Завеі
Шрифт:
Iду па тэлеграфных слупах, а часам, калі з гэтага месца снег задзьмухала, бачу апалены палын на мяжы, быльнёг i рэдкія лазіны. Горача мне стала хутка, бо снег добра, калі вышэй калена. Адмахаў вёрст пяць, калі пачало цямнець. Спачатку снег стаў фіялетавым, пасля сінім, потым проста белым, i амаль не адрозніш, дзе сумёт, а дзе яма… Плыву па гурбах, як карабель па хвалях. Цяжка стала. Сеў. Паглытаў трохі снегу, хоць ведаю — нельга.
І ўсё ж iдy. Прайшоў палову дарогі, да вёскі Шкароўшчына, i ў поўнай цемры ўваліўся ў хату да знаёмых, белы, як здань. Там
Я глытнуў вады, пасядзеў трохі i, хоць як ні трымалі, пайшоў далей. І дрэнна зрабіў, бо размарыўся ў цёплым i асавеў. Толькі мінуў старыя вербы ля весніц — як з вяроўкі падвей сарваўся: паляцелі ўжо не пчолы, а вераб'i снежныя. Нясе, мяце, а я толькі ад ветру трохі закрываюся. Хутка снег стаў мне амаль па пояс, шынель прадзьмула, рукі пачалі калець. I нават калені сагнуць нельга, так холадна.
Ciвep! Ciвep!
Расціраю шчокі, нос — амаль не дапамагае, хвілін на пяць толькі. Ах, які вецер, які жахлівы вецер! Хутка я нават паўзці пачаў, але зноў выдраўся на ўзлобак i пайшоў хутчэй. Чамадана не кідаю. А вецер, як назнарок, кідае мне за каўнер цэлымі жменямі снег, здзекуецца, мярзотнік. Смяецца нават, калі вые.
Хутка ногі мае пачалі правальвацца, i я зразумеў, што дарогі пад iмi ўжо няма. Іду па компасу i не ведаю, цi правільна іду. I, галоўнае, страшна, бо мясцовасць наша няроўная, яры адзін за адным па левы бок ад дарогі, а я не ведаю нават, на які бок я выбіўся, на левы цi на правы.
Але iдy, сцяўшы зубы. Часам да плячэй снег, i я паўзу, паўзу, паўзу. Ат, чорт! На ўсякі выпадак прыкмеціў, што вецер мне дзьме спераду і трохі ў правую шчаку — мала што бывае.
Налез на хмыз, а на гэтым хмызе дрыжаць пад ветрам пяток чырвоных ягад шыпшыны, як кроплі крыві, быццам нават голле крывавымі слязьмі плача пад такім ветрам. А я ж чалавек, мне цяжэй. Узяў я ягаду, салодкая, разлезлася у пальцах. Не высахла чамусьці.
Дарогу я грунтова згубіў. Iду толькі па компасу. Думкі ў мяне пайшлі ўсё такія, што вось добра б у цёплую хату, добра гарэлкі шклянку выпіць. Да добрага такія думкі не даводзяць.
Ледзь я другую шклянку паспеў да губ паднесці, як пачуў, што глеба ў мяне пад нагамi абарвалася i я кудысьці лячу. Доўга ляцеў i рэзнуўся ў такую гурбу, што зарыўся з галавою. Не ведаю, дзе верх, дзе ніз. Лезу кудысь i яшчэ глыбей правальваюся.
Яр.
Пачаў я патроху падмінаць пад сябе снег. Доўга падмінаў і нарэшце выбраўся на паверхню, нішто больш не лезе ў вочы. Чамадан у руцэ i ўверх, наколькі вока бачыць, гліністая цёмная сцяна. Што ж рабіць? Мацаю рукамі — так, трапіў у яр. Дзе ж яго пачатак, каб вылезці, бо калі пойдзеш у другі бок, то можаш пяць вёрст icцi i ўсё будзе яр. Пачаў думаць. Бачу, ля самых вачэй танюсенькія прамыіны, дзе вясной беглі струменьчыкі вады. І ўсе гэтыя прамыіны ідуць з правага верхняга боку ў левы ніжні. Думаў, думаў i вырашыў, што няйначай яны таму так ляжаць, што струмкі беглі ў тым напрамку, куды i яр ідзе, бо вада бегла ў повень менавіта туды. А ці так гэта — не ведаю.
І папоўз я ў супрацьлеглы бок. Гадзіну поўз, напэўна, правальваючыся, вылязаючы, як дзікі звер. І чалавечага ў постаці маёй, напэўна, нічога ўжо не было. А выйсця ўсё няма. Я поўз, паклаўшы грудзі на чамадан, i ён так-сяк трымаў мяне.
Але вось i сіл не стала. Я вырашыў адпачыць. Скурчыўся, сеў, і нечакана пачалі да мяне думкі розныя прыходзіць і мары. Вось я на санях пад'ехаў да брамы, развярнуў ix. Бацька выйшаў, каб распрэгчы, а я хутчэй у хату. Там з мяне ўсё сцягнулі, і я шклянку "акавітай" хапіў і на печку, а на прыпечку ўжо каўбаса на патэльні шыпець пачынае: "кр-х-л, кр-х-л-л". І жонка да мяне быццам на печ узлезла, глядзіць на мяне светлымі, добрымі вачыма i кажа:
— Вася, пацалуй мяне.
І тут як стукнула мне:
"Божа, гэта ж я замярзаю. Як замерзнуць тут, у пяці вёрстах ад жонкі?! Хто ж мне тады такое скажа?"
І я, сцяўшы зубы, пачаў выбірацца. Не памятаю, колькі я лез, але нарэшце пабачыў верх гліністай сцяны, i хутка рукі мае напаткалі змаршчакаватую кару старой таполі. І зразумеў я, што iшoў па правым баку, бо там толькі адзін яр: якраз у пачатку яго старая таполя расце, не пушчае яр выбіцца на дарогу. Старая-старая таполя. Я яшчэ тут упершыню жонку пацалаваў. І да вёскі нашае адсюль кіламетр які.
А завіруха раве, лютуе, плача — амаль нічога не бачна, ног cвaix не бачу. Лапнуў я ў кішэні — няма компаса. Я яго, напэўна, у яры згубіў. I, дурны такі, не жыцця мне стала шкода, а той пайкі махры, якую гэты мардаты Сідар замест мяне скурыў.
Ледзь не заплакаў я, але прыпомніў напрамак ветру і на нагах, якія не гнуліся, пайшоў у тым кірунку, дзе павінна быць вёска.
Апошнія паўкіламетра да нашай хаты, другой яна была, — я не ішоў, а поўз i амаль зваліўся з высокай гурбы да самых дзвярэй бацькоўскай хаты. Шчасце, што расчышчалі, а іначай замёрз бы я, лежачы на роднай страсе, — сіл не было. І нават грукаць не магу, так закалелі pyкi. Біў я ў дзверы — можа, каму смешна — галавою.
— Хто там? — чую голас маці.
— Я.
Не пазнае, не хоча адчыняць.
— Мама! Гэта ж я, — сказаў я i заплакаў. Крыўдна мне стала: не пазнала родная маці.
— Чакай. Чакай. Сыночак. Сыно-очак.
Адчыніла. Я ўваліўся, увесь цалкам белы. І з чамаданам у руцэ. Калі яна выплакалася на плячы, сказала:
— А да нас тэлеграму нейкую толькі што прынеслі. З сельсавета. Ледзь дайшлі. Сельсавет ад нас метраў дзвесце.
— А што ў ёй?
— Не ведаю. Леначка твая спіць. А я… не магу чытаць.
Але я зразумеў ужо, якая тэлеграма. Нават чытаць не стаў. Дастала мяне яна, бо бегла па дроце, а не паўзла, як я. Што ж зробіш?
Я пайшоў у суседні пакой. І такая злосць мяне ўзяла, што ўзняў я жонку за скроні, захапіўшы іx халоднымі лапамі.
— Што, не прыехаў? Не верыла? Вось ён, я.
Адчыніла яна вочы, i такое ў ix плесканулася, што знікла некуды мая злосць.
— Вася, любы!