Ermeni halk?n?n tarihinden

Ermeni etnosunun olusumu

Ermeni halk?, Guney Ural bozk?rlar?ndan gelen gocmenler olan Hint-Avrupal?lar taraf?ndan Ermeni Yaylalar?nda yasayan en eski kabilelerin uzun bir asimilasyon surecinin bir sonucu olarak olusmustur. Ortaya c?kan Ermeni halk?n?n ana bilesenleri sunlard?: Hayaslar (Ermenilere kendi adlar?n? veren “Hay”), Armenler (Armins), Urartular, Hititler ve digerleri. Eski Ermeni efsanelerine gore, Ermenilerin iki atalar? vard? – Hayk (Hayk) ve Aram, Ermeni halk?n?n iki ana unsurun – Hayaslar ve Armens (Armins) birlesmesinin bir sonucu olarak olustugunun efsanevi kan?t? olarak hizmet ettiler. ). Bu efsaneler, Hayas ve Armen boylar?n?n MO 9-8. Bunlar "Gadget ve Bela", "Guzel Ara ve Shamiram" hakk?ndaki efsanelerdir. Hayaslar eski Hint-Avrupal?lard?r ve Ermeniler (Arminler) eski Arami-Semitik kabilelerin temsilcileridir. Yahudiler aras?nda da bulunan Kafkasya, Kucuk Asya, Suriye nufusu aras?nda yayg?n olan bir Ermeni antropolojik tipi olusturuldu.

Paleolitik'in Shell ve Acheulian donemlerine kadar uzanan, dunyadaki ilkel insan?n en eski yeri, modern Ermenistan topraklar?nda bulunuyor, buras? Satani-Dar tepesidir (“Ibranice'den Seytan'?n armagan?, Seytan “). kars?t, dusman”) Aragats'?n guneybat? yamac?nda, ilkel obsidyen ve bazalt aletler. Bunlar?n aras?nda: zikzak cal?sma kenar? olan buyuk baltalar, tas pullar, aletler.

Dunyan?n en eski devletlerinden biri, barbar halklarla cevrili en eski devletlerin yeryuzundeki herkesten once kuruldugu Bat? Asya'n?n diger halklar?yla ekonomi ve kultur ac?s?ndan yak?ndan baglant?l? olan Ermeni Dagl?k Bolgesi sakinleri aras?nda ortaya c?kt?. Bu ilk devlet Urartu idi. Bir sure sonra, Kuzey Karadeniz bolgesinde eski Yunanl?lar?n yerlesimleri ortaya c?kt?. MO 1. biny?l?n bas?nda. e. bin y?l boyunca Bat? Asya'n?n diger devletleri aras?nda bask?n bir konuma sahip olan Urartu devleti kuruldu. Kafkasya ve Kucuk Asya'n?n bircok halk? onun siyasi ve kulturel etkisi alt?ndayd?.

6. yuzy?lda Ermeni asiretlerinin birligi. M.O. parcalanm?s Urartu devletinin topraklar?n? ve Hayas ulkesini isgal etmis, Medler ve Persler ile muttefik iliskiler icinde olmustur. Ancak sald?rgan bir politika yoluna giren Pers kral? Darius I Hystaspes, Ermenilerin direnisini k?rmay? ve Ermenistan'? iki valilik (satrapl?k) – on ucuncu ve on sekizinci (521-518'de) olarak Pers monarsisine eklemeyi basard?. M.O).

5. – 4. yuzy?llar?n bas?nda. M.O e. Yunan tarihci Xenophon, Ermenileri, ana orgutlenme bicimi k?rsal topluluk olan yerlesik bir tar?msal nufus olarak tan?mlar. Ermeni asiret soylular?, Pers Ahamenis hanedan?n?n devlet ayg?t?nda yer ald?.

19. yuzy?l?n ortalar?nda bile. Sevan Golu k?y?s?ndaki bir kayan?n uzerinde 8. yuzy?lda yasam?s Kral I. Rusa'n?n emriyle yap?lm?s ilk Urartu yaz?t? bulunmustur. M.O e. Daha sonra, Erivan yak?nlar?nda, son Urartu krallar?ndan birinin ad?n? iceren yaz?tl? bir levha parcas? bulundu. Daha fazla arast?rma, sehrin bu yerde kesfedilmesine yol act?. 7. yuzy?l?n ortalar?nda Car II. Rusa taraf?ndan insa edilen mustahkem Urartu kenti Teishebaini kesfedildi. M.O e. Arkeolojik kaz?lar, bu sehrin ekonomik ve politik yasam?n?n bir resmini ortaya c?karm?st?r. Ortas?nda buyuk, kabaca islenmis taslar ve kil bloklardan insa edilmis bir kale vard?. Etraf?nda ayn? tas evlerden olusan sehir bloklar? vard?. Kalede Urartu valisinin saray?n?n kal?nt?lar?na rastlanm?st?r. Saray, ham (pismemis) tuglalardan yap?lm?s devasa bir bina kompleksiydi; bir yamactaki c?k?nt?larda yer al?r ve yuzden fazla odadan olusur. Dogal olarak yap?n?n alt k?sm? olan saray depolar? en iyi sekilde korunmustur. Iclerinde Urartu sanat?n?n seckin eserlerine rastlanm?st?r. Bunlar, Argishti ve Sarduri krallar?n?n bronz kalkanlar?d?r, aslanlar ve bogalar, metal migferler, atl? kabartmal? okluklar ve arabalara kosulan atlar ile dekoratif bir sekilde dekore edilmistir (ilk savas arabas?, Guney'deki antik Var sehirlerinde yarat?lm?st?r. Urallar). Migferlerden birinin uzerindeki yaz?t soyledir: "Argisti'nin oglu Sardur, efendi tanr? Khald'a onun ugruna hayat verdi." Kask gorkemli ve guzel. Yanlar?nda boynuzlu migferlerde tanr?lar?n durdugu ve arkalar?nda bir ordu – atl?lar ve savas arabalar? olan bir dizi kutsal agac? tasvir ediyor. Kalenin depolar?ndan birinde yaz?tl? cok say?da bronz kase bulunmustur. Sarayda bulunan objeler aras?nda Asur ve M?s?r'dan getirilen cok say?da sus esyas? bulunuyor. Diger ogelerin yan? s?ra, civi yaz?l? metinler iceren onemli say?da kil tablet bulundu. Bu, civi yaz?s? arsivinin kalede tutuldugunu dusundurmektedir. Muhtemelen ulkenin kuzey kesiminin idari merkezi, valinin yasad?g? ve bir askeri garnizonun bulundugu bir kale olan Karmir Blur tepesinde bulunuyordu.

Cok say?da arkeolojik malzeme, bu merkezin baska bir amac?n? ortaya c?kard? – sehir sadece idari ve askeri degil, ayn? zamanda ekonomik bir merkezdi. Buyuk miktarda bugday, arpa, dar? ve meyve stoklar?, zemine ozel olarak insa edilmis buyuk kaplarda, buyuk kilerde saklan?yordu. Mahzenlerden birinde, gorunuse gore bira yapmak icin kullan?lan, icinde ozel saman filtreleri olan kaplar bulundu. Sarap ayr? bir kilerde sakland?. Sarap icin kil kaplar devasa boyutlar?yla dikkat cekiyor, baz?lar?n?n kapasitesi 1500 litreye kadar c?kt?. Kaz?lar s?ras?nda, tum bu urunlerin yard?m?yla tar?m aletleri de bulundu. Mahzenlerde demir orak ve capalar, degirmen taslar?n?n yerini alan iki tastan olusan iri taneli ogutuculer, masif kum havanlar? ve diger tar?m aletleri bulunmustur. Ac?kt?r ki, genis bir tebaa bolgesinden kalenin mahzenlerine buyuk yiyecek kaynaklar? ak?yordu.

Kalenin cevresinde, s?radan topluluk uyelerinin gunluk yasamlar? hakk?nda fikir veren konutlar? kaz?lm?st?r. Evler bloklar halinde insa edildi. Ayr? bir konut iki veya uc odadan olusuyordu. Bunlardan biri, sutunlarla desteklenen bir cat? ile yar? ortulmustur. Diger yar?s?, topraga bir ocag?n kaz?ld?g? sag?r bir avluya benziyordu. Bu evlerin sakinlerinin kendi kal?c? yiyecek depolar?n?n olmad?g?n?, evlerin yak?n?nda hayvan beslemediklerini tespit etmek mumkundu. Urartu evlerinde sadece Urartu icin degil, tum Eski Dogu ulkeleri icin tipik olan mobilya neredeyse yoktu. Ev esyalar?, cogunlukla icinde yiyecek ve kucuk seylerin sakland?g? kil kaplard?. Her evde kemik ve tahtadan yap?lm?s el isleri vard?: kas?klar, kepceler, kutular. Yiyecekler arpa, dar?, baklagiller ve bitkisel yagdan haz?rland?. Zanaatkarlar?n, savasc?lar?n ve kendi evlerini yonetmeyen kolelerin kalenin d?s?nda bulunan meskenlerde yasad?klar?na inan?lmaktad?r.

Diger Urartu kaleleri de Transkafkasya'da bilinmektedir. Gol k?y?s?nda iki Urartu kalesinin kal?nt?lar? korunmustur. Sevan. Biri Nor Bayazer kasabas? yak?nlar?nda yuksek bir kayan?n uzerinde, digeri ise golun guney k?y?s?nda. Araks'?n sag k?y?s?nda, Armavir tepesinde en eski baskentlerden biri olan Argishtikhinili sehri vard?. Bu sehrin harabelerinde kaleler, tap?naklar ve sulama kanallar?n?n insas?n? anlatan bircok civi yaz?l? yaz?t bulundu. Kurak Ermeni platosundaki tar?m?n suni sulamaya dayal? oldugu dusunuldugunde, kanallar?n insas? buyuk onem tas?yordu. Bununla birlikte, bu ozellik genellikle Eski Dogu'nun tum ulkelerinde ya sular alt?nda kalan k?y? topraklar?nda veya yapay olarak sulananlarda gelisen eski Dogu tar?m?n?n karakteristigidir.

MO 783'te Kral Argishti'nin alt?nda. e. Dunyan?n en eski sehri olan Erebuni (Erivan) kuruldu. Erivan'daki en eski binalar?n kal?nt?lar?, modern sehrin eteklerinde bulundu. Civi yaz?l? bir yaz?t bulundu: "Buyuk Tanr? Khald, Menua oglu Argishti, Biayna (Urartu) ulkesinin gucu ve dusman ulkelerini sindirmek icin Erebuni sehri olarak adland?r?lan bu guclu kaleyi insa etti ve bitirdi."

Ahamenis Pers'in dususunden sonra Ermeni topraklar? k?smen Buyuk Iskender taraf?ndan fethedildi. Ancak olumunden k?sa bir sure sonra MO 321'de Ermeni krall?klar? kuruldu. Kucuk Ermenistan'da ve Ayrarat'ta (Ararat Vadisi) (MO 316) bag?ms?zl?klar?n? ilan ettiler. Ermenistan'?n guneybat? (Sofena) ve guney k?s?mlar? vasal bolgeler olarak Seleukos devletinin bir parcas? oldu. MO 220 civar?nda e. Guney Ermenistan topraklar? Ayrarat ile birlesti ve Argishtikhinili sehri, refah? Aorslar ve Siraki uzerinden Bosporan krall?g? ve Azak ile yap?lan ticarete bagl? olan ortaya c?kan Buyuk Ermenistan'?n merkezi oldu.

Magnesia'da Romal?lara kars? yap?lan savasta (MO 190) Selevkoslar?n yenilgisinden sonra, Buyuk Ermenistan ve Sophene'nin hukumdarlar? – Artashes ve Zareh (Artaxia ve Zariad) – isyan ettiler ve Buyuk Ermenistan ve Sophene'nin bag?ms?zl?g?n? ilan ettiler (MO 189). e. .) Artashesid ve Shakhuni hanedanlar?n?n kurucular? oldular. 1. yuzy?lda gelisen d?s politika durumu. M.O e. Orta Dogu'da ve en onemlisi ulkenin ekonomik kalk?nmas?, Buyuk Ermenistan'?n Helenistik dunyan?n en guclu gucleri saflar?na yukselmesine katk?da bulundu. I. Artashes'in (MO 189-161) torunu II. Tigran (MO 95-56), saltanat?n?n ilk doneminde Ermeni devletinin topraklar?n? nehirden genisletti. Kura ve Hazar Denizi nehre. Urdun ve Akdeniz m. ve Kilikya Toroslar?ndan Hint daglar?na. II. Tigran'?n saltanat?n?n ikinci donemine (MO 70-56), genislemesini Dogu'ya yayan ve Ermenistan'? ve tum Transkafkasya'y? kendi gucune boyun egdirmeye cal?san Roma ile bir savunma savas? damgas?n? vurdu. Artasat'?n baskenti olan "Ermeni Kartacas?"n?n yok edilmesini hayal eden Lucullus liderligindeki Roma lejyonlar?, Ararat'?n guney yaklas?mlar?nda II. Tigran'?n ordusu ve halk milisleri taraf?ndan tamamen yenilgiye ugrat?ld?. Ancak Pompey'in Tigran II'nin muttefiki Mithridates VI Eupator'a verdigi yenilgiden sonra, Ermeni kral?, daha fazla mucadeleye devam etme f?rsatlar?n?n olmamas? nedeniyle, pahas?na Roma ile bir bar?s antlasmas? (MO 65) imzalaman?n daha ihtiyatl? oldugunu dusundu. Suriye ve Kucuk Asya topraklar?n? terk etme; bu ad?mla devletin ana topraklar?n? savunmay? basard?. Artashesid doneminin Ermenistan'? (MO 189-1) sozde guclu bir devletti. Helenistik tip. Ana ureticiler sunlard?: "kraliyet topraklar?nda" ortak koyluler – shinakanlar ve ozel mulkiyete ait topraklarda – koleler – mshaklar. Kral?n, soylular?n ve rahiplerin kendi genis mulkleri vard? – k?rsal topluluktan kacan kole-msaklar?n ve ciftcilerin emeginin somuruldugu dastakerts ve agaraks. Genis arazileri ve cok say?da kolesi olan Dogu'nun en zengin tap?naklar? oradayd?.

Конец ознакомительного фрагмента.