Кар'ер

Быкаў Васіль

— А ў цёткі ў буфеце. Гусіны.

— Гусіны?

— Гусіны. Для дранікаў пойдзе. Наце паспытайце!

Яна падчапіла відэльцам верхні падсмажаны дранік, падала Агееву.

— Ну як?

— Пытаешся! Смаката! — сказаў ён, згаладнела жуючы хрумсткі, сапраўды надта ўжо смачны дранік. — І дзе ты навучылася?

— Ну, гэта проста. У Беларусі гэта ў кожнай хаце ўмеюць.

— Дык гэта ў вёсцы, — сказаў ён і сеў на крэсла. — А ты ж гараджанка.

— Гараджанка. Але гэтая гараджанка, каб вы ведалі, па два-тры месяцы за год жыла самым цыганскім спосабам. У паездках і паходах па ўсёй Беларусі.

— З якой патрэбай?

— За

песнямі.

— Якімі песнямі? — не зразумеў Агееў.

— Ну, збіралі фальклор. Бацька мой спецыяліст па фальклоры, усё лета ў экспедыцыях. І я, як падрасла, з ім разам кожнае лета.

— Цікава, — сказаў ён, разважаючы і нібы іншымі вачмі ўзіраючыся ў Марыю.

— Вельмі нават цікава, — пацвердзіла яна. — Столькі песень наслухалася, столькі людзей пабачыла! А прырода… Што і казаць! А вы адкуль родам?

— Ды я здалёку. Расонскі раён, чула?

— А як жа! З Расон мы некалі прывезлі сабачку. Беспародны цюцька, а такі разумны! Разумнейшы за ўсіх сабак, якія ў мяне былі.

— Сабакі гэта добра, — сказаў ён, думаючы, аднак, пра іншае. — Нам бы сюды сабачку. А то прыйдзецца дзверы зачыняць на крук.

Устаўшы, ён закінуў у прабой кручок і ў шчыліну каля фіранкі паглядзеў у акно.

— У выпадку чаго як цябе хаваць будзем?

— А я — на гарышча! — адразу сагнаўшы ўсмешку, сказала Марыя.

— На гарышча? Але там…

— Анічога. Там можна схавацца. А ў выпадку чаго — праз слухавое акно і па даху — на гарод.

— Во як?

Пакуль яна завіхалася ля пліты, Агееў адчыніў дзверы ў кладоўку, зазірнуў угору, дзе цьмяна свіціўся квадратны лаз на гарышча. Па скрыпучай драбіне ён асцярожна ўзлез туды, удыхаючы застаялыя, незразумелага паходжання пахі. На гарышчы было пуста, прасторна і цемнавата; пасярод мясціўся шырокі цагляны комін і ў бакавым схіле даху блішчэла невялікае акенца, з якога і пранікала сюды скупое святло хмарнага дня. У бліжнім канцы каля лаза валяліся розныя транты і ламачча, вісеў на крокве аблезлы стары кажух, пад ім стаяў бляклы, некалі распісаны чырвонымі кветкамі куфар з выдраным унутраным замком. Пад акном на мякіне ляжала сшытая з каляровых кавалкаў ватная коўдра з падушкай — пэўна, пакінуты кімсьці прытулак у гэтым гасцінным доме. Маленькае, заснаванае павуціннем слухавое акенца выходзіла на сярэдзіну ската пачарнелага даху з гонты, унізе пад якім ляжаў парослы асотам бульбоўнік і наводдаль чарнеў стары касабокі плот суседскай сядзібы. У выпадку чаго акно, канечне, было б паратункам, — але хіба што ўначы. Удзень гэты бок хаты быў увесь відаць з вуліцы.

Агееў спусціўся на кухню; пах дранікаў даўно ўжо вабіў яго, і цяпер другі раз ён прыемна здзівіўся. Пасярод круглага кухоннага стала бялела чыстая сурвэтка, на якой высілася ў талерцы цэлая куча гарачых дранікаў. Побач чакалі едакоў дзве невялікія талеркі з сінімі васількамі на беражках, абапал ляжала па пары тоўстых стардаўніх нажоў і відэльцаў. Марыя стаяла да яго спіной ля сцяны і, выціраючы штось ручніком, засяроджана разглядвала пейзаж у жоўтай раме.

— Што, харошая карціна? — запытаў Агееў.

— «Снег» Вайсенгофа — мой любімы пейзаж. У нас у Мінску такі самы вісеў над камодам. Бацькаў падарунак на дзень нараджэння.

Агееў не надта разумеў у жывапісе, яму больш даспадобы была музыка, ён нават некалі вучыўся іграць на гармоніку і цяпер з нечаканай цікавасцю паглядзеў на пейзаж. Зрэшты, нічога асаблівага — балота, стагі сена, куп'ё, асветленыя сонцам, але сапраўды ўсё такое падобнае, нібы жывое, а не намаляванае на паперы.

— І рэпрадукцыя ўдалая, — сказала, прыгледзеўшыся, Марыя. — Некалі любіла зімовыя пейзажы… Ну, ды ладна, давайце за стол, будзем есці.

— Ну і ну! — сказаў Агееў, здзіўлены і азадачаны. — Во гэта гаспадыня! Што толькі скажа нам цётка Бараноўская?

— Анічога не скажа! — лёгка кінула Марыя, таксама сядаючы за стол насупраць. — У мяне з цёткай Бараноўскай лады. Яна слаўная жанчына.

— Пападдзя, — жартам сказаў Агееў.

— Ну і што ж! — акругліла Марыя жвавыя вочы. — Ну і што ж, што пападдзя? Пападдзя па мужу, а так яна народная настаўніца. Дарэчы, як і мой бацька.

— А ён што, таксама настаўнічаў?

— Некалі. Даўно. Да таго, як стаў працаваць у акадэміі.

— Акадэмік, значыць?

— Не, не акадэмік. Проста навуковы супрацоўнік, — сказала Марыя і, уздыхнуўшы, загаварыла аб іншым. — Дзе цяпер мая бедная мамачка? Загінула, напэўна.

— Усё можа быць, — сказаў ён. — А бацька што — на фронце?

— Бацькі ўжо няма жывога.

— Памёр?

— Напэўна. У трыццаць сёмым.

Яны ненадоўга змоўклі. Агееў еў хутка, па-салдацку, болей працуючы відэльцам, чым нажом. Дранікі сапраўды былі смакатой. Ён бы з'еў і яшчэ столькі і не ведаў, як быць, калі яна паклала ў яго талерку яшчэ два ў дадатак.

— Не, не! — сказаў ён. — Я ўжо.

— Так і ўжо? З'ешце яшчэ два.

— Ну добра. Дарэчы, будзем на «ты». Згодна?

— Ну, ведаеце… Я неяк не прывыкла. Скажыце лепш, як ваша імя? Калі не ваенная тайна?

Агееў старанна дажаваў дранік, думаючы, як усё ж назвацца Марыі. Напэўна, трэба было ёй штось растлумачыць, але не цяпер жа тлумачыць, і, падумаўшы, ён сказаў:

— Алег.

— Алег? Добрае імя. К хазарам собрался наш вещий Олег, — прадэкламавала яна і ўсміхнулася, пачырванеўшы поўненькімі, з ямачкамі, шчочкамі. Ад яго не схавалася гэтая яе кароценькая збянтэжанасць, і ён раптам нечакана для сябе запытаўся:

— А колькі табе гадоў, Марыя?

— О, многа! — махнула яна рукой і ўскочыла ад стала. — Ужо дваццаць адзін. Старая.

— Да, — сказаў ён. — Дзяўчынка. На шэсць гадоў маладзейшая за мяне.

— Праўда? Гэта вы такі стары?

— Такі стары.

Штосьці лёгкае і дураслівае гатова было ўвайсці ў іх адносіны, калі на пэўны час забываецца рэальнасць і даецца воля ўласцівым іхняму ўзросту звычайным чалавечым пачуццям. Але толькі было гатова, ды не ўвайшло. Агееў змусіў сябе вярнуцца з неба на зямлю — страшную зямлю вайны, на якой іх пільнавала нялёгкае і трэба было ўвесь час сцерагчыся горшага. Тут ужо не да гуляў з гэтай мілай, але ўвогуле, мабыць, даволі бесклапотнай дзяўчынай.

— А вы ўсё рамантуеце? — запытала яна, таропка прыбіраючы посуд.

— Ты, — паправіў ён.

— Ну, так. Ты.

— Рамантую.

— Там многа нанеслі. Багатым будзеце.

— Будзеш.

— Ну, будзеш.

— Багатым не буду, — сказаў ён. — Таму што бясплатна.

— А вы што — сапраўды…

— Ты, — паправіў ён.

— Ты сапраўды шавец?

— У сілу неабходнасці.

— Я так і думала. Камандзір, напэўна? — сказала яна і, прыслухоўваючыся да чагось на двары, што зусім не пачуў ён, заціхла ля расчыненых дзверцаў буфета.