Новая прусская хроника (1394)
Шрифт:
Post hec Kynstud impugnavit cum paganis castrum Johannis et incineravit usque ad profundum. Et notum factum fuit prefecto et college suo etc, se occultasse in priveta;
quare necessarium impugnant, eos capiunt; nomen prefecti Joh. Kollyn Multas eciam molestias intulit rex christianis anie dictum castrum.
Ceterum impugnavit Eckersberge, quod obtinuit; nomen prefecti Hademar, qui considerans potesatem regis, fugit ad se[l 14]cretum, de quo se cum aliis viriliter defendit, propellens paganos et plures telis transfixit et sic evasit manus eorum.
Deinde Kynstud ordinat reysam super vulgarier dictos Wyscher, pertinentes ad Prussian!. Huiusmodi rei rumor venit ad prefectum in Rastenburg. Qui cum Bartensi transiit vasta deserta, hinc inde latrocinantes. Ef conveniunt mutuo cum Lithwanis in propinquo, quod eciam unus alterum non percepit, donee clamor oriretur. Advocati concurrunt cum equis suis et transeunt ad locum stacionis, ubi sedebant volentes prandere. Advocati pertransierunt rivulum et auxilio Dei veniunt in terram, in qua concurrunt ad bellum, in quo fixuras et verbera susceperunt. Lithwani in fugam se convertunt et christiani persequuntur eos. In quo conflictu frater Wernherus de Windekeyn regem trusit de equo, qui resurgens accepto scuto et lancea (et) equum prefecti transfixit. Et in tali angustia Doyban volens invadere regem, sed equus eius precipitavit eum ad terram. Nicolaus Wyndekaym, cuius equus sequi nequibat, stetit in arbore quadam, qui licet vulneratus esset in manu, cucurit, et regem impeciit, cupiens eum transfigere; sed protectus armis, mansit illesus et ait rex ad eum: noli figere, et respondit: quare non de[116]beo me vindicare in paganis, et iterum fixit. Iterum rex dixit: Desiste! ego sum Kynstud. Sequere me et ditabo te; et noluit, dicens: domini mei plus mihi dabunt in una hora, quam tu omni tempore. Et peciit rex sibi presentare equum, quod fecit et insedens evasit. Cui occurit quidam adolescens in equo et alium ducens manu, et rex inter ambos celeriter equitavit, precipiens adolescenti, ut cicius equitaret, nec voluit, dicens: bene sequar a longe. Nicolaus Wyndekaym et Joh. de Eckersberg hostiliter insequuntur et regem ducunt captivum ad locum stacionis et sub custodia eum ibidem tenent; populus successive supervenit; prefectus de Barten vulneraius in crastino occidit; frater eciam unus cum 9 ibidem fuerunt interfecti, multi vulnerati sunt, 100 Lithuavi occisi manent et multi vulnerati, 200 equi manent, quos cum multa preda cristiani deducunt: unde obliti captivitatis Kynstuten, misitque magistrum suum calceareorum in Ragnetam ad commendatorem, qui dicebat ei, quomodo rex domi esset et magistro evasisset sub forma fratris ordinis theutonicorum. Frater Hinricus de Scheningen jussu et consensu preceptorum cum maginis ei missis ad experiendum et explorandum spissitudinem, profunditatem, et altitudinem domus et murorum Kawen et ut fecerent machinas et arietes etc. et ut huiusmodi mensuras reducerent ad magistrum, quum in futura hyeme proposuerunt Kawenimpugnare.
Sub fratre et magisro Wynrico predicto in magno honore et digna laude stetit Prussia et sui preceptores. Hoc anno frater Lupus de Baldersheym, magnus cornmendator, Henninguis Scindekop, summus marschalkus premeditaur insidias contra Kawen, unde frater Ortolfus de Tyr Elbingensis cornmendator hospitalarius ordinis, et presens trapenarius, commendatores de Cristhurg, de Balga, frater Vricko, frater Kun de Hattenstein, Rothgerus de Elner advocatus Sambiensis, predicti cum subditis suis electis, et magister cum potencia ter re, sicuti premeditatus fuit, perrexit contra Kawen, habens secum hospites de Anglia, Ytalia, Almannia et navigio prospero vento tanseunt Mimelam, prelereuntes silenter Welun, Bisten, descendentes infra Kawen, ubi steterunt in 3 diem, facientes pontes adeuntque terram prope castrum in tertia die. Kynstud quoque cum gravi exercitu paratus venit in protectionem castri. Sed christiani eum cum suis pepulerunt retrocedere, et magister cum suis castrum circumdedit post Reminiscere, feceruntque fossam a Nerga flu-[120]vio inferius in Mimelam, sepem fortem cum foraliciis sive propugnaculis circumfodientes se, ut sibi mutuo astare possent inimicosque profugare. Elegerunt eciam pocius mori, quam discedere de castro non devicto. Frater Henningus, marschalkus ex commissione magistri, ratione sui off id divisit exercitum, cuilibet statuendo locum suun, ordinavitque ad insulam exercitum, qui naves eorum protegeret, et tertiam partem circa domum, audaciores vero circa sepem. Tandem fecit machinas et alia insfrumenta erigere in altitudinem domus, que multum alta erat et robusta. Convertitque se, quia in castro erant sagitte multe, quibus christiani graviter sunt offensi. Tunc magister carpentariorum de Marienburg Marquardus confixit et construxit unam machinam sive arietem, vulgariter tumeler, quo mediante ejecit unum propugnaculum de acie castri contra Mimelam. Similiter magister Mattias, faber lignorum in Konigisberg, fecit omnino parem, cum quo disjecit propugnaculum usque ad fundum, quod stetit prope Nergam; similiter graviter impugnavit murum castri cum eodem instituto. Et Srosburgenses cum structuris suis graviter murum dirumpunt. Consequenter dicti magistri lignarii, Marquardus scilicet de Marienburg erexit structuram equalis altitudinis domus ad fossam domus, magister Mathias similiter de Elbingo ad orientem, deorsum ducens earn in locum, ubi fratres de Ragnita steterunt.
Rex quoque Kynstud in perturbato animo cum ingenti mullitudine stetit juxta Mimilam, Algard similiter cum suis Bay[122]oribus et Smyrdens prope Nergam et consiliantur et disponunt se celeriter, quomodo castrum ab hujusmodi impugnationibus absolverunt. Interim magister Wynricus cum suis preceptoribus prudenter meditatur; quomodo proscriptores fidei et cruris compesceret et domum funditus everteret, et inito consilio fossam implet et suppositis stucturis eque altis, per quas sui poterant intrare domum. Quod pagani considerantes, trabes extenderunt de muro ne pons cadens, inferius situs, impediretur. Unde pagani die noctuque impugnantur nec poterant habere quietem: fortiter tamen se defendebant in christianorum prejudicium; descendunt quoque cum structuris et propugnaculum prope Nergam, de quo magna dampna cum telis fecerunt, quam magister Marquardus sic disiecit quasi folia tilie in nergam, et ita superbia eorum fuit distincta (?). Tandem Pruteni et Almanni celeriter veniunt in propugnaculum quoddam et quandam domum succenderunt et ceperunt murum castri infringere. Superveniunt quoque pagani de muro castri in defensionem antemurale, cum murum christiani iam adeo debilitaverant, quod etiam cum paganis ruebat in terram et supervenerunt christiani eos, volnerant et occidunt, aniemurale sic vincentes sicque compulsi sunt pagani serpere in domum. Christiani etiam ibidem perierunt quidam cum paganis in domo et nemo evasit incidens, igne consumpti, Almanni cum furore currunt in pressura et tunc advocatus de Morun[124]gen combustus fuit, Joh. de Czeno Almannus et duo fratres; vexillum de Elbingo similiter combustum est. Quidam eciam peregrini ab igne sunt offensi. Comes vero de Sponheim cum vexillo suo viriliter aggreditur castrum, post hunc sequitur vexillum ordinis, comes Gerhardus de Wirneborg et duo de Honloch cum aliis peregrinis comprimunt, post hoc vexillum sancti Georgii, quod tenuit Georgius de Hirtenberg, qui sequebatur vestigium Ragnitorum. Marschalkus vero in officio sollicitus, omnia sub bona servavit custoduia, machinas etc. Frater Marquardus novam machinam in primum erexit locum, qua mediante murum castri jactibus horridis disscidit, quod cepit cadere. Attediati tamen omnes fuerunt in exercitu de longa stacione at fatiga, que iam duraverat 14 diebus. Magister vero cum consultacione preceptorum proposuit cum impetu attemptare et aggredi. Nam juxta murum in igne ordinati fuerunt murarii, qui ipsum fregerunt. Incole ab intra restauraverunt, ab extra a christianis propulsis. Tandem in die palmarum fratres castrum circumdederunt undique, sperantes posse pertransire foramen, quod cum artificio suo magister Marquardus de Marienburg fregerat, per quod christianis sagittis multa mala facta sunt, Introitum quorum potenter defenderunt. Consultacione habita magister conatur foramen amplia[126]re et die noctu jussit laborare usque in feriam sextam parasceve. Quod cum Kynstud vidisset, vocavit magistrum, et sub mutuo salvo conduclu sibi, loquuntur, dixitque magistro: Si ego essem in domo, nunquam earn obtineres cum omnibus tuis. Cui magister respondit: Quare equitasti de domo, cum nos.videres, et respondit; quia mei non habebant caput; ideo mansi aput eos, et ait magister: Si tibi opus fuerit, accipe de tuis, quotquot vis et ascende liber domum. Speramus enim in domino, quod non poteritis earn protegere nec retinere. Et Kynstud ait: quomodo potero ascendere, cum campus sit circumseptus et circumfossatus. Cui magister: promitte mihi, quod velis mecum bella-re, volo planare terram et septa deponere. Nec respondit ad hec rex, et magister: si non habet rex amplius verba nobiscum loqui, transeat ad custodiam suorum.
Interim quidam rutenus nomine Michael venit de domo, adducens mensuram sagittarum, vulgariter selpschosse. El quidam Bayorum nomine Gilgut Genehutte retulit, quomodo in castro angustias ferrent magnas et sine tedio fabricarent tela etc., sperantes domum defensare. Magister cum suis habita consultacione equealtam structuram posuerunt ad foramen et succendunt earn et carpentarius, rector operis levavit earn ad casum pereclitatim ad domum nec poterant exire proter acervum petrarum muri, et structure, que adeo arsit, quod nec extingui pote[128]rat a paganis, quum dominus forte voluit, ut sic ea die morierentur, qua Christus pro nobis passus est. In vigilia Pasche ordinatum est, quod dictus magister lignarius cum suis aliam structuram in eundem locum equealtam poneret. Quam commendator de Brandenburg locavit et alia opera cum suis custodivit et vidit murum paulatim ruere de ictibus arietis et de structuris. Konigisburgensis commendator cum 80 viris custodierunt murum, quos nec voluit dare ad sortem, sed jussit eos fugere, ne murus in eos rueret. Cecidit tamen dono Dei sine periculo christianorum, qui sic sunt salvati. Exercitus huius casum viens leti concurrunt; frater Ortolf venit simul cum suis de Brandenburg ad foramen et communiter omnes cum paganis in domo confluunt. Et similiter venit marschalkus et revocat populum regredi propter foraminis artitudinem, quum nemo potuit prohibentibus paganis, introire. Postea pagani, videntes nullum subsidium sibi advenire, cum christianis ligna et pynum comportarunt, christiani ignem jecerunt in domum, quod etiam extingui (poterat), nec etiam christiani abire poterant, sed perierunt ibi cum paganis; in tanto periculo mortis domus cecidit. Aliqui paganorum cucurrerunt ad portam contra Nergam sitam, ubi commendator de Ragnita frater Hinricus eis progressum prohibuit. Frater vero Borghardus de Mansveld pugnat contra [130] eos, qid e muro fugerunt, quosque reperit occidit, preter Waydot filium Kynstud, qui captivatus est cum 36 paganis. Etiam 600 sunt occisi, ceteri igne consumpti, multique suffocati sunt in castro et ita in numero sunt occisi 3500, de christianis 200; unde christiani ceperunt letanter cantare hoc laudabile carmen in vulgari: Cristus surrexit, concludentes in vulgari: nos omnes volumus letari, pagani sunt in omni
Нас tempestate amho dicti reges erant in cacumine montis, omnia conspicientes cum merore, nec poterant prohibere, sed supplicarunt magistrum, quatenus dignaretur captivos dare in scriptis, quod cum marschalko factum est et per suum notarium regibus numerum et nomina significavil et tantum in numero fuerunt 36, unde reges magno dolore urgebantur et fletu, quum nec unquam tanta dampna tulerant. Magister vero cum suis multo gaudio perfunditur in laude divina. Rex etiam territus fuit valde per aprum silvestrem in vigilia pasche. Item ad honorem magistri, marschalci et episcopi sambiensis quidam de paganis destinavit 12 porcos pingues et unam vaccam macram in bono animo, dicens: quod si domi fuisset, carnes ferinas sufficientes destinasset, et petiit, ut hec gratanter suscipiant. In die pasche mane conveniunt ad missam, quam celebravit dominus Bartolomeus, episcopus sambiensis, et fecit sermo ad populum et hor[132]tatur ad laudem Dei, cantans more solito illius festi in magna letitia. Indulgence quoque ordinis sunt pronunciate et communicantur, suscipientes ab episcopo benedictionem. Deinde quilibet in locum suum transiit, in leticia manducantes, et peracto prandio clangore buccinarum populo concitato, magister cum suis transiit ad muros castri, qui adhuc in parte stetit, substratus lignis, quern deducunt ad casum ea die, in feria secunda. Marschalkus fecit fossam deorsum in Mimilam ad insulam usque. Pagani videntes recessum christianorum, currunt ad septa et confringunt ea, insequentes cristianos, sperantes posteriores posse molestare; sed divina protectione salvi abierunt, et pontem deposuerunt, qui supra naves factus erat. Tandem marschalkus precepto magistri cuilibet dedit navem suam, in qua completa missa, quilibet tute ambularet; unde peracto prandio in jubilo moverunt naves. Sed Pistenses et Welinenses talia videntes et ceteri circumsedentes pagani concuciuntur terrore nimio, mirantes de tanta victoria cristianis a Deo concessa.
Anno 1363. Wynricus magister, frater Lupus Beldersheym magnus commendator, frater Henningus Scindekop marschalkus, frater Ortolfus de Tyre, hii et ceteri peregrini pergunt ad insu[134]lam vulgariter Gotis, in qua Kynstud fortalicium consruxerat, quod funditus igne demoliuntur, similiter et pontem. Magister tandem cum exercitu de Welun convertet se versus Pisten castrum, quod penitus exussit; facto prandio navigio venit in Welun septa ibidem combussit, ubi circumfodiunt se fortiter; machinam erigit, qua impugnat impetuosis iactibus castrum et in quarta die vicit. Gastot ibidem capitaneus perturbatus optat loqui cum magistra et marschalkus dedit paganorum. Capti quoque 500 et vinculati. Quinta die revertitur de stacione et quidquid ei occurrebat aut capitur aut occiditur.
Nec longe post magister cum predictis preceptoribus aliam reysam statuit cum ingenti copia, in qua fuit Bartolomeus episcopus sambiensis, dominus Rupertus dux bavarie et multi milites forfes etc. Wynricus magister statuit stacionem suam in superiori loco, dux dictus in medio in conspectum paganorum, et procedunt celeriter in terram Eroglen ad devastandum omnino earn. Sollicitudine inpiger marschalkus preparaverat vias et in die sancte Agnetis intrant et inveniunt incolas avisatos; nec tamen postponunt cepta, sed in quinta die fecit marschalkus intrare [136] terram Parvern, que non fuit avisata, quum incole non crediderant, quod in 5ta die tantum spacium pertransire potuissent.
Eodem tempore multi paganorum ceciderunt occisi et captivati, in quo conflictu fuerunt de Ragnita, de Osterode etc. commendatores. Consequenter sursum ad 3 miliaria intrant terriculam, que fortiter circumsepta erat vepribus etc. et tamen fratres septis destructis comburunt et predantur terrtculam sitam prope Labimo et revertuntur ad magistrum, qui cum toto exercitu convertit se ad viam, quam fratres de Ragnita precesserant, venitque super ticiones, omnesque occurrentes sunt deleti et varia dampna paganis intulerunt. Post hec intrant simul Labimam terram, in qua pernoctani et comburunt totam, deducentes viros et mulieres cum pueris, aliis interfectis. Sequenti tercia die magister intrat terram dictam Zeymen lithwanice, quam similiter destruxit. Ignis qiioque, qui factus est in Zymen, visus est a fratribus Lyvoniensibus, qui eciam hostiliter Lithwaniam invaserant, more predicto exercitibus tamen divisis. Supervenit quidam famulus nomine Hanke Paschedach, qui licet fuerit christianus et ante tempora famulus marschalchi lyvoniensis, diverterat se tamen ad paganos. Qui interrogatus de numero [138] interfectorum de Kawen, et in veritate respondil: duntaxat 350. Nec processit Magister post quartum diem, sed perstitit in loco, ubi comparuit commendator de Brandenburg cum 5 captivis dixitque, quomodo Lyvonienses essent in propinquo, et supervenit marschalkus Lyvoniensis cum vexillis, referens, quomodo in tribus diebus fuisset apu magistrum, qui in propinquo cum grandi exercitu maneret. Cui mandavit ui in profectum ordinis veniret ad eum, et conveniunt ad cenam, ubi in secreto prudenti consilio tractant, quomodo terras paganorum devastare possent et ab invicem decesserunt, placuitque Lyvoniensi in continent terram desolare. Sed magister noluit manere; proposuit enim intrare aliam terram paganorum et nisi 4 noctibus in terra manere voluit.
Post hec commendator de Ragnita duxit supradictum famulum Hanke ad magistrum Lyvoniensem, quern cum intuitus est, in ira dixit commendatori, ut eum secundum merita sua judicaret. Hanke peciit, ut non judicaretur, quum vellet eos ducere in locum, in quo possent invenire multos ad occidendum virorum et mulierum; sed tempus fuit nimis serotinum et jussit magister eum interfici.
Tandem Lyvoniensis magister a magistro Prusie convertit se ad exercitum suum amicabiliter, quern multi hospites de copia magistri sequuntur in Lyvoniam. Quinta die processit magister et preceptores in terram Swilone et ad aliam dictam Seten juxta Nergam sitas, et capiunt ibi quendam sanctum virum, qui promisit eis, se velle ducere in locum, in quo inve[140]nirent paganos multos de tribus erris collectos in unam copiam; unde Magister cum consilio preceporum ordinat commendatorem de Ragnita, advocatum sambiensem et multos commendatores culmenses, ut festinarent illo, quo dictus sanctus eos duceret. Post hec sexta die in vigilia Assumptionis procedunt ductu viri in terram Warlow ubi in silva vasta inveniunt populum de tribus villis, qui illuc de dicta terra fugerat. Avisatusque fuit magister et preceptores de populo sic fugitivo, de prima villa ad paludem et vepres, unde villa est combusta. Proposuerunt tamen missi retrocedere et verti. Sed commendator Hinricus Scenigen de Ragnita et frater Borghardus Mansveld animosus consilianitur et sequuntur virum sanctum et alii simul, et festinant inde per medium miliare, iuveniuntque duas villas, de quibus incole profugi facti sunt in eadem terra. Similiter de quadam alia villa, ut viderant. Post hec duxit eos in locum, in quo invenerunt fugitivos paganos, et disperserunt se hinc inde equitantes, quod tantum 8 viri manebant iuxta insignia ragnitarum, et capiunt viros, mulieres, pueros, et alios occidunt, illos vero deduxerunt. Et veniunt dicti preceptores missi ad magistrum nocte, qui tristis erat propter tarditum reditum eorum, unde omnes exhilarati sunt de reditu predictorum.