Выбраныя творы
Шрифт:
— Ды так, таварышы, няхай яго немач…
— Сэрца?
— Не, яно, каб сказаць…
— Язва?
— У мяне, таварышы…
— Што ж, душа па радзіме баліць? Ляжы, ляжы. Я ведаю — ты спраўкі хочаш паказаць.
Партызан уключыў электрычны ліхтарык, і гаспадар заморгаў у святле.
— Усё нармальна, — сказаў партызан. — Хвароба працякае правільна. Барада запушчана, боты схаваны, самагоначка ёсць…
Мікола зразумеў гэта па-свойму.
— Ды недзе кропля ёсць, таварышы.
— Ляжы, ляжы, Хамёнак, не ўставай. Няхай пастаіць самагонка твая. Заўтра заедуць бобікі. А можа, з імі і сам пан фельдфебель. А нам твае танцы ды спевы не трэба. Вахлак.
— Вось вы не верыце, таварышы…
— Ды што нам верыць — мы бачым, — перабіў яго партызан. — Бачым цябе наскрозь. У нас, брат, дакладна запісана ўся гісторыя тваёй хваробы, — і барадатай, і безбародай. Ты ўсюды ўсё адбываеш сваёй самагонкай. Народ абліваецца кроўю, а ты… Віляеш, як сука, і нашым, і вашым. Ды што нам з табой гаварыць. Дзе Каштанка? Пад'ём!
Хамёнак усё яшчэ цяжка, не збаўляючы выгляду хворага чалавека, узняўся і сеў на ложку.
— Галя, дай мне валёнкі.
Яна не хацела выходзіць з кутка. Хацелася нават шпурнуць іх, гэтыя знарок ірваныя валёнкі, у гэтую рыжую, знарок запушчаную бараду. Хацелася проста заплакаць ад крыўды і сораму… Аднак яна ўзяла з печы валёнкі і панесла іх перад сабой, каб хоць гэтак, хоць трошкі даўжэй не паказваць людзям, ад каго яна зноў зацяжарала…
— На, — сказала яна адно слова, якое здолела вымавіць.
І тады ён, Сярожа, сказаў:
— Добры вечар, Галя! І ты ад нас хаваешся?
Ах, ну чаму ты, дурніца, тады не сказала яму: «Забяры мяне, родны, адгэтуль!» Чаму не назвала яго тым іменем, якое даражэй табе за ўсе на свеце імёны, — Сярожа? Чаму?..
Таму, што і мову табе, і слёзы адняло ад жалю да сябе, ад сораму.
— Добры вечар, — сказала яна, апусціўшы вочы.
Вельмі добра, што пры газніцы было цемнавата, што ён не асвятліў яе ліхтарыкам. Відаць, хоць трошкі яшчэ паважаў ён яе — калі ўжо не Галю сваю, дык жанчыну.
Яна не пайшла за імі ў гумно, засталася ў сенцах, на парозе, у адчыненых дзвярах. Хутаючыся ў незашпілены кажушок, яна чула… не чула, а прагна слухала маладую гутарку вольных, шчаслівых людзей.
Уся Хамёнкава хітрасць аказалася тут проста смешнай. Два дні выскубаў ён у тарпе саломы схованку, тры месяцы пакутавала ў цемры раскормленая жарабіца. А тут адзін з гэтых хлопцаў пастукаў, відаць, у вядро і, нібы поп, прамовіў:
— Дзе ты там, грэшная душа? Выходзь на божае святло.
Каштанка зафыркала ў адказ, і гэтае фырканне пакрыў вясёлы смех і гоман на таку. Ён, Хамёнак, яшчэ ўсё ныў:
— З выгляду яна, і праўда, як быццам нічога. Ды, падла, без ног…
— Хэ! Та ў нэі дзійсно тількі чатыры ніжкы, хлопцы! — пачуўся прыемны голас аднаго з тых жартуноў, што хораша, відаць, спяваюць. Украінец. — Так шчо, таварышу ўзводны, — гаварыў ён, — моя біда, а ваш наказ залышыцця, мабуць, у сілі. Я конячку сідлаю, так?
— Сядлай, Арцём. Толькі хутчэй, — пачуўся голас Сярожы.
«Ён — камандзір. Я так і ведала», — міжволі з радасцю падумала Галя.
Тым часам той весялун, каго звалі Арцёмам, зняў з невялікага каня сядло і перанёс яго на іхнюю Каштанку.
— Эх, здоровенькы булы, ластіўко! — сказаў ён. — А мого Чалого ты, борода, бэры. Тількі не ў яму цю постаў. Прыйду — побачу, як тый його годуваты мэш. Він — заслужэны кінь. Ну, господы благословы!
Хлопец паставіў у стрэмя нагу, і вось на светлым фоне снегу вырас над іхняй Каштанкай яго сілуэт.
Наструненая павадамі жарабіца затанцавала па прыгуменні.
— Прощай, борода! — пачуўся яшчэ адзін голас. — Ты, кстати, эту пакость сбрей. Мы как-нибудь зайдем, проверим. Вообще, разочка два в неделю бриться — это на здоровье.
— Не слухай, дзядзька, які ён фельчар? Ты лепш пчол у ёй развядзі.
— Точно! Медку не будет, но заснуть не дадут.
— Паехалі! — зноў пачуўся голас Сяргея. Яны паехалі, а Хамёнак застаўся. Пакінуты стомлены канюк, якога ён трымаў за павады, узняў галаву, заржаў. Неяк сумна, балюча — услед іх маладому смеху, цокату мноства падкоў па аблыселым бруку дарогі…
— Не плач, ідзі лажыся, чаго ты… — гудзеў Хамёнак з-пад коўдры. — Ты думаеш, што мне яе не шкада. Такая, ліха ім, кабыліца!..
— Пайшоў ты к чорту! — сказала яна і палезла на печ.
Хамёнак маўчаў нядоўга.
— Ага-а! — пачуўся ў цемры яго зларадны голас. — Дык ты па ім, па гэтым шыбеніку! Ну, паглядзім!..
Ён і тады яшчэ страшыў, ужо ў канцы панавання чужынцаў, ужо напярэдадні вызвалення.
…За акном пачынае світаць. Вялікі, поўны месяц вось-вось пабялее, закончыць дзяжурства над полем, перадасць яго сонцу.
А трактар гудзе і гудзе…
«Зайдзі, зайдзі, Сярожа яшчэ раз. Апошні разок!..»
Галя глядзіць удаль, успёршыся на падаконнік.
А гул усё, здаецца, набліжаецца. Так, ён бліжэй, штораз бліжэй!..
«Ідзі, ідзі адтуль, дарагі мой, куды ты пайшоў пад песню свайго гармоніка на вуліцы, пад цокат падкоў на дарозе, — з той яснай стараны, адкуль ты не вяртаўся гэтак доўга!..»
Збылося!
Трактар спыніўся. Рокат замоўк.
Галя ўстала і адышла ад акна. Міжвольнымі рухамі рук яна адразу паправіла валасы, пасля — таксама міжвольна — закрыла рукамі твар.