Леаніды не вернуцца да Зямлі (Нельга забыць)
Шрифт:
Урэшце, проста не мог без яе.
Таму, колькі б ён ні вагаўся, у палове сёмай ён званіў ля яе дзвярэй. Адчыніліся дзверы, і ён убачыў яе постаць, якая здавалася яшчэ меншай з-за таго, што адбівалася ў дзвюх далёкіх люстрах.
Усміхнулася:
— Заходзьце.
Яна правяла яго ў пакой, сцены якога цалкам, зусім без прасветаў, былі завешаны карцінамі той плыні, якая завецца «маньерызмам». Адусюль глядзелі праз дымку карычняватыя твары і рукі, ліловыя плямы адзення, нейкія дзівосныя вадаспады і дрэвы, якіх не бывае ў жыцці,
Горава пасадзiла Андрэя ў кутку, i сама села непадалёк, аддзеленая ад яго столiкам, на якiм стаяла лямпа пад абажурам з рускiх самаробных карункаў. Плылi па iм стылiзаваныя кокi, дзяўчаты з каромысламi i спляценне дзiвосных траў.
— Сядайце. Курыце. Маўчыце.
Яны сядзелі, разглядаючьі адзін аднаго даволі доўга. Недзе ў глыбіні паўзмрочнай кватзры пачаў біць гадзіннік, біць меладычным абыякавым звонам. Яму адказаў яшчэ адзін.
Каб не прысутнасць гэтай жанчыны, кватэра здавалася б халаднаватай і нежывой.
— Цяжка ў Маскве, Андруша?
— Цяжка. А хіба вы ведаеце?
— Я шмат ведаю пра вас. Вельмі спачуваю вашаму болю.
— Ён ужо не востры. Так, нешта варочаецца тупа пад сэрцам.
— Ведаю. А ў Мінску?
— А ў Мінску таксама дрэнна. Абазвалі блазнюком, які лічыць, што слова яго — чыстая сляза з арфы, што за маім мудрагельствам шмат пустаты і што ўсё гэта ад занадта вялікага розуму.
— Ну і добра, — мякка сказала яна. — Працуйце, не звяртайце ўвагі.
Яна падабрала ногі ў крэсла, і гэта зноў дало адчуванне холаду ў кватэры, быццам нябачная пройма прабегла па нагах. Андрэй раптам зразумеў па гэтым бязвольным руху, што спачуваць, пэўна, трэба не яму, а ёй. I памыліўся.
— У вас разброд думак і пачуццяў, - сказала яна. — Няважна, хваляць ці не, ёсць у доме ўсе гэтыя нейлоны і машыны ці няма. Саскія памірае, а Рэмбрант ідзе… Я ведаю занадта добра, як знішчае талент хвала і слава. Жыць на чорным хлеба з чаем і працаваць — астатняе лухта. I зусім ужо не варта ўвагі — друкуюць цябе альбо не. Трэба толькі выказваць, выяўляць сябе. І нават пакуты і радасці людзей перажыць праз сябе. Каб быў Я, выяўлены.
— Я разумею, — сказаў Грынкевіч пасля паўзы. — Словы бязлітасныя, але вы шмат у чым маеце рацыю.
— Вы не баіцёся жорсткіх слоў?
— Не.
— Тады ўжо слухайце да канца. Вы чалавек моцны. Выслухайце самае дрэннае, што я пра вас думаю, каб больш не вяртацца да гэтага.
Яна курыла, гледзячы паўз яго. Цыгарэта часам уздрыгвала ў яе пальцах.
— Ну. Не бойцеся. Мае плечы вытрымаюць.
— Я нічога не баюся. Я павінна сказаць вам пра гэта, бо жадаю вам дабра больш, чым каму з вашых сяброў, і хачу зрабіць, каб вам было ясней жыць. Пастараюся зрабіць… калі паспею.
Аблічча яе ў святле лямпы стала амаль суровым, і раптам яна глянула на Андрэя, быццам душу выцягнула на святло адным гэтым пільным позіркам.
— Я за вас баюся, — сказала яна. — Вы занадта бурхліва ўварваліся ў жыццё.
Яна прыгасіла цыгарэту, спляла вузкія пальцы.
— Дарэчы, і з жанчынамі. Вы ведаеце, што Марыя прыходзіла да мяне?
— Не ведаю.
— Якой вы думкі пра яе?
— Я ніколі не кажу дрэнна пра жанчын, якія былі са мной.
Жанчына ўважліва паглядзела на яго:
— А ўсё ж?
— Я думаю, што я размяняўся.
— Магчыма. Не буду вас расчароўваць, але ёй былі патрэбны не вы, а цеплыня поруч з сабою… I яшчэ гэты жах самоты… У яе цяжкі лёс, Андруша, так што глядзіце самі і памятайце толькі, што не вы ў яе першы, ды і яна ў вас — таксама.
— Я ведаю, разумею, — сказаў Андрэй. — Студзіш сабе сэрца, губляеш адчуванні. I абыякавасць позніх год наступае таму, што губляеш смак, і табе ўжо ўсё роўна, што адчуваеш. Як усё адно старому сабаку, якім ветрам пацягнула. I няма той радасці, як у дзяцінстве ад паху пачкі з каляровымі алоўкамі.
— Гэта вы добра сказалі наконт алоўкаў… Я калісьці таксама дзякавала за ўсё, што адчувала. Радасць або такі боль, што ўся душа адрываецца, — усё адно, усё адно дзякуй, дзякуй табе за ўсё, жыццё. Сэрца абліваецца крывёй — дзякуй. Паміраю — дзякуй… Зараз прывучылася трохі літаваць сябе, берагчы сілы.
— Што ж вы мне параіце?
— Нікому нічога не параіш. Жывіце. Дзеля яснай, вельмі далёкай мэты. І калі ўжо кахаеце кагось, то трэба, як матылю ў казцы, ляцець не на газавы ліхтар, а да далёкай зоркі. Кожны дзень ляцець і вяртацца, толькі калі смяротна стомяцца крылы.
— Раптам не даляціш, што тады?
— Усё адно. Рана ці позна, а яна злітуецца з вечнага імкнення, сама пачне набліжацца да матыля. I астатнія зразумеюць: яны дарэмна ляцелі на ліхтары,
— А калі зоркі няма?
— Калі яна была і згасла? Што ж, запалае новая. А не запалае — лепей быць самому. Не выпадкова Мікеланджэла і Леанарда былі самотнымі. Гэта закон. Любі тое, што робіш, вышэй за ўсё.
— Гэта цяжка.
— А што лёгка? Можа, лягчэй наогул жыць? Жыццё ідзе да лепшага. Фільм быў такі, недзе ў Канадзе махляры будавалі грэблю, нішчылі гэтым біясферу. I вось… З грэблі, што трымае пачуцці і думы, выпаў кавалак бетону, і стала зразумела: вады не спыніш. Жыццё ідзе, і мэта яснее. I таму жахліва, калі чалавек лічыць, што галоўнае — бачыць сябе на старонках друку. Праца — пакута. I недарэмна той, каго завуць Хрыстом, сам цягнуў свой крыж. Не голас бога асудзіў яго на гэта, а проста тое, што ён не мог іначай. Як усе сапраўдныя…