Поэмы
Шрифт:
2. У ХАЦЕ
У хаце ужо маей будзь гаспадыняй,-Няма у мяне нiкога, проч цябе; Сядзь на пачэсны кут, мая багiня, I будзем думы думаць аб сабе.
Палац мой, бачыш, хоць i не багаты, Але я сам яго узбудавау, Сам сцены вывеу, клау на кроквы латы I сам пад стрых саломай пакрывау.
Не выбiты атласам сцены, лавы, Падлога не заслана дываном Турэцкiм, што сваей красой iскравай Гарыць, зiяе, як той жар, агнем.
Над печкай, што стаiць каля парога, Не працавалi мудры разьбяры,
Вось ложак, зроблены маей рукою, 3 смалiстай сосны дошкi выслау у iм; Пасцель пуховую пасцелем мы з табою, Каб мякка спаць было нам абаiм.
У ночнай цiшы, у любым упаеннi, У патаеннi ад жыцця, людзей, Агонь душу i сэрца распрамене, Агонь гарачых, злучаных грудзей.
I мнагацветныя акружаць нас вяселкi, Маланкi залатыя замiгцяць, А думкi нашы, верныя саколкi, Да неба з добрай весткай паляцяць.
Так мiлаванне к шчасцю след адчыне, А мiлаванне -- над царамi цар,-I будзеш век маей ты гаспадыняй, А я твой вечна буду гаспадар.
3. ПРАТАЛIНЫ
|жо на зямлю ляглi праталiны, Снягоу спаузае зiмавая бель, Узгоркi свецяць -- як апалены, Вада у лагчынах жалiцца, як чмель.
Дзе-нiдзе глянула нясмелая Пралеска вочкамi на божы двор,-Людскiх слез кветка сiня-белая Шукае сонца днем, а ночкай -- зор.
Крылатыя стварэннi з выраю Па Млечнаму пуцi плывуць, як шнур, I, творачы малiтву шчырую, Сваiх шукаюць кiнутых пячур.
Спагаднае святло нябеснае На колькi верст звялiчыла свой шлях, Па нiвах променi пачэсныя, Як лен той, сцелюцца у жывых агнях.
I у хатку заглядаюць променi,-Дармо што нiзкiя аконцы у ей,-Гуляюць радасна па комiне Блiскучай i вяселаю сям'ей.
Па ложку, па пасцелi ласяцца, Цалуючы яе i мой гарачы твар, Як тыя ветрыкi на пасецы, Гуляючы у пякучы летнi сквар.
Устань, галубачка бяскрылая, Заспаны зоры-вочанькi пратры, Збяромся з думкамi i з сiлаю Жыцця парадак валачы стары!
Праталiна лягла на гонейках, Збудзiлася пралесачка ад сна... Устань, устань, мае ты сонейка! Залатаструнна йграе ужо вясна.
4. ЗА КРОСНАМI
За кросны ненагляднай сесцi трэ было Ядваб-кужэль сiвенькi ткаць, Але да гэтага прыладау не было,-Прылады стау я майстраваць.
3 бярозы вычасау ставы ей новыя, Набiлiцы кляновыя зрабiу. А панажы выстругавау кляновыя. Навой, як трэба, зарубiу.
Узяушы дзiчку-яблыню крамнястую, Стругау чаунок гладзей ад шкла. Купiу на рынку берда густа-частае. Нiты сама яна спляла.
Садзiцца мае сэрца-ткаля у кросенькi, Набiлiцамi громка б'е, Кладуцца утоку гусценька палосанькi, Сучу я цэукi для яе.
Так шчыра з ею узялiся дарэчы мы; Яна усе тчэ, а я сучу I украдкаю любуюсь яе плечамi, За белымi грудзьмi сачу.
Тчы, мая ткаля! Кроу твая узыгралася; Маланкай гойсае чаунок. О, каб хаця аснова ужо не рвалася! Каб моцны й спорны быу уток!
Няхай ад берда часта уток калоцiцца, Кладзе шырокi гладкi сцяг, А доугi -- як рака, што у мора коцiцца, Як мiж прысад гасцiнец-шлях.
Каб сцежка, коцячыся, палатняная, Дзе парастае дзiвасiл, Дайшла у старонку знаную-нязнаную, Туды, да бацькаускiх магiл.
5. ВЫГАН У ПОЛЕ ЖЫВ?ЛЫ
Спаузлi з загонау зiмнiя снягi I у мора паплылi ракой-вадзiцай, Запелi жауранкi. I чорныя лугi |смiхацца сталi першаю травiцай.
У поле статак выганяць пара. Кароуку маем мы -- завецца Аутарыняй, Багацце кожнага гаспадара, Скарб i пацеха кожнай гаспадынi.
"Мая" не выгнала яе за край Платоу, на пашу, дзе яна хадзiла, Пакуль таго, што вучыць абычай, Над ей сваей рукою не учынiла.
Свянцоным хлебам, соллю i вадой Абнесла навакол яе тры разы, Паставiла да сонца галавой I загавор чынiла ад заразы.
| крынiцы тры разы кусочак шкла Скупала i, перад вачмi кароукi Трымаючы, шаптала, як змала, Такiя мудры заклiнання слоукi:
"Ты, ясна сонца, месяц, ясен свет, I вы, на небе часценькiя зоры, Вы усе, што кропiце расою цвет I асвятляеце сушу i моры,-
Зямлю агрэйце, вырасцце траву, Не пашкадуйце есць i пiць жывiнам, Шауковую сцялiце мураву, Абгарадзiце жалязяным тынам.
Вартуйце, сцеражыце ад цара Ляснога, палявога, вадзянога, Ад царанят яго, ад упыра I ад людскога вока нелюдскога!"
6. АГЛЯД ПОЛЯ
Вялiкi свет! Не згледзець тых абшарау, Што прадзеды пакiнулi i нам: Дзе лес, дзе лозы, дзе ляжаць папары, Дзе рунь абходзiць ужо на хлеб людзям.
Сягоння, мiлая, быць хочу я з табою,-Дык ручку на плячо мне палажы, Я стан твой атулю рукою I у поле пойдзем, пойдзем пад крыжы.
Як дзецi, пазабытыя тым светам, Свае налеткi будзем аглядаць I, пад загонам седзячы сагрэтым, Пачнем аб жнiве будучым гадаць.
Багата мы з табою маем гоняу, | пару абсеяць, зжацi толькi б iх Ды у добры час злажыць у застаронне Сям'ю снапкоу паспелых, залатых.
Так станам песцячысь яе прыгожым, Iдзем, iдзем з загона на загон, Дзе перш араць, дзе сеяць перш -- варожым 3 надзеяй дачакаць нядзельных дзен.
Абняушыся, пад крыжам адным селi, 3 бакоу стаяу другi i трэцi крыж, 3 крыжамi мы, як зданi, у свет глядзелi, I душы нашы узносiлiся узвыш.
Мы блаславiлi неба воблiк сiнi, Што нашы думкi узносiу да сябе, I у думках кланялiся той часiне, Што нас злучала у шчасцi i у жальбе.
Жыцце, зямлю i сонца блаславiлi, Старыя грушы, вербы на мяжы, А праклiналi толькi скону хвiлi I тыя вечныя па нас крыжы.