Чорны замак Альшанскі
Шрифт:
Двор, заліты святлом, цёмныя галерэі-гульбішчы на супрацьлеглым уваходу ягоным баку, грузлыя гмахі вежаў моцна паадбавілі гэтай ваяўнічасці, прымусілі ўсіх змоўкнуць і рухацца ўсё павольней, а пасля і наогул спыніцца.
Толькі Шчука, зваліўшы нейкую бляшанку, чартыхнуўся:
— Ну, давядзецца ўзяць за бакі Альшанскага, цяперашняга, вядома, што ён такое паскудства тут развёў. Накласці на яго, чорта, штраф. І не з калгаснай кішэні, а з асабістай. Тады заспявае.
Астатнія стаялі моўчкі. Нічога не адбывалася.
— Ну
Я зірнуў на гадзіннік і ўзняў вочы ў неба.
— Калі я маю рацыю — павінны дачакацца.
— Да заўтра чакаць? — спытаў ён. — Вось чалавек, які з ягоным ды цярпеннем памылку зрабіў, не пайшоўшы да нас.
— Пайшоў амаль, — буркнуў я. — Нічога добрага з гэтага не атрымалася.
— Колькі яшчэ чакаць? — гэта быў ужо Вячорка.
— А я нікога не прымушаю чакаць, Мікола Чэсевіч.
Хілінскі моўчкі дакрануўся да майго локця.
— Павінна быць вось-вось. Калі я не памыляюся, — шэптам адказаў я.
— Унь, — амаль прасвістаў глоткай Мультан, — унь замільгацела нешта.
На левым баку галерэі сапраўды нібы ўзнікла, заварушылася нешта. А пасля выявіліся і амаль невідочна для вока паплылі ўправа два невыразныя цені: цёмны і святлейшы.
— Яны, — здушаным голасам сказаў Хілінскі.
Гэта сапраўды здзіўляла, і ўражвала, і магло да паўсмерці спалохаць непадрыхтаванага.
Плывуць… Плывуць. Заліты фантастычным прывідным святлом двор. Два светлыя муры і вежы, што ў гэтым святле прыдбалі колер абгарэлага і запыленага чыгуну. І два муры чорныя і асабліва льсняна-чорная цемра на галерэі, і ў цемры гэтай рухаюцца дзве здані. Светлая постаць, цёмная, і аддзяляе яе ад астатняй цемры вузкая палоска святла.
— Не рухайцеся!
Я кінуўся амаль бегма да правага ўзыходу на гульбішча, узбег па ім і рушыў насустрач невыразна-цьмяным праявам.
Бліжэй… Бліжэй… І раптам яны зніклі. Тут жа ля мяне. Не здані і не прывіды, проста дзве плямы, што ператварыліся ў невідзімак.
— Яны зніклі, — даляцеў з двара голас Шчукі. — Але ты, ты асветлены, Антоне.
Я ўскінуў галаву і замёр, ледзь не аслеплены. Ад званіцы касцёла, ад дыска дзыгара клалася проста мне на цела і аблічча, біла ў вочы жарало, сноп рэзкага, яскрава-блакітнага святла.
— Сюды! Хутчэй.
Я пачуў тупат ног. Праз хвіліну людзі ўсе ўжо былі на галерэі.
— Зірніце! Унь! — паказаў я.
— Што такое, — прыслеплены Шчука міргаў вачыма. — Што гэта такое?
— Я здагадваюся, што гэта такое, — кіўнуў Хілінскі.
— Гадзіннік, — сказаў я, — сапраўды старамодны, старажытны нават, «дзыгар». Толькі адзін тут тып памыліўся. Тут нерухомы «дзённы» гадзіннік з рухомымі стрэлкамі і рухомы — больш вялікі цыферблат «месячнага» гадзінніка. Ён за нерухомым дзённым. І ён круціцца, хаця і бязладна, бо не да канца адрапараваны. А пад ім непарушная стрэлка… І нерухомыя постаці «святаў».
— То
— Арганіст і ксёндз казалі мне, што там дзеля нейкай мэты сістэма моцных люстраных рэфлектараў… Ну вось, у пэўныя дні прамень месяца трапляе на іх. І вось ідзе галерэяй цёмны цень, ад нерухомай стрэлкі, а за ёю светлы «цень», адбітак ад рэфлектара.
— Вось і ўсё, — сказаў Вячорка. — Баечкі.
Лягла цяжкая паўза.
— Дурында ты, — сказаў яму прыгнечаны Змагіцель і пасля кінуў мне: — І ты не лепшы. І собіла ж табе такую казку, прыгажосць такую ў друз расшкуматаць. Патрэбнае яно камусьці было, тваё тлумачэнне.
Я і сам шкадаваў, што ўбачыў і даў убачыць іншым яшчэ ў адной з'яве паршывы наш рэалізм.
РАЗДЗЕЛ IX ЦЫНІЗМ ТРОХСОТГАДОВЫ І СУЧАСНЫ, СМЯРОТНАЯ КАРА ЗА СМЯРОТНАСЦЬ АДНОЙ ДУШЫ З ТРОХ І СВЯТАЯ ВЕЛІЧ АДНАГО АПАГАНШЧЫКА ПРАХУ
Мы ўрэшце падважылі адну з пліт «над караблём». Было гэта наступнага дня пасля нападу на мяне.
Дапамагаць прыйшлі ўсе ўчарашнія, ды яшчэ прыплёўся ксёндз. У зношанай цывільнай шкуры і з кіркою ў руцэ, што, як ні дзіўна, яму пасавала. Яму, па-мойму, усё пасавала, гэтаму дзіўнаму чалавеку.
І тут адбылася першая разбежнасць з адным з маіх начных кашмараў. Пад плітой не было атвора, ён быў засыпаны, нават забіты ўламкамі цэглы, камянямі, друзам і… дробнымі бетоннымі брылямі з рэшткамі арматуры.
Шчука аж засычэў ад радасці, убачыўшы гэта.
— Чаму тут радавацца? — спытаў я.
— А таму і радавацца, што шлях — вярняк. Дарэчы, шлях табою і падказаны.
З ім былі нейкія яшчэ два дзядзькі ў цывільным.
— Ну што цяпер? — спытаў ён у аднаго з іх.
— А што. Пакуль тое, хай капае, — адказаў незнаёмы.
— Праўда. Усё ж гэта як вянец. І ягоных здагадак, і таго, што мусіў перажыць.
Мы выграбалі, не, мы літаральна выдзіралі гэты позні корак, што заторкнуў жарало даўняга атвора.
І ўрэшце зазеўраў чорны, крыху нахілены правал уніз.
Я ўзяў ліхтарык і пачаў спускацца па збітых, сточаных часам прыступках. Са мною спускаліся Сташка (я ведаў, пасля таго выпадку з завалам, што адгаварыць яе, — дарэмная справа), Шчука, Генка Сядун, Шаблыка, адзін з невядомых і ксёндз, які зноў увязаўся за намі.
Цені ад нашых галоў скакалі па мурах, па нізкіх паўкруглых скляпеннях. Сходы былі крутыя, як на злом галавы.
І ўжо нейкіх метрах у пяці ніжэй разабранага намі завалу я спыніўся і паказаў налева.
— Ну вось. Муравалі. Замуроўвалі. І параўнаўча нядаўна. — І звярнуўся да сваіх: — Таму мы разбіраць гэта не будзем. Спадзяюся, гэта ўжо не наша справа. Думаю, што гэта справа ваша.
— Маеце рацыю, — сказаў невядомы, — гэта сапраўды наша справа. А чаму вы думаеце, што замуроўвалі «параўнаўча нядаўна»?