Сабачае сэрца

Булгакаў Міхаіл

— Вы здзекуецеся, прафесар Прэабражэнскі?

— Чаго вы прыйшлі да мяне? Гаварыце хутчэй, я зараз іду абедаць.

— Мы, кіраўніцтва домам, — з нянавісцю загаварыў Швондзер, — прыйшлі да вас пасля агульнага сходу жыльцоў нашага дома, на якім было пастаўлена пытанне аб ушчыльненні кватэр у доме…

— Хто на кім стаяў? — крыкнуў Піліп Піліпавіч. — Гаварыце ясна і зразумела.

— Пытанне стаяла аб ушчыльненні.

— Хопіць! Я зразумеў! Вам вядома, што пастановай ад 12 гэтага жніўня мая кватэра вызвалена ад розных там ушчыльненняў і перасяленняў?

— Вядома, —

адказаў Швондзер, — але агульны сход разгледзеў ваша пытанне і прыйшоў да вываду, што наогул і цалкам вы займаеце лішнюю плошчу. Зусім лішнюю. Вы адзін жывяце ў сямі пакоях.

— Я адзін жыву і працую ў сямі пакоях, — адказаў Піліп Піліпавіч, — і хацеў бы мець восьмы. Ён мне патрэбны на бібліятэку.

Чацвёра аслупянелі.

— Восьмы! Э-хэ-хэ, — прамовіў бландзін без папахі на галаве, — аднак гэта здорава.

— Гэта жахліва! — усклікнуў юнак, які аказаўся жанчынай.

— У мяне прыёмны пакой — заўважце — гэта і бібліятэка, і сталоўка, і мой кабінет — 3. Аглядальная — 4. Аперацыйная — 5. Мая спальня — 6 і пакой прыслугі — 7. Наогул, не хапае… Ды гэта не мае значэння. Мая кватэра недатыкальная, і канец гаворцы. Я магу ісці абедаць?

— Выбачайце, — сказаў чацвёрты, падобны на дужага жука.

— Выбачай, — перабіў яго Швондзер, — вось наконт сталоўкі і аглядальні мы і прыйшлі пагаварыць. Агульны сход просіць вас добраахвотна, у парадку працоўнай дысцыпліны, адмовіцца ад сталоўкі. Сталовак ні ў кога ў Маскве няма.

— Нават у Айседоры Дункан, — звонка крыкнула жанчына.

З Піліпам Піліпавічам нешта здарылася, пасля чаго ягоны твар пяшчотна наліўся чырванню, і ён не вымавіў і гуку, чакаў, што ж будзе далей.

— І ад аглядальні таксама, — працягваў Швондзер, — яе спакойна можна аб'яднаць з кабінетам.

— Угу, — нейкім дзіўным голасам сказаў Піліп Піліпавіч, — а дзе ж мне есці?

— У спальні, — хорам адказалі ўсе чацвёра.

Чырвань Піліпа Піліпавіча набыла шараватае адценне.

— У спальні есці, — загаварыў ён злёгку здушаным голасам, — у аглядальні чытаць, у прыёмным пакоі апранацца, аперыраваць у пакоі ў прыслугі, а ў сталоўцы аглядаць. Магчыма, што Айседора Дункан гэтак і робіць. Можа, яна ў кабінеце абедае, а трусоў рэжа ў ванне. Магчыма. Але я не Айседора Дункан! — раптоўна рыкнуў ён, і барвовасць яго стала жоўтага колеру. — Я буду абедаць у сталоўцы, аперыраваць у аперацыйнай! Перадайце гэта агульнаму сходу, і літасціва прашу вас заняцца сваімі справамі, а мне даць магчымасць есці там, дзе ядуць усе нармальныя людзі, гэта значыць у сталоўцы, а не ў прыхожай альбо ў дзіцячым пакоі.

— Тады, прафесар, улічваючы ваша ўпартае процідзеянне, — сказаў усхваляваны Швондзер, — мы пададзім на вас скаргу ў вышэйшыя інстанцыі.

— Ага, — прамовіў Піліп Піліпавіч, — гэтак, — і голас яго зрабіўся падазрона прыветным, — адну хвілінку папрашу вас пачакаць.

«Во гэта мужык, — з захапленнем думаў сабака, — увесь у мяне. Эх, і цімане ён іх зараз, эх, цімане. Не ведаю яшчэ як, але цапне… Бі іх! Гэтага цыбатага хватануць зараз вышэй халявы бота за падкаленнае сухажылле… р-р-р…»

Піліп Піліпавіч

грукнуў, зняў тэлефонную трубку і сказаў у яе вось што:

— Калі ласка… ага… дзякуй вам… Пятра Аляксандравіча папрасіце, калі ласка. Прафесар Праабражэнскі. Пётр Аляксандравіч? Вельмі рады, што застаў вас. Дзякуй вам, здаровы. Пётр Аляксандравіч, ваша аперацыя адмяняецца. Што? Зусім адмяняецца. Гэтак, як і ўсе астатнія аперацыі. А вось чаму: я перастаю працаваць у Маскве і наогул у Расеі… Зараз да мяне прыйшло чацвёра, з іх адна жанчына, пераапранутая ў мужчыну, і двое з рэвальверамі, і тэрарызуюць мяне ў кватэры з мэтай адабраць яе.

— Дазвольце, прафесар, — пачаў Швондзер і змяніўся з твару.

— Выбачайце… У мяне няма магчымасці паўтарыць усё, што яны гаварылі. Я не люблю паўтараць глупства. Дастаткова сказаць, што яны прапанавалі адмовіцца мне ад мае аглядальні, а інакш сказаць, прымушаюць мяне аперыраваць вас там, дзе я да гэтага часу рэзаў трусоў. У гэтакіх умовах я не тое што не магу, але і не маю права працаваць. Таму я спыняю дзейнасць, замыкаю кватэру і пераязджаю ў Сочы. Ключы магу перадаць Швондзеру. Няхай ён і аперыруе.

Чацвёра аслупянелі. Снег раставаў у іх на ботах.

— А што зробіш? Мне самому вельмі непрыемна… Як? Э, не, Пётр Аляксандравіч! Э, не. Больш я не згодны. Цярпенне маё лопнула. Гэта ўжо другі выпадак пасля жніўня. Як? Гм… Як хочаце. Хаця б. Але толькі адна ўмова: альбы кім, альбы калі, што хочаце, але каб гэта была такая папера, пры якой не толькі Швондзер, але і ніхто іншы не мог нават падысці да дзвярэй маёй кватэры. Канчатковая папера. Фактычная. Сапраўдная! Браня. Каб маё прозвішча нават і не ўспаміналася. Вядома. Для іх мяне не існуе болей. Так, так. Калі ласка. Кім? Ага… Ну, гэта іншая справа. Ага… Добра. Зараз перадаю трубку. Будзьце ласкавы, — змяіным голасам звярнуўся Піліп Піліпавіч да Швондзера, — зараз з вамі будуць гаварыць.

— Дазвольце, прафесар, — сказаў Швондзер і то ўспыхваў, то патухаў, — вы перакруцілі нашы словы.

— Папрашу вас не смець гэтак гаварыць.

Швондзер разгублена ўзяў трубку і прамовіў:

— Я слухаю. Ага… Старшыня дамкама… Мы ж дзейнічалі па правілах… Дык у прафесара і так выключнае становішча… Мы ведаем пра яго работу… Цэлых пяць пакояў хацелі пакінуць яму… Ну, добра… Калі так… добра…

Зусім чырвоны, ён павесіў трубку і павярнуўся.

«Як апляваў! Ну і мужык! — з захапленнем думаў сабака. — Што ж ён слова гэтакае ведае, ці што? Ну, цяпер можаце мяне біць як хочаце, але я адсюль нікуды не пайду».

Трое з адкрытымі ратамі глядзелі на апляванага Швондзера.

— Гэта ж проста ганьба! — нясмела прамовіў той.

— Калі б зараз была дыскусія, — пачала ўсхвалявана жанчына і загарэлася чырванню, — я даказала б Пятру Аляксандравічу…

— Выбачайце, вы не зараз, спадзяюся, збіраецеся пачаць гэтую дыскусію? — ветліва спытаўся Піліп Піліпавіч.

Вочы ў жанчыны ўспыхнулі.

— Я разумею вашу іронію, прафесар, мы зараз пойдзем… Толькі я як загадчык культаддзела дома…

— За-гад-чыца, — паправіў яе Піліп Піліпавіч.