Шрифт:
Глыбока на дне возера ляжыць рыбiн цар. Нiхто яго не бачыў з людзей, а таму й не ведае: рыба ён цi яшчэ хто. Ляжыць ён на дне, раслiнамi вадзянымi, як коўдрай, абгарнуўся i носам сапе. А на паверхню ад яго сапа бурбалкi выскакваюць.
Вясною
Часам сонца прыпячэ — i тады яшчэ тлум цару: выпаўзаюць русалкi грэцца ў затоку, а зноў у ваду патрапiць не здольны. Вядома, дзецi! Плавае ён ля берагоў цалюткi дзень i за ногi iх стуль валочыць. Дасць пару разоў шасцiпалай ручышчай па мяккаму месцу, а потым, каб непатрэбнага рову не было, пачастуе рачым вокам, альбо скрыдлышкам мухi.
Потым лета настае, i рыбiн цар, каб людзей не пудзiць, яшчэ глыбачэй у ваду заточваецца. Ляжа ў вiры i ляжыць.
Улетку русалкi на зямлю выходзяць i лезуць на дрэвы, каб грэцца на месячным святле. Сумна без iх дзеду, падплывае да млына, высуне галаву з вады, i разбягуцца па ёй, цёплай, як сырадой, колы. Глядзiць ён з вiра, чырвоная яго морда вачыма лыпае, шавеляцца вусы. Млын пад месяцам сiнiм святлом адлiвае, цiхi смех з садкоў нясецца. Анi ветрыку, анi гучнага шуму.
Шмат летам працы рыбiнаму цару: павiнуючыся яго загадам, пераплывае рыба з аднаго возера ў другое, з гэтай ракi — у iншую. Харчуецца. Усiм трэба харч i месца для iкрамёту. Але любiць рыбiн цар i дурэць: то жабу ўцiсне ў нерат замест рыбы — весялiся, рыбак,
Восень цiха крочыць. Ляжыць рыбiн цар у вiры, а дождж барабанiць па вадзе, як па даху. Прытульна, цёпла. Засынаюць азёры. Зрэдку праплыве лебедзь i пакiне за сабою дарожку святла. Праз яе бачна шэрае, плакучае неба. Вось i апошнi жораў пратрубiў над рэкамi, i тады пачынае цар сваiх рыб у вiры зганяць, тванню накрываць. Цёпла iм, добра! А потым пачынае ў апошнi раз абыходзiць свае масткi. Iдзе пад вадою: шэрая вада, раслiны вадзяныя холад пасцiнаў, рыб няма, ракi ў сваiх пячорах зазiмавалi. Высуне "надворак" галаву: касабочыцца над грэбляю шэрая павiльгатнеўшая млынарня, ляжаць сярод абшараў зялёныя рэдкiя чатырохкутнiкi, грукоча дзесь малацiлка.
Усё схавалi скнары-людзi, сцягнулi ў пунi i клунi, абдзёрлi чыста палi i сады. Нясуцца па нiзкiм небе шэрыя хмары. Глядзiць рыбiн цар на сонныя абшары, а з нябёсаў шэры дождж льецца.
— Бр-р-р, гэтак i змякнуць можна, — i ныр зноў на дно.
Ляжыць у вiры i сумуе. Памерлi палi, памерла рака!
А на яго падаюць бурыя лiсты, твань зацягвае.
Добрай зімы!