Шрифт:
Андрэ Маруа
БЕДНАЯ МАМА
Бертран Шмiт праглядаў сваю пошту. Яго жонка Iзабэла, стоячы побач, з цiкавасцю назiрала, як мяняўся яго твар: рабiўся то хмурным, то радасным, у залежнасцi ад таго, што ён у лiстах вычытваў.
– Ага!
– прамовiў ён.
– Лiст з Пон-дэ-Лёра... Нешта адтуль вельмi рэдка...
Ён адшукаў подпiс:
– Жэрмэна Герэн?.. Ну так! Яна... Мацi Дэнiзы
Мадам Герэн паведамляла аб смерцi сваёй мацi, баранесы Дакенвiль, Руан, вулiца Дамiет, на васьмiдзесятым годзе жыцця: "Мне хацелася самой паведамiць вам гэту сумную навiну, вам, сябру маёй дарослай дачушкi, якi некалi ведаў i маю бедную маму. Я ўзгадваю той час, калi Дэнiза вадзiла вас на вулiцу Дамiет, i маёй беднай маме было так прыемна слухаць, як вы двое дружна шчабечаце. Дэнiза цяпер цудоўная дзяўчына. Вы... Не збiраюся казаць камплiментаў, а толькi спашлюся на тое, як высока цанiла вас мая бедная мама i не рабiла з гэтага сакрэту... Перада мной цяпер усё спустошана. Больш як трыццаць гадоў я кожны тыдзень прыязджала ў Руан, каб яе пабачыць. Яна такая старэнькая, але мела светлы розум i магла даць добрую параду. Я, мабыць, не перанесла б свайго болю, каб не падтрымка майго вернага Жоржа i не любоў маiх мiлых дзетак... Калi выпадкова вам давядзецца быць у нашай Нармандыi i вас не палохае балбатня пажылой жанчыны, заходзьце да мяне, калi ласка, i я вам пакажу некаторыя сувенiры, пакiнутыя маёй беднай мамай..."
– Вы яе ведалi, гэтую баранесу Дакенвiль?
– запытала Iзабэла.
– Бадай-што не... Помню, нейк раз цi два ў Руане заходзiў туды з Дэнiзай. Непрытульны, страшэнна запушчаны дом...
– Тады чаму яе дачка вам пiша, i ў такiм сентыментальным тоне?
– Каб ёй паспачувалi. Яна адна з тых iстот, што нават няшчасце выкарыстоўваюць для самарэкламы... I тым больш камiчна, што пры жыццi яна гэту "бедную маму" адно што не бiла, так люта з ёю абыходзiлася.
– Чаму люта?
– Дакенвiлi разарылiся; у мадам Герэн, якая, раз за разам, двойчы выходзiла замуж, было шмат грошай... Яна падкiдвала сёе-тое сваёй мацi, але скупа, толькi на пражыццё, i за гэтую сваю падачку крыўдзiла яе i зневажала, як хацела... Жахлiвая рэч!..
Крыху падумаўшы, Бертран дадаў:
– I не толькi зневажала, а нахабна выкарыстоўвала ў сваiх iнтарэсах.
– Як гэта?
– Даўняя гiсторыя... Першы раз мадам Герэн выйшла замуж за нейкага беднага хлопца, па прозвiшчу Герпэн, бацьку Дэнiзы... Яна яго абдурвала спачатку з афiцэрам, потым з Герэнам, тады халасцяком... А каб спатканнi не кiдалiся ў вочы, трэба было напусцiць туману... Бедная мама, выдрэсiраваная як мае быць, прыкрывала грахi сваёй дачушкi i, я амаль упэўнены, наладжвала любоўныя гульнi ў сваiм доме. Карацей кажучы, стала зводнiцай.
– Жанчынам падабаецца зводзiць, разводзiць, - летуценна прамовiла Iзабэла.
– Не адна яна.
– Але ў баранесы Дакенвiль такое патуранне было ў характары. Яшчэ ў маладосцi яе празвалi "Падатлiвыя ножкi"... Мой дзед, чалавек строгiх звычаяў, пляваўся, гаворачы аб ёй. Ну, гэта ўжо занадта. Проста яна была дурная, як бот.
– Але ж, Бертран, трэба напiсаць нейкае слова спачування.
– Вы думаеце? I што мне сказаць?.. Мне гэтая смерць, як пазалеташнi снег...
– Ну так, я разумею, але ж нельга адступаць ад формы.
Бертран уздыхнуў, сеў за стол i ўзяў аркуш паперы:
"Шаноўная панi, - напiсаў ён, - ваш лiст крануў мяне да глыбiнi душы. Як гэта далiкатна з вашага боку падумаць пра мяне ў вашым бязмежным горы i самой паведамiць аб гэтай сумнай падзеi! О так, я са смуткам узгадваю мае нячастыя вiзiты на вулiцу Дамiет. Хараство навакольных мясцiн, грацыёзная, зусiм яшчэ юная жвавасць вашай беднай мамы, яе дабрата да мяне, тады яшчэ дзiцяцi, - усё гэта пакiнула ў маёй памяцi цудоўныя, незабыўныя вобразы. Я ведаю, як самаахвярна вы былi прывязаны да сваёй мацi, i спадзяюся, што сардэчная прыхiльнасць вашага мужа i дочак паможа вам iзноў прывыкнуць да жыцця. Калi мне давядзецца праязджаць цераз Пон-дэ-Лёр, абавязкова зайду да вас, i мы пагаворым аб нашым мiнулым. Застаюся, шаноўная панi, з самымi пачцiвымi i найлепшымi да вас пачуццямi..."
Ён працягнуў аркуш Iзабэле:
– Чытайце. Па-мойму, гэта чысты здзек.
Iзабэла шпарка прагледзела лiст i, вяртаючы яго Бертрану, сказала з здавальненнем i зусiм сур'ёзна:
– Гэта якраз тое, што трэба.
Пераклад: Юрка Гаўрук