Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)
Шрифт:
Каля гарадское брамы сустрэлiся яму далакопы; яны асвятлiлi яму паходняю твар i, пазнаўшы Заратустру, доўга збыткавалi з яго: "Заратустра нясе мёртвага сабаку; брава, ён цяпер далакоп! Бо нашыя рукi занадта чыстыя на такое мяса. Ужо цi не мерыцца Заратустра адабраць кавалак у самога чорта? Ану ж бо! Смачнога абеду! Калi толькi чорт не лепшы злодзей, чым Заратустра, - ён украдзе абодвух i зжарэ!" - I далакопы шапталiся мiж сабою i рагаталi.
Заратустра адказваў на гэта маўчаннем, iдучы далей. Дзве гадзiны iшоў ён лясамi i балотамi i
"Голад спрамог мяне, як разбойнiк, - сказаў сам сабе Заратустра.
– У лясах i на балотах нападае на мяне мой голад, сярод цёмнае ночы.
Дзiўны ў голаду нораў. Часта ён прыходзiць да мяне па абедзе, а сёння я цэлы дзень не ведаў яго: дзе ж ён забавiўся гэтак?"
Кажучы так, Заратустра пастукаўся ў дзверы. Адчынiў стары з лiхтаром i спытаўся: "Хто завiтаў да мяне i парушыў мой кепскi сон?"
"Жывы i мёртвы, - сказаў Заратустра.
– Дай мне паесцi i напiцца; я ўдзень забыўся пра гэта. Той, хто кормiць галоднага, спатольвае сваю душу: так кажа мудрасць".
Стары пайшоў, але адразу вярнуўся, несучы Заратустру хлеб i вiно. "Благiя тутэйшыя мясцiны галодным, - сказаў ён, - таму i жыву тут. Чалавек i звер iдуць да мяне, да пустэльнiка. Але ж гукнi i спадарожнiка свайго, ён згаладаўся не менш за цябе".
Заратустра сказаў: "Было б цяжка яго ўгаварыць падзялiць са мной ежу, бо мёртвы мой спадарожнiк".
"Што мне да таго, - буркнуў стары, - хто стукаецца да мяне ў дом, хай бярэ, што яму падаюць. Ежце i бывайце".
Пасля Заратустра iшоў яшчэ дзве гадзiны, даверыўшыся дарозе i зорнаму небу, бо прывык ён хадзiць поначы i любiў глядзець у твар усiм, хто спiць. Але як пайшло на заранак, Заратустра апынуўся ў цемнай нетры, i не было вiдаць нiякай дарогi. Тады паклаў ён мёртвага ў дупло дрэва, - каб убаранiць яго ад ваўкоў, - а сам лёг на мох пад дрэвам. I адразу заснуў, стомлены целам, але непахiсны душою.
9
Доўга спаў Заратустра, i не толькi зара, але i полудзень прайшлiся па твары ягоным. Але нарэшце расплюшчылiся яго вочы: з подзiвам глянуў Заратустра на лес, ахiнуты глыбокаю цiшынёю, са здзiўленнем зiрнуў усярэдзiну сабе самому. Потым хуценька ўстаў, як марак, калi раптам убачыць зямлю, i ўзрадаваўся; бо адкрыў ён новую iсцiну. I так сказаў свайму сэрцу:
"Святло сышло на мяне: мне патрэбны паслядоўцы, i жывыя, не мёртвыя паслядоўцы, не трупы, якiх я нясу, куды захачу.
Паслядоўцы жывыя патрэбныя мне; таму i пойдуць яны за мною туды, куды я захачу.
Святло сышло на мяне: не да народу прамаўляе Заратустра, а да паслядоўцаў! Не павiнен Заратустра быць пастухом i сабакам статку!
Звесцi многiх са статка - вось дзеля чаго я прыйшоў. Гневацца будуць на мяне народ i статак: разбойнiкам назавуць пастухi Заратустру.
Я сказаў "пастухi", яны ж завуць сябе добрымi i справядлiвымi. Пастухамi назваў iх я, а яны завуць сябе вернiкамi правiльнай веры.
Зiрнiце на гэтых добрых i справядлiвых! Каго яны болей за ўсё ненавiдзяць? Таго, хто разбiвае скрыжалi iх каштоўнасцяў, хто разбурае i пераступае, - але ж ён i ёсць стваральнiк.
Зiрнiце на вернiкаў! Каго яны болей за ўсё ненавiдзяць? Таго, хто разбiвае скрыжалi iх каштоўнасцяў, хто разбурае i пераступае, - але ж ён i ёсць стваральнiк.
Паслядоўцаў шукае стваральнiк, а не трупы, не статкi, не вернiкаў. Тых, што будуць ствараць разам з iм, шукае стваральнiк: тых, што напiшуць новыя каштоўнасцi на новых скрыжалях.
Паслядоўцаў шукае стваральнiк i тых, што сажнуць жнiва разам з iм, бо ўсё ў iх паспела да жнiва. Не хапае толькi сотнi сярпоў; таму зрывае ён каласы i прыкра яму.
Паслядоўцаў шукае стваральнiк такiх, што ўмеюць вастрыць сярпы. Iх назавуць разбуральнiкамi i пагарднiкамi дабра i зла. Але яны - жняцы i бяседнiкi за святочным сталом.
Тых, хто будзе ствараць разам з iм, хто будзе жаць разам з iм, субяседнiкаў шукае Заратустра: што яму трупы i пастухi з iхнiм быдлам!
А ты, першы мой паслядоўца, бывай! Добра схаваў я цябе ў дупле, надзейна схаваў ад ваўкоў.
Але расстаюся з табою, бо мой скончыўся час. Памiж дзвюма зорамi адкрылася мне новая iсцiна.
Не буду я нi пастухом, нi далакопам. I з народам ужо не гаварыцьму нiколi: апошнi раз гаварыў я да мёртвага.
Са стваральнiкамi, са жняцамi, з субяседнiкамi хачу я з'яднацца: я пакажу iм вясёлку i ўсе ступенi Звышчалавека.
Усiм самотным сваю песню я буду спяваць: i тым, што самотныя ўдвух; i тым, што яшчэ маюць вушы, каб чуць нечуванае, - iм укладу я ў сэрца цяжар шчасця майго.
Я iду да сваёй мэты, я iду сваёю дарогаю; я пераскочу цераз марудлiвых i нядбайных. Хай будзе мой шлях iхнiм захадам!"
10
Так сказаў Заратустра свайму сэрцу, а сонца стаяла ў зенiце; i тут паглядзеў ён угору, бо пачуў над сабою пранозлiвы птушыны крык. I што ж! Шырока кружляючы ў небе, лунаў арол i нёс змяю, але не так, як носяць здабычу: змяя абвiвалася вакол яго шыi, нiбы сяброўка.
"Гэта мае звяры!
– сказаў Заратустра, рады ад шчырага сэрца.
– Сама гордая жывёлiна пад сонцам i сама мудрая жывёлiна пад сонцам - выправiлiся ў дарогу.
Яны хацелi даведацца, цi жывы яшчэ Заратустра. А праўда, цi жывы яшчэ я?
Мне небяспечней сярод людзей, чым сярод звяроў, небяспечнымi сцежкамi ходзiць Заратустра. Няхай жа вядуць мяне звяры мае!" Сказаўшы гэта, згадаў ён словы святога старца ў лесе, уздыхнуў i прамовiў сэрцу свайму:
"Я хацеў бы стаць разумнейшым! О, калi б я стаў такi ж мудры, як мая змяя!
Але я немагчымага прагну: прашу гордасць сваю, каб яна заўсёды iшла з маёй мудрасцю разам.
I калi мая мудрасць пакiне мяне - а яна так любiць мяне пакiдаць, - хай тады ўжо i гордасць мая заадно з дурнотай адыдзе!"