Буранны паўстанак (на белорусском языке)
Шрифт:
Скiнуўшы свае кiрзачы яшчэ на ганку, сядзеў Едыгей у пакоi, падцiснуўшы пад сябе ногi ў шкарпэтках, i першы раз за дзень адчуў, як стамiўся i згаладнеў. Прыхiнуўся спiной да дашчанай сцяны, сцiшыўся. А наўкол расселiся ўскрай круглага столiка наземнага астатнiя госцi, нягучна перамаўляючыся пра тое ды сёе...
Сур'ёзная размова пачалася потым, дзiўнаватая гаворка ўсчалася. Едыгей ужо i забыў пра касмiчны карабель, што стартаваў мiнулай ноччу. А вось дасведчаныя людзi сказалi такое, што i ён задумаўся. Не тое каб ён зрабiў адкрыццё для сябе, проста падзiвiўся iх развагам i сваёй недасведчанасцi на гэты конт. Але ён не адчуваў пры гэтым нейкага дакору -
Сядзелi яны напачатку, пiлi шубат-кумыс з вярблюджага малака. Цудоўны быў шубат, ахаладалы, пенiсты, хмяльны трохi. Прыезджыя кантрольна-рамонтныя пуцейцы, бывала, вунь як пiлi яго, называючы саразекскiм пiвам. А да гарачай стравы ў гэтым доме знайшлася i гарэлка. Калi здаралася такое, Буранны Едыгей наогул не адмаўляўся, выпiваў за кампанiю, але гэтым разам не стаў i тым самым, думалася яму, i другiм даў зразумець, што не варта прычыняцца - заўтра меўся быць цяжкi дзень, далёкая дарога. Непакоiла яго тое, што другiя, асаблiва Сабiтжан, шчыравалi, запiвалi гарэлку шубатам. Шубат i гарэлка добра ладзяць, як пара паслухмяных коней, добра iдуць побач, - весяляць чалавека. Сёння ж гэта было лiшнiм. Але як загадаеш дарослым людзям не пiць? Самi павiнны ведаць край i меру. Заспакойвала хiба тое, што муж Айзады пакуль абыходзiў чарку, алкаголiку цi многа трэба, схмялеў бы ўраз, але ён пiў толькi шубат, мусiць, разумеў-такi, што гэта ўжо занадта - валяцца ў дымiну п'яным на пахаваннi цесця. Аднак наколькi хопiць яму вытрымкi, адзiн бог ведае...
Так сядзелi яны ў размовах пра ўсялякае, калi Эдыльбай, частуючы гасцей шубатам, успомнiў раптам, падаючы чарговую пiялу Едыгею з таго краю стала:
– Едыке, учора ноччу, калi я змяняў вас на дзяжурстве, толькi вы пайшлi, нешта такое здарылася ў небе, я аж закачаўся. Зiрнуў, а гэта ракета з касмадрома пайшла ў неба! Вялiзная! Як дышаль! Вы бачылi?
– А то як жа! Сiла дык сiла! Вусцiшнавата стала. Колькi жыву тут, нiколi такога не бачыў.
– Ды i я ўпершыню на свае вочы ўбачыў, - прызнаўся Эдыльбай.
– Ну калi ты ўпершыню, дык такiя, як мы, тым больш не маглi ўбачыць, рашыў пакпiць Сабiтжан з яго росту.
Доўгi Эдыльбай на гэта толькi ўсмiхнуўся квола.
– Ды што я, - адмахнуўся ён.
– Гляджу i сам сабе не веру - адно агонь гудзе ў вышынi. Ну, думаю, яшчэ нехта рушыў у космас. Шчаслiвай дарогi! I давай хутчэй круцiць транзiстар, я яго ўсюды з сабой бяру. Зараз, думаю, па радыё перададуць. Звычайна адразу ж перадача з касмадрома. I дыктар узрушаны як бы на мiтынгу выступае. Аж мурашкi па спiне! Надта хацелася мне, Едыке, дазнацца, хто гэта, каго асабiста бачыў я ў палёце. Але так i не дазнаўся.
– А чаму?
– найперш за ўсiх здзiвiўся Сабiтжан, шматзначна i важна прыўзняўшы бровы. Ён пачаў ужо ўвачавiдкi п'янець. Распарыўся, расчырванеўся.
– Не ведаю. Нiчога не паведамiлi. Я "Маяк" увесь час на хвалi трымаў, нi слова не сказалi нават.
– Не можа быць! Тут нешта не так!
– з выклiкам усумнiўся Сабiтжан, хутка запiваючы глыток гарэлкi шабатам.
– Кожны палёт у космас - гэта сусветная падзея... Разумееш? Гэта наш прэстыж у навуцы i палiтыцы!
– Не ведаю чаму. I апошнiя паведамленнi знарок слухаў, i агляд газет слухаў таксама.
– Хм!
– пакруцiў галавой Сабiтжан.
– Каб быў я на месцы, на службе сваёй, я, канечне, ведаў бы! Крыўдна, дальбог. А можа, тут нешта не так?
– Хто яго ведае, што тут так, што не так, але мне асабiста крыўдна таксама, шчыра казаў Доўгi Эдыльбай.
– Для мяне ён нiбы свой касманаўт. Пры мне паляцеў. А можа, думаю, нехта з нашых хлопцаў. Во ўжо будзе радасць. Раптам дзе сустрэнемся, прыемна было б...
Сабiтжан таропка перапынiў яго, нiбы гнаны нейкай здагадкай:
– А-а, я разумею! Гэта запусцiлi беспiлотны карабель. Выходзiць, дзеля эксперыменту.
– Як гэта?
– павёў вокам Эдыльбай.
– Ну, эксперыментальны варыянт. Разумееш, гэта проба. Беспiлотны транспарт пайшоў на стыкоўку цi на выхад на арбiту, i пакуль невядома, як i што выйдзе. Калi ўсё будзе ўдала, дык будзе паведамленне i па радыё i ў газетах. А калi не, дык могуць i не iнфармаваць. Проста навуковы эксперымент.
– А я дык думаў, - Эдыльбай журботна паскроб лоб, - што жывы чалавек паляцеў.
Усе змоўклi, трохi расчараваныя Сабiтжанавым тлумачэннем, i, магчыма, размова на тым i заглохла б, ды толькi сам Едыгей незнарок падштурхнуў яе на новы круг.
– Значыцца, як я зразумеў, джыгiты, у космас пайшла ракета без чалавека? А хто ёю кiруе?
– Як хто?
– здзiўлена склаў далонi Сабiтжан i ўрачыста зiрнуў на недасведчанага Едыгея.
– Там, Едыке, усё па радыё робiцца. Па камандзе Зямлi, з Цэнтра кiравання. Усёй справай па радыё кiруюць. Разумееш? I калi нават касманаўт на борце, усё роўна па радыё накiроўваюць палёт ракеты. А касманаўту трэба дазвол атрымаць, каб самому нешта рабiць. Гэта, какетай* дарагi, не на Каранары ехаць па саразеках, надта там усё складана...
* Какетай - ласкава-памяншальны i ў той жа час паблажлiвы зварот.
– Бач ты, як яно...
– няўцямна прамармытаў Едыгей.
Буранны Едыгей не разумеў, як гэта кiраваць па радыё. У ягоным уяўленнi радыё - гэта словы, гукi, што даносiлiся з далёкiх адлегласцей. Але як можна кiраваць такiм чынам неадухоўленым прадметам? Калi ў сярэдзiне прадмета чалавек знаходзiцца, тады iншая справа: ён выканае задачы - рабi так, рабi гэтак. Хацеў Едыгей пра ўсё гэта распытаць, ды рашыў, што не варта. Душа не згаджалася. Змоўчаў. Надта ж паблажлiвым тонам выказваў Сабiтжан сваю дасведчанасць. Вось, маўляў, вы нiчога не ведаеце ды яшчэ лiчыце мяне нiкчэмным, а зяць, алкаш апошнi, душыць мяне нават кiнуўся, а я болей за вас усiх разумею ў такiх справах. "Ну i бог з табой, - падумаў Едыгей.
– На тое мы цябе вучылi ўсё жыццё. Павiнен жа хоць нешта ведаць лепей за нас, невукаў". I яшчэ падумалася Бураннаму Едыгею: "А што, калi такi чалавек уладу займее падтопча ўсiх пад сябе. Ён пакуль на пасылках, а, бач, ужо хочацца яму, каб усе ў рот яму глядзелi, хоць тут, у саразеках..."
А Сабiтжан i праўда, мусiць, захацеў дарэшты здзiвiць, дабiць канчаткова баранлiнцаў, магчыма, дзеля таго, каб такiм чынам набiць сабе цану пасля ганебнага скандала з сястрой i сваяком. Загаварыць, затлумiць галовы рашыў. I пачаў ён расказваць iм пра неверагодныя дзiвосы, пра навуковыя дасягненнi, а сам тым часам не забываў пра гарэлку, глыток ды яшчэ глыток, усё запiваючы шубатам. I яго ўсё больш i больш несла, i ён пачаў ужо расказваць нешта такое неверагоднае, што бедныя баранлiнцы не ведалi, чаму верыць, а чаму не.