Збор твораў у двух тамах. Том 1. Паэзія

Гениюш Лариса Антоновна

* * *

Хоць душа твая гордая ў ранах з нецвярозага болю крычыць, у гарэлцы чужой і дурманнай імя нашага не палашчы. Пі, калі цябе піць прымусілі, калі волі не маеш чамусь, не кранай толькі п’янымі вуснамі, п’яным крыкам не кліч Беларусь! Не гарэлкай, не таннай слязою — пад ударамі ўпаўшы плашмя — шмат хто з нас захлынуўся крывёю за Яе дарагое імя.

* * *

Колькі дум маіх нi раскулачвалі, і ў смяротна-трывожны час не назвала я мамай мачыхі і душы не здала ў калгас!

Мне

ўсё адно

Мне ўсё адно — ці смерць, ці перамога, ці цесны гроб, ці песня у саду. Мне ўсё адно — я са свае дарогі, з дарогі праўды сэрцам не сыду! Не дом, а лагер, не пасцель, а нары. Вакол натоўп, а чалавек — адзін. I сон — не сон, а толькі солад мараў, далёкі і засмучаны ўспамін... Ужо шэсць год, як пад замком іржавым іржавыя цякуць за днямі дні. А боль наш служыць злыдням для забавы, а святасць праўды топіцца ў хлусні. Забыты смех. Тут сум у кожнай песні. У дзікай тундры вечны плач без слёз. На крылах дум — пакутаў след, як плесня. Усё ў вачах, што з болем перанёс. I цемень прорвы, жах ад праўд распятых, і ўзлёт надзеяў ясных праз драты. I сумна, што замест пяра — лапата, і так шкада, што мучацца браты. Той самы штык учора, сёння, заўтра ў руках людзей, чыя натура — здзек. Той самы бой з той сілаю упартай, з якой змагацца мусіць чалавек. Не раз душа зляцела б з сумных вуснаў, лягла б замерзлай птушкай на мароз, калі б не ведаць, што для Беларусі ісці дарогай той прызначыў лёс.

Чужыне

Неонавым, такім рэкламным вечарам шляхом сваіх неўтаймаваных дум, о край чужы, я да цябе даверчыва ужо ніколі болей не прыйду. Славяне славяцца адвагаю, гасціннасцю ці грамадзянскай мужнасцю, як мы. Славянкі — шчырай цеплынёю, літасцю. Пра Юду — гэта не славянскі міф. Твой пыл мне з ног у вязніцы асыпаўся, да сэрца ж ён ніколі не прыстаў. Няслаўна ўсё, што строга і бязлітасна. Людская вартасць — мера велькіх спраў. Нягадана мне на шляху сустрэчаны, прадаўшы ў путах душу не адну, чужы, не братні, з людскасцю развенчаны, — я да цябе ніколі не прыйду.

Жыровічы

Прыехаць у Жырова лёс мне выпаў, дождж хрысціць голаў грэшную маю. I я пад голлем шматвяковай ліпы пільгрымам сціплым сцішана стаю. Святыні побач белыя, як дзіва, ў абдымках хмараў і высокіх дрэў. Ідзе святар, як галубочак сівы, стаміўшыся, на лаўку хтось прысеў. Сюды травой, аброшанай і мяккай, на цудатворны пераможны кліч прыходзяць людзі з горам і падзякай. Людскія душы ачышчае зніч. Перада мной зямля мая святая, тут у паклоне дрэвы над вадой, дзе галубы бясшумна пралятаюць, ступала Маці Божая па ёй. Не знатныя, а пастушкі віталі. Да нас прыйшла ў вясняны дзень знарок і краю міламу, каб лепшымі мы сталі, пакінула на дрэве абразок. Над намі храм, туманныя нябёсы. Крынічанька пад храмам б’е з зямлі. Як пастушок у світцы белай, босы, стаю, і слёзы твар мой залілі. Адданасцю стукочуць нашы сэрцы з крыніц благаславенных праўду піць. Мінуласці святой з зямлі не сцерці і веры ў Бога ў сэрцы не спыніць. Жыровічы, славутая мясціна, здаўна праложаны для нас дзядамі шлях. Малітвы боль ў нялёгкаю хвіліну мы на тваіх складаем алтарах. Хай будзе мір, і згода будзе ўсюды. Ды калі грозьбай азарыцца сінь, — нашай зямлі, дастойнай Тваіх цудаў, ў сваёй апецы, Божа, не пакінь!

Шлях

Той

шлях — як ноч, як крык балесны. Люд у цярпенні і ў журбе. Той шлях — бы радасная песня, таму што шлях наш — да Цябе. Праз тундру, скованую лёдам, дзе вуснаў замірае ўздох, шлях да Цябе — як насалода, як — траўнем крочыць па садох. Праз белы снег і чорны вугаль, паўночнай гнаныя пургой, мы ўсе — з-над Нёмана, з-над Буга скрозь боль ідзем к Табе адной...

* * *

Даражэнькія, блізкія, родныя – боль адзіны, супольны лёс! Звоняць ў сэрцы званы Велікодныя: Уваскрос! Уваскрос! Уваскрос! I ў дакор рэчаіснасці шэрай, што панура прад намі ляжыць, поўніць грудзі нязломная вера: Будзем жыць! Будзем жыць! Будзем жыць!

* * *

Не плачце над маім крылом, што ападзе з пляча бяссільна. Вас не марозілі жыўцом, на чвэрць стагоддзя не судзілі. Для тых спявайце салаўём, што душу, мову вам зглумілі. Вас не марозілі жыўцом, на чвэрць стагоддзя не судзілі.

* * *

Лёс мой пакутны і век мой даўгі. Свечка жыцця дагарае удома. Здаецца, яшчэ ўсё звіняць ланцугі на тонкіх руках, як і некалі ў Комі... Я не крыўдую, мой край дарагі, са сталі стварыў ты мяне, не з саломы. Здаецца, яшчэ ўсё звіняць ланцугі на тонкіх руках, як і некалі ў Комі...

* * *

На мозг кітайцы капалі вадою, і вар’яцеў той чалавек пасля… О, чалавек! Што ж робіцца з табою, калі дзяўбе твой бедны мозг хлусня!

* * *

Жыццё без болю не прайсці. Пакут замнога у жыцці. Пакута ж горшая за смерць – то маскаля на сэрцы грэць.

* * *

Не хачу быць дома эмігрантам! Гаспадыня тут я, а не госць. Гаварыць на дзікім эсперанта, калі мова матчыная ёсць?!

* * *

Ужо даўно адабраў тамагаўкі сынам поля няпрошаны госць – ўсе сабакі па-іхняму гаўкаюць, бо за гэта кідаюць ім косць.

* * *

Далі табе нямала чарак на твой нацыянальны сон, народ свінарак і даярак, народ раззяваў і варон.

* * *

Гаварыць па-беларуску — гэта модна. Мовы маці, кажуць, не забыць. Для мяне ж гэта не модна, толькі родна — гэта так, як піць, як есць, як жыць...

* * *

Трывога. Стукоча сэрца. Кусаю вусны да болю. На дрэве галінка гнецца, сэрца паэта — ніколі.

* * *

Навокал усё, што так сэрцу няміла, па жылах цячэ неспакой. Паэт распраўляе, натужвае крылы і ў новы кідаецца бой. Жыць бы, як людзі, і сеяць на гонях аберуч нам хлеб і любоў, страх каб не поўзаў крывавым сутоннем ля сэрцаў і ціхіх дамоў. Каб кожны адчуў, калі сонца засвеціць, свабодна тварыў на зямлі, ля бацькавых рук падрасталі каб дзеці і з матчынай мовай жылі. Ды супраць паэтаў – насілле і краты, у сэрцы народу ўвесь боль. А ў тых, самаўладных, расшчэплены атам: будзе няроўны бой...