Шрифт:
адірлі тлімгер, досым жне загер Кравцов Иван Ивановичті рметіне.
АВТОРДАН
Жаында ылмысты іс жргізу бойынша біратар дрістер оуа ммкіндік туды. Аудиторияны рамы р трлі болды – кбіне жастар, алайда райсысыны трлі дегейдегі зады білімі мен р трлі мамандытары бар. Бірі азірді зінде тжірибелі адвокат бол- са, бірі сол мамандыты игеруге тырысып жр, бірі журналист жне сот процестері туралы маалалар жазады, ал, бірі зі шін «лтты ы орау жйесіні ерекшеліктерін» тсінуге тырысып жрген тла.
Іс жзінде осындай «ерекшеліктерге», сонымен атар ктпеген нтижелерге тап болан адамдар да болды, кейбіреуі зін сот ділет- сіздігіні рбаны деп тапты… Яни, тыдаушыларды да ужі ртр- лі болды. Сондытан, маан кбінесе алдын-ала дайындаан дріс конспектілерін шетке ойып,
Кп замай, арты академизмге мтылуды ажеті жо екеніне кз жеткіздім, азіргі уаытта, е аз ыылас танытуды зінде «елді жаппай интернеттендіруді» арасында Р ІЖК-ні белгілі бір маа- лаларыны занамалы ережелері мен наты тжырымдарын табу иына сопайды. Мені тыдаушыларымды оулытардан не оуа болатыны емес, азастан задарыны «рпі» мен «рухы» алай ж- зеге асырылатыны ызытырды. Оларды маан ойан сратары осыан длел бола алады. Сондытан да, зімні «шпаргалкамнан» жиі ауытып, ыты формулаларды белгілі бір тілінен арапай- ым тілге ауысып отырдым, жне дріс курсыны жалпы рылымын стануа тырысаныммен, кейде зіме бір таырыптан екінші таы- рыпа «секіруге» ерік беретінмін. Дрістерден ласатын ызу гіме логикасы осыны талап ететін.
Шынымды айтсам, бл мені ынжылтпайтын, керісінше уантатын. йткені, танымал алымдармен, ытану теоретиктерімен бсекелес болу мені жоспарыма кірмеген еді. зімні басты міндетімді млдем басаша деп санаймын, ол з жолын загер ретінде бастаан жастара, з еліні болашаына мдделі жне немрайлы емес азастан азаматтарына азастанды ылмысты іс жргізу жйесі, идеалды трде емес, шын мнінде алай жмыс істейтіні туралы практикалы білім беру.
Сонымен атар, олармен бл жйе ай баытта даму керектігі тура- лы з кзарасыммен бліскім келді. Оан оса, трлі жадайа байла- нысты р адам з еркімен, кбінесе еркінен тыс жйені «брандасына» айналып, млдем жаымсыз жадайларды басынан ткізуі ммкін.
Оларды «зады» теізде жзетін «кзге крінбейтін иындытар мен рифтер» туралы ескертуге тырыстым. Мны істеу маан оайа тсті, й- ткені «зады» мірбаяныма орай сот ылмысты процестеріні ртрлі полюстерінде жмыс істеп, оларды ртрлі кзарастардан кре алдым. Сондытан, мені практикалы тжірибем тыдаушыларды дрістерге деген ызыушылыын амтамасыз етті деп ойлаймын.
Кейбір аса ызыушылы танытандар, гімені дріс залынан тыс жерде жаластыруа тырысып, здеріне тсініксіз занаманы кейбір трлерін наты мысалдармен айындауды сраанын уана атап ткім келеді. Кейде мндай гімелер ттас бір пікірталаса айналатын. Мн- дай пікірталастар зіме де кп нрсеге жаа кзараспен арауа ммкін- дік береді. Айтпашы, мен жас рпаты, сіресе арнайы білім алмаан рпаты, те зады аалдыпен ерекшеленетініне таы бір рет кз жеткіздім. Сота дейінгі тергеу мен сот процесі алай жріп жатандыы туралы, бл рпа, негізінен, Перри Мейсон туралы телехикаялардан немесе географиялы трыдан бізге жаын, біра шындытан алыс – мселені здеріні ерекше дедуктивті абілеттерімен немесе сиы- рлы сараптамалы технологиялармен, одан алса, кбінесе шатырдан секіру мен табельдік арудан ату кмегімен шешетін Санкт-Петербургтік «оперларды», прокурорларды жне адвокаттарды ттті жмыс кн- дері туралы телехикаяларынан пайымдайды. Мен бл иллюзияларды кем дегенде ішінара жоа шыара алдым деп міттенемін.
Осы дрістерден тыс гімелесу кезінде, ксіби міндеттеріне ыл- мысты хроника кіретін жас, біра азірді зінде те танымал а- застанды журналист ерекше ызыушылы танытты. Ол дрістерді, сонымен бірге бізді схбаттарымызды диктофона жазып отыратын, жне дл осы жазбалар, мені жеке конспектілеріммен атар, сіздерді назарларыыза сынылып отыран кітапты негізін алады. Егер са- батарымызды диалог трінде баяндап, олара тікелей дрістерден мате- риалдар оссам, баралы оырман шін бл жасы жне ол жетімді болады деп ойладым.
Журналист, оны Даниял деп атайы, мені схбаттасушымны бей- несі ретінде кітапа енуге сыпайы трде з келісімін берді. Дрістерім мен жазушылы кш-жігерімні кішігірім жемісі оырмандара ы- зыты, рі пайдалы болады деп шын жректен міттенемін.
Сонымен оса айта кетерім, бл кітап кптеген адамдарды кме- гінсіз, кеестері мен олдауынсыз ешашан жары крмес еді. Е ал- дымен, мені загер болып алыптасуымны барлы жылдарында жа- нымда болан жбайым алияа шын жректен алысымды білдіргім келеді. Мтінні деби деуі жне журналист
Тайыр Назханов
ПІКІР
Адвокат Тайыр Назхановты кітабынан алан серім туралы бір- неше сз жазу ммкіндігіне ие боланыма уаныштымын. Бл кітап, алашы бетінен бастап, барша ыты процес леміне тере іл- гендерді ызыушылыын тудыратыны сзсіз.
«Адвокатпен схбат» кітабыны мазмны бізді оам шін те маызды болып табылатын жас рпаты ыты санасы мен ыты трбиесі мселесін озайды. Тиімді ралдарды бірі – прак- тик-загерлермен тікелей диалог, бл ыты білімді алуа ана емес, сонымен атар оларды олдану дадылары мен икемділікті алыптасты- руа ыпал етеді. Дл сол жас, те ізденімпаз журналистпен схбат не- гізінде осы туындыны негізгі кенептері рылды. Сратар мен жауап- тар арылы автор ылмысты процесті процессуалды негіздерін, оны эволюциясы мен азастанды іс жргізу ыыны азіргі жадайын ашып айтады. Сота дейінгі тергеуді ы олдану практикасыны «тзатары», оны ішінде жасырын тергеу жргізу жйесі жне осы тзатардан шындыты шыару ісіндегі адвокатты жмысты иын- дытары олжетімді трде баяндалан.
Сот процесінде арнайы білімді пайдалану арылы мамандар мен сарапшыларды длелдеу дерісіне тарту, оларды ызметіні ерекшелік- тері мен процесске атысуды азіргі проблемалары оырмандарды ы- зытыратыны сзсіз.
Кітапты материалы кез келген оырман шін оай, олжетімді жне тсінікті трде абылданады, йткені негізгі ыты білімдер практикасынан ызыты мысалдармен бекітіліп, автормен бірге логи- калы ойлауа жне материалды баалауа мжбрлейді.
олданыстаы занаманы олданудаы практикалы иындытара арамастан, бкіл туындыны лейтмотиві ыа деген рмет пен азастанды сот трелігіні адамгершілігі мен ділдігіне деген тере сенімге трбиелеу болып табылады.
Автора деген шексіз рмет пен оны туындысы шін ризашылы білдіруші,
С.Н. Рехсон, за ылымдарыны кандидаты, Алматы аласыны «Тран» университетіні «ытану жне халыаралы ы» кафедрасыны доценті
БІРІНШІ ТОМ
«АДВОКАТТЫ ХИКАЯЛАРЫ»
«ОЛАРДА» ЖНЕ «БІЗДЕ». ЫЛМЫСТЫ ПРОЦЕСС:БРЫшТЫ АТЫСЫ ЖО!
Даниял бірден балалар ертегілерінде немесе баса деби шыарма- лардан бізге белгілі «оа барса – басыды жоалтасы», «басымен жауап бересі» жне т.б. сияты сздерді есіне тсірді. Осылайша, біз «этимологиялы» тжырым жасады, ылмыс дегеніміз – орта асыр- ларда длме-дл маынада «баспен жауап беруге» тура келген рекет, ал ылмысты процесс дл кімді «басынан айыруа» болатынын, не болмайтынын анытап отыран. Бл бейнелі емес, сзді тура маы- насында айтылан жне кптеген елдерде осы жаын уаыта дейін олданылан жаза. Мысалы, Францияда осы масаттарда олданы- латын арнайы рылы-гильотина бірнеше ондаан жыл брын ана олданылан.
Біз адамгершілікке толы уаытта мір сріп жатанымыза уанып, бірлесе отырып, орыс тіліндегі «уголовный» термині аылшын тілінде- гі criminal (crime – ылмыс), ал неміс тіліндегі – Strafe (жаза) терминіне сйкес келетінін еске тсірдік.Тиісінше, аза тіліндегі «ылмысты» термині «ылмыс» деген сзден шыан. Жалпы, біз ай тілді, ай елді алып араса та, ылмысты процесс з алдына барлы жерде бірдей масат ояды жне бірдей функцияа ие – ол ылмыса арсы крес.
Осы жерде Даниял маан негізгі сраын ойды, оны жауабы – бл бкіл осы кітапты мазмны. «Негізінде, ылмыспен Геракл, Робин Гуд, тіпті бізді Алдар Ксе немесе орыс эпостарыны кейіпкері Илья Муромец сияты мифологиялы жне деби кейіпкерлер креседі ой», – деді ол. Алдар Ксе арам жне алдамшы байларды жазалайды, ал Илья Блбл-арашыны стайды. Егер де, жаа буын кейіпкер- лерін алып араыз, онда барлы «супермендер» мен «рмекшілер», «Америка капитандары» жне «мысы йелдер» ылмыспен кресуде. Сонымен, оларды ызметін «ылмысты процесс» немесе, кем деген- де, «ылмысты удалау» деп атауа бола ма?