Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)
Шрифт:
Але сувязь прычын, у якiя я ўплецены, зноў вернецца i зноў створыць мяне! I сам я - адна з прычын Вечнага Вяртання.
Я вяртаюся - разам з гэтым сонцам, з гэтай зямлёй; з гэтымi арлом i змяёй - не дзеля нейкага новага, альбо лепшага, альбо падобнага жыцця:
Я вечна вяртаюся да гэтага жыцця як у сама вялiкiм, так i ў сама малым, каб зноў вучыць пра Вечнае Вяртанне ўсiх рэчаў.
– каб зноў сказаць сваё слова пра Вялiкi Полудзень зямлi i чалавека, каб зноў звеставаць людзям пра Звышчалавека.
Я
Настаў час, калi кожны, хто гiне i iдзе да схiлу свайго, дабрасловiць сам сябе. Так канчаецца захад Заратустры"...
Сказаўшы гэтыя словы, звяры замоўклi i чакалi адказу Заратустры: але ён не заўважыў, што спынiлiся iх прамовы. Нiбы ў сне, цiха ляжаў ён з заплюшчанымi вачыма, хоць i не спаў, - бо ён гутарыў са сваёю душою. I тады змяя i арол, бачачы, што ахiнула яго маўчанне, ушанавалi вялiкую цiшыню, якая абступiла яго, i асцярожна адышлi.
Пра вялiкае тамленне
"О душа мая, я навучыў цябе гаварыць "Сёння", i "Колiсь", i "Раней", i навучыў карагодзiць над усiмi "Тут", "Туды", i "Там".
О душа мая, з усiх закуткаў я вывеў цябе i ачысцiў ад пылу, павуцiны i мораку.
О душа мая, я змыў з цябе дробны сорам i загуменную цноту i пераканаў стаяць голай пад позiркам сонца.
Бурай, iмя якой - дух, бушаваў я над расхваляваным морам тваiм; усе хмары я разагнаў над табою i задушыў душагуба, якi называецца "Грэх".
О душа мая, я даў табе права казаць "Не", як кажа гэтая бура, i казаць "Так", як адкрытае чыстае неба: ты спакойная цяпер, быццам святло, i праходзiш праз усе буры адмаўлення.
О душа мая, я вярнуў табе свабоду над усiм створаным i няствораным: i хто ведае, як ведаеш ты, асалоду будучынi.
О душа мая, я навучыў цябе пагардзе, але не той, што прыходзiць, нiбы чарвiвасць, а вялiкай пагардзе, якая любiць, якая тады любiць больш за ўсё, калi больш за ўсё пагарджае.
О душа мая, я навучыў цябе пераконваць так, што пераконваеш ты i самыя асновы: падобна сонцу, якое пераконвае мора падняцца да сваiх вышыняў.
О душа мая, я зняў з цябе ўсякае паслушэнства, кленчанне i падуладнасць, я даў табе iмя "Пагарда бедаў" i "Лёс".
О душа мая, я даў табе новыя iмёны i цацкi i назваў цябе: "Лёс", "Кола колаў", "Пупавiна часу" i "Блакiтны звон".
О душа мая, твайму царству зямному даў я адпiць усякае мудрасцi, усiх новых вiнаў, а таксама ўсiх незабыўна-старых вiнаў мудрасцi.
О душа мая, святло многiх сонцаў вылiў я на цябе, цемру кожнай ночы, i ўсякую тугу i маўчанне: i вось - вырасла ты ў мяне, быццам лаза вiнаградная.
О душа мая, цяжкая плодам сваiм, быццам лаза вiнаградная, стаiш ты перада мною, з набрынялымi саскамi i цёмнымi, густа навiслымi залацiстымi гронкамi:
– збянтэжаная i прыгнечаная шчасцем, поўная чакання ў надмеры сваiм i ў сораме ад гэтага чакання.
О душа мая, нiдзе няма i не было падобнай да цябе, з большай любоўю, шырокай i ўсеахопнай! Дзе будучыня i мiнуўшчына сыходзiлiся б блiжэй, чым у табе?
О душа мая, я ўсё аддаў табе, i дзеля цябе апусцелi рукi мае. I вось! Цяпер ты гаворыш мне з усмешкай, поўная смутку: "Хто ж з нас павiнен дзякаваць:
– цi павiнен дзякаваць дарыльнiк, што ўзяў у яго той, хто бярэ? Дарыць цi гэта не патрэба есцi? Браць - цi не ёсць гэта спагада?"
О душа мая, я разумею ўсмешку смутку твайго: цяпер плод твой сам цягне журботныя рукi!
Паўната твая пазiрае на шумнае мора, шукае i чакае; туга ад надмеру глядзiць праз неба вачэй тваiх!
I сапраўды, о душа мая! Хто, бачачы ўсмешку тваю, не сплываў бы слязьмi? Самi анёлы лiлi б слёзы перад мiлатою ўсмешкi тваёй!
Твая даброць i твая звышдабрыня не хочуць скардзiцца i плакаць: але самая ўсмешка твая сплывае жаданнем слёз, i дрыготкiя вусны - прагаю галашэння.
"Усякi плач цi не ёсць скарга? I ўсякая скарга цi не ёсць абвiнавачанне?" - так ты кажаш сабе, i лепей усмiхаешся, чым слязьмi вылiваеш цярпеннi свае:
– патокамi слёз вылiць твае цярпеннi ад твайго надмеру i тамлення вiнаграднай лазы па вiнаградары з ягоным нажом!
Але калi не хочаш галасiць, не хочаш выплакаць пурпуровую скруху, табе дадзена будзе спяваць, о душа мая! Глядзi, я ўсмiхаюся сам, прадвяшчаючы табе гэта:
– табе дадзена будзе спяваць песню цярпенняў, пакуль моры не ацiхнуць, прыслухоўваючыся да тамлення твайго,
– пакуль на цiхай змаркочанай роўнядзi мора не паявiцца човен, залаты цуд, вакол золата якога кружляцьме ўсё добрае, благое i нябачнае;
– i мноства звяроў, вялiкiх i малых, i ўсе цудоўнае, легканогае, будзе бегаць па блакiтных сцежках,
– туды да залатога цуду, да вольнага чоўна i ягонага гаспадара - да вiнаградара, якi чакацьме з алмазным сваiм нажом,
– да твайго вялiкага збаўцы,о душа мая, - пакуль яшчэ безназоўнага; толькi песнi будучынi знойдуць яму iмя! I сапраўды, ужо водарыць дыханне тваё гэтымi песнямi;
– ужо палаеш i мроiш ты, ужо п'еш суцяшэнне з усiх глыбокiх, звонкiх крынiц, ужо адпачывае туга твая ў шчасцi будучых песень!
О душа мая, цяпер я аддаў табе ўсё, нават сваё апошняе, i дзеля цябе апусцелi мае рукi: я загадаў табе спяваць - вось маё апошняе!
Я загадаў табе спяваць, дык скажы мне, скажы: хто з нас павiнен дзякаваць?
– Зрэшты, не, лепей спявай мне, спявай, о душа мая! I дазволь мне дзякаваць табе!"
Так сказаў Заратустра.
Другая скочная песня
1