкі марскога цара, а за імі паказаўся ўдалечыні стары Нерэй
Доўга ішоў ён па сыпучых пясках пустыні і сустрэў велікана ростам з карабельную мачту.
– Стой!
– закрычаў велікан.
– Што табе трэба ў маёй пустыні?
– Я іду на край свету, шукаю сад Гесперыд, дзе расце дрэва маладосці, - адказаў Геракл.
– Тут я гаспадар, - сказаў велікан.
– Я - Антэй, сын Зямлі. Я нікога не прапускаю цераз пустыню; ты павінен дужацца са мною. Калі пераможаш мяне - пойдзеш далей. Калі не - застанешся тут.
– І ён паказаў на кучу чарапоў і касцей, напалову засыпаных пяском.
Нічога не зробіш, давялося Гераклу дужацца з сынам Зямлі.
Спачатку яны кружыліся адзін вакол аднаго, нібы звяры, потым разам напалі адзін на аднаго, сашчапіліся рукамі і сціскалі адзін аднаго з усяе сілы. Антэй быў вялізны, цяжкі і моцны, як камень, але Геракл быў дужэйшы - ён паваліў велікана на зямлю. Антэй адразу ж усхапіўся і рынуўся на Геракла. Зноў дужаліся яны, і другі раз Геракл паваліў Антэя. І зноў, дакрануўшыся да зямлі, Антэй хуценька ўсхапіўся і, смеючыся, адбіваў удары Геракла. Трэці раз паваліў герой велікана, і Антэй зноў лёгка падняўся, быццам ад таго, што ён упаў, у яго пабольшала сілы...
Геракл здзівіўся сіле велікана. Раптам ён успомніў, што Антэй - сын Зямлі, і зразумеў, што Зямля-маці падтрымлівала свайго сына і кожны раз, як ён дакранаўся да яе, давала яму новую сілу. Тады Геракл імкліва напаў на Антэя, схапіў яго, падняў угору і трымаў над зямлёй - і адразу Антэй страціў сілу і задыхнуўся ў магутных руках героя.
Геракл без перашкод пайшоў далей.
Нарэшце дабраўся ён да краю свету, дзе неба апускаецца да зямлі. Там, на самым краі, стаяў тытан Атлант і трымаў на сваіх плячах нябесны купал. Ён стаяў гэтак ужо шмат гадоў, таму што ўладар свету Зеўс прызначыў яго на гэту работу і ніхто за ўвесь час не падмяніў яго.
– Хто ты і чаго прыйшоў на край свету?
– спытаў Атлант Геракла.
– Мне патрэбны тры
– Табе не дастаць гэтых яблык. Іх пільнуе стовокі дракон, ён не спіць ні ўдзень ні ўночы і нікога не падпускае да дрэва, - сказаў Атлант.
– Ды я магу памагчы табе: Гесперыды - мае дочкі.
Геракл узрадаваўся і пачаў прасіць тытана памагчы яму.
– Стань на маё месца, - сказаў Атлант, - і патрымай неба, а я пайду ў сад Гесперыд і прынясу табе тры залатыя яблыкі.
Геракл палажыў на зямлю сваю зброю і львіную шкуру, стаў побач з тытанам і падставіў плечы пад нябесны купал. Атлант расправіў стомленую спіну і пайшоў у сад Гесперыд. І пакуль ён хадзіў па яблыкі, Геракл стаяў на краі зямлі і трымаў на плячах неба. Нарэшце Атлант вярнуўся і прынёс тры залатыя яблыкі.
Геракл пачаў дзякаваць яму, але тытан сказаў:
– Каму трэба аддаць гэтыя яблыкі? Скажы, я пайду і аддам. Мне хочацца пагуляць па зямлі. Абрыдла стаяць нерухома тут, на краі свету, і трымаць гэтае цяжкае неба. Я рады, што знайшоў сабе замену. Бывай!
І ён хацеў пайсці.
– Пачакай, - сказаў Геракл.
– Дай я толькі падлажу сабе на плечы львіную шкуру, каб нябесны купал не намуляў мне шыю. Пакладзі яблыкі на зямлю і вазьмі на хвілінку неба, пакуль я ўладкуюся зручней.
Атлант паклаў на зямлю залатыя яблыкі і зноў узваліў неба сабе на спіну. Геракл падняў з зямлі свой лук і калчан, узяў тры залатыя яблыкі, захутаўся ў ільвіную шкуру, пакланіўся Атланту і пайшоў. Ён ішоў шпарка і ні разу не азірнуўся. Але зоркі падалі дажджом, і ён здагадаўся, што Атлант злуецца і моцна трасе неба.
Схаваўшы залатыя яблыкі на грудзях пад плашчом, Геракл спяшаўся ў Мікены і радаваўся, што выканаў і гэты загад цара.
– Вось я прынёс табе яблыкі Гесперыд - цяпер ты зноў можаш стаць маладым!
– сказаў Геракл Еўрысфею.
Але цар быў так уражаны, убачыўшы перад сабою Геракла жывога і здаровага, што не ўзяў залатыя яблыкі і прагнаў яго прэч.
Геракл падаўся дадому і па дарозе думаў, што яму рабіць з залатымі яблыкамі. Раптам перад ім з'явілася багіня розуму і мудрасці Афіна.
«Мудрасць даражэй за маладосць», - падумаў Геракл і аддаў Афіне тры залатыя яблыкі.
А яна вярнула іх у сад Гесперыд на дрэва Геры.
Дванаццаты подзвіг. Геракл спускаецца ў царства мёртвых і перамагае Кербера
Усю зямлю з усходу да захаду абышоў Геракл, ваяваў і працаваў, змагаўся са страшыдламі і са злымі людзьмі, пракладваў дарогу на вяршыню гары, разам з Сонцам пераплываў акіян, дайшоў да края свету - і вярнуўся пераможцам.
Тады Еўрысфей, страціўшы надзею пазбавіцца ад Геракла, вырашыў паслаць яго туды, адкуль ніхто са смяротных яшчэ ні разу не прыходзіў назад, - у краіну мёртвых, у падземнае царства Аіда.
Каля медных варот Тартара - каля ўвахода ў царства мёртвых - дрэмле на варце страшны трохгаловы сабака Кербер. У яго на шыі замест поўсці выгінаюцца чорныя змеі, хвост у яго - жывы дракон, а з разяўленых пашчаў вылятаюць тры языкі полымя. Калі адчыняюцца вароты і ў царства Смерці заходзіць бледны цень чалавека, Кербер ветліва віляе хвастом і ад лютай весялосці, стараецца лізнуць прышэльца сваімі вогненнымі языкамі. Але гора таму, хто захоча вярнуцца!..