Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)
Шрифт:
"У вочы твае я заглянуў нядаўна, о Жыццё: блiшчала золата ў начы тваiх вачэй - i змоўкла маё сэрца перад палкiм жаданнем:
– я ж бачыў, як залаты човен блiшчаў на цёмнай вадзе, як знiкаў i як зноў паяўляўся, ныраў, вынырваў i да сябе вабiў, залаты човен-гушкалка!
На мае ногi, што парываюцца ў скокi, ты кiнула позiрк - смяшлiвы, пытальны, гарачы, п'янкi.
Сваiмi маленькiмi ручкамi ты толькi двойчы кранула кастаньеты - i вось ужо ногi мае ажылi, адурманеныя танцам.
Пяты адрывалiся
Я памкнуўся да цябе - i адступiлася ты ад мяне; зашалясцелi, узляцелi, узвiлiся на мяне хвалi тваiх валасоў!
Ад цябе i ад гэтых змей адхiснуўся я: i спынiлася ты, крыху адвярнуўшыся, i палкае жаданне гарэла ў паглядзе тваiм.
Хiтрымi позiркамi вучыш мяне ты дарогам крывым; на дарогах крывых вучацца хiтрасцi ногi мае!
Зблiзку я баюся цябе, здалёку - абагаўляю; твае ўцёкi вабяць, твой позiрк зысклiвы - спыняе: я пакутую, але чаго я не адцярпеў бы дзеля цябе!
Дзеля цябе, чый холад успалымняе, чыя нянавiсць чаруе, чые ўцёкi прывязваюць, чые кпiны хвалююць:
– хто не адчуваў нянавiсцi да цябе - якая скоўвае, аблытвае, спакушае, шукае, здабывае! Хто не любiў цябе - невiнаватую, нецярплiвую, шалапутную грэшнiцу з вачыма дзiцяцi!
Куды надзiш мяне цяпер, ты - верх дасканаласцi i неўтаймавальнасцi? I зноў уцякаеш - салодкая i няўдзячная ветрагонка!
У танцы iмкнуся я за табою, па найменшым следзе, табою пакiнутым. Дзе ты? Падай мне руку! Хоць адзiн пальчык падай!
Тут пячоры i зарасцi: можна заблудзiцца! Стой! Пачакай! Хiба не бачыш ты, як праносяцца совы i кажаны?
Ты - сава! Ты - кажан! Хочаш дражнi мяне? Дзе мы? Цi не ў сабак навучылася ты скуголiць i брахаць?
Як мiла шчэрыш ты на мяне белыя зубкi, а злыя вочы так i блiскаюць у цянi валасоў!
Вось гэта танец дык танец! Я - паляўнiчы, кiм жа ты хочаш быць: маiм сабакам цi сарнай?
Вось ты i поруч! Яшчэ хутчэй, лiхая скакуха! А цяпер угору! I туды! Жаль! Скачучы, я сам упаў!
О пагардлiвая, глядзi, - я ляжу i прашу лiтасцi! Больш прыемнымi сцежкамi хацеў бы iсцi я з табою:
– сцежкамi кахання праз моўчу стракатых зарасцяў! Альбо там, па беразе возера, у глыбiнях якога танцуюць залатыя рыбкi!
Ты стамiлася? Зiрнi на вячэрнюю зару; а вунь - пасуцца авечкi; хiба не дзiвосна - заснуць пад гукi пастуховай жалейкi?
Ты так стамiлася? Я занясу цябе туды, абдымi мяне! А калi ты сасмягла, я знайду, чым цябе напаiць, толькi вусны твае адмовяцца пiць!
О гэта гнуткая, увiшная змейка, вядзьмарка праклятая! Увiнулася! Дзе ты? А на твары маiм засталiся дзве чырвоныя плямы ад тваiх рук!
Далiбог, я стамiўся быць пастухом тваiм вечным! Я дагэтуль спяваў табе, чарадзейка, а цяпер - ты закрычыш у мяне!
У такт плётцы маёй будзеш скакаць i крычаць! Бо не забыўся ж я плёткi? Не, не забыўся!"
2
Так, адказвала мне Жыццё, зацiскаючы рукамi свае далiкатныя вушы:
"О Заратустра! Не ляскай так страшна плёткай сваёю! Ты ж ведаеш: шум забiвае думкi, а да мяне якраз прыйшлi такiя пяшчотныя думкi!
Мы з табою - па-за дабром i па-за лiхам i не творым нi таго нi другога. Па той бок дабра i зла знайшлi мы выспу сваю i зялёны луг - мы двое, толькi я i ты! Таму мы павiнны жыць у спакоi i згодзе!
А калi мы не любiм адно аднаго ад шчырага сэрца, цi варта праз гэта гневацца?
Ты ж ведаеш, што хораша стаўлюся я да цябе, а часта нават залiшне хораша: i ўсё таму, што раўную цябе да тваёй мудрасцi. Ах, гэтая мудрасць, старая бязглуздая дурнiца!
Але калi мудрасць твая возьме дый кiне цябе, тады i любоў мая нядоўга прабудзе з табою".
Тут Жыццё задуменна азiрнулася i цiха сказала: "О Заратустра, ты не надта верны мне!
Ты даўно ўжо любiш мяне не так моцна, як кажаш: ведаю, ты збiраешся неўзабаве пакiнуць мяне.
Бо ёсць стары, цяжкi-цяжкi, гулкi звон - да самай пячоры тваёй далятаюць уначы ягоныя ўдары:
– I калi чуеш ты, як апоўначы б'е гадзiннiк, ты думаеш памiж першым i апошнiм - дванаццатым ударам
– думаеш пра тое, о Заратустра, што неўзабаве пакiнеш мяне, - я ведаю гэта".
"Ведаю, - вагаючыся, адказаў я, - але ты ведаеш таксама..." - I я сказаў Жыццю нешта на вуха, шэптам, пра залатыя пасмы яго скудлачаных, вар'яцкiх валасоў.
"Ты ведаеш гэта, о Заратустра? Гэтага не ведае нiхто".
I глядзелi мы адно на аднога, i пазiралi на зялёны луг, на якi клаўся вечаровы халадок, i галасiлi. I гэтым разам Жыццё было мне мiлейшае, чым калi-небудзь мудрасць мая".
Так сказаў Заратустра.
3
Раз!
О чалавеча! Зважай!
Два!
Глыбокае поўначы думкi чытай!
Тры!
"Я заснуў, я заснуў
Чатыры!
Прачнуўся з глыбокага сну:
Пяць!
Глыбокi мой свет.
Шэсць!
Глыбейшы, чым думала ноч.
Сем!
Глыбокi боль свету,
Восем!
Радасць - за скруху глыбейшая:
Дзевяць!
Хто кажа: "Мiнiся!
Дзесяць!
Але ўсякая радасць прагне вечнасцi,
Адзiнаццаць!
Прагне глыбокай, глыбокай вечнасцi!"
Дванаццаць!
Сем пячатак, альбо Песня сцвярджэння i праўды
1
Калi я прарок i калi ўжо я поўны таго прарочага духу, якi лунае над горным перавалам памiж двума морамi,
цяжкаю хмараю блукаючы над мiнулым i будучым; варожы душным нiзiнам i ўсяму стомленаму, што не можа нi жыць, нi памерцi,