Збор твораў у двух тамах. Том 1. Паэзія

Гениюш Лариса Антоновна

* * *

Мы паэты, высокі ўзлёт. Нам да хлеба — глыточак славы. Каб расплавіць на Нёмне лёд, неба дорыць нам вершы-праявы. Мы адкрыта глядзім на свет, наша вогнішча не патушаць. Мы застогнем — наш спеў, як след, застанецца адбіткам на душах.

* * *

Па гасцінцы, капытамі ўбітым, шпарка едзе параконны воз. Паганяе вецер хваляй жыта, звоняць росы ў кудзерах бяроз. Пчолы ў вуллях шчэ. Ранютка

ранне. Прачынаецца ледзь-ледзь сяло. Толькі што нясмелае світанне чарку сонца ў неба падняло. Бор прачнуўся ў важкім задуменні. Бронзу сосен дзятлы не куюць. Ад глыбокіх, векавых карэнняў маладыя парасткі растуць.

* * *

Сонечна. Ветрыку ціхі напеў. Ладзіцца подступ шчодраму лету. Цёмная зелень разгалістых дрэў мяне аддзяляе ад свету. Кветкі вакол. Травы ля ног. Я не пайду за блакітны той плёс. Хаты сялянскай стаптаны парог мне падарункам належыць... Мой лёс...

Начная акварэль

Такая ноч. Не зварухнецца вецер. Галіна не зварушыцца на здзіў. На зрэб’і хмар з бурштыну бранзалецік — прынадна свеціць кволы маладзік. Апошняе святло ў акне агасла. Мядзведзем расцягнуўся цёмны бор. Ў задуме ўсё. Адны толькі Пегасы кранаюць капытамі зор.

* * *

Выходжу над Нёман пад клёкат буслоў, углыб запускаю невад. Ці будзе на шчасце багаты ўлоў, трудна згадаць наперад. Сцелецца травамі бераг ракі, ўздрыгвае гладзь вадзяная. Плешчуцца ў хвалях язі, шчупакі, сом паветра глынуць вынырае. З тоняў, з глыбінь ля сваіх берагоў невад цягнуць — асалода. Выплеснуць з вершы тугіх шчупакоў, а плотак пусціць у воду. Выйду насустрач плыні крутой, невад закіну на шчасце. Рыбкі шукаю сваёй залатой – ці вылавіць з хваль яе ўдасца?

* * *

Зашумела ў задуменным лесе, загайдалася ў вышыні. Ува мне старадаўняя песня запусціла свае карані. З-пад сярпа прагучала калісьці ля зярністых жытнёвых снапоў, калі бусел гайдаў калыску яснавокіх дзіцячых гадоў.

* * *

Жыць бы на аднаселлі, дзе на дасвецці стукоча ў скроні, будзіць са сну вецер. Жыць бы на аднаселлі — зораў шукаць у прысадзе, прасці вятроў кудзелю, што некалі не дапрадзецца. Агонь патрэсквае ў печы. Каханне шчыра шчабеча. Ад шчасця маўчыць, як бяздонне, гаючае Прынямонне.

* * *

Падкрадаецца знячэўку страх ды рукой кашчавай сэрца ўшчыміць. Цвёрда на сваіх стаю нагах і гляджу цвярозымі вачыма. Каб мякіны за ўмалот не ўзяць, лёгкае слаўцо кладу на вагу. Каб хлусні ды праўдай не назваць, я знайду яшчэ ў грудзёх адвагу.

* * *

Напластаванне пройдзеных гадоў — ужо

амаль курганне нарастае. I сэрца халадок, і снег віскоў, які ў вясновы поўдзень не растане,— нагадваюць далёкі цяжкі шлях, куды паеду, скуль няма звароту. Застыне іней ў цёмных валасах вянком апошнім шчыраму народу.

* * *

Розна бывае. I зноў неспакой. Нялёгка мне, не пярэчу. Долю бяру жаночай рукой, нібы каня пад вуздэчку. Будзе ў нагу паслухмяна ісці. Волі маёй не здрадзіць. Не дам сябе ў бездарожжа нясці па дзён маіх лістападзе. Жыву — гэта значыць зноў на кані. З зацуглянаю доляю. У прорву рване — не баюся ані. Праскачу? Утрымаю? Не здолею?

* * *

Тут дарога бяжыць праз палі, абмінае над крушнямі дзічкі, б’е вада ля каменняў з зямлі ў лона ціхай празрыстай крынічкі. Я расту, як ячмень, як авёс, зерне ў коласе пэўна хаваю, а ў снягі і ў суровы мароз я, здаецца, з раллёй спачываю. Што жывое, я сэрцам люблю. Кожны ведаю твар невялічкі. Ласку сонейка ў душу лаўлю і ад бур не хаваю аблічча.

У сёлах даўно не прадуць

Воўны белай пасмачкі кволыя з хмар-кудзелі вятры прадуць, не на кужаль, што ткалі ў сёлах. Па сёлах даўно не прадуць. Не снуюць вечарамі, не мараць ды не ладзяць забытых красён. Калі ўбачаць старое прыладдзе, даўніну ўспамінаюць, як сон. З ціхай сцежкі жыццё саступіла, шэрых досвіткаў болей няма. Не майструе грабель і цапільнаў, на таку не малоціць зіма. Не патрэбны ні свірны, ні гумны. Малацьба без цапоў і грабель. Толькі сэрцу даўнейшаму сумна. Часам сніцца кужэльная бель.

* * *

Цячэ ў крыві не дух слабы і прэсны, што хіліцца прад кожнай хваляй зла, а сум лясны, старыя нашы песні з наднёманскага роднага сяла. Упэўнена цячэ яна па жылах — народа кроў, што пратрываў вякі, бунтарная, бы некалі ў Вашчылы...

* * *

У неба ўперліся дубоў кароны. Стаяць яны, равеснікі вякам, бы стройныя дарыйскія калоны, нагадваюць стары антычны храм. З паганцаў я. Красе зямлі малюся, ў сябе ўбіраю веліч і спакой. Імкнуся ў свет шляхамі Беларусі. Сняжынкі таюць на вачах слязой.

* * *

На сонечных гонях, дзе я падрасла, над маёю зялёнай калыскаю гамоніць вясна, зацвітае вясна, маланкі зігзагамі бліскаюць. Не горад вялікі, асфальтавы шлях, палацы і сутарэнні,— дзяцінства ільнянае сніцца, а ў снах суніцы ў мурзатай жмені.

* * *

На прыпечку мурлыча кот, гадзіннік мірна б’ецца, і сэрца шыфраваны код чутно ў цішы, здаецца. Маўчанне, цемень угары. Насуперак спакою я з вамі гутару, сябры, слязінаю скупою.