Шрифт:
Гi дэ Мапасан
Хрышчэнне
Пераклад: Сяргей Мурашка
– Трохi каньяку, доктар?
– Ахвотна вып'ю.
Стары марскi лекар падаў кiлiшак i сачыў, як той напаўняўся прыгожым, у залатых праменьчыках пiтвом.
Пасля ён падняў яго да вачэй, нахiлiў да святла, панюхаў, узяў на язык некалькi кропель i доўга смакаваў iх у сасмаглым роце, а потым сказаў:
– О! Чароўная атрута! Цi нават вабны забойца, хiтры i падступны душагуб!
Вы ж не ведаеце, што гэта такое. Хоць i чыталi выдатную кнiгу "Пастка", але ў адрозненне ад мяне не бачылi, як
Пачакайце, я бачыў, на свае вочы бачыў, як спiрт стаў прычынай трагедыi, вельмi дзiўнай i дужа балючай, якая адбылася зусiм недалёка адсюль - у брэтонскай вёсачцы ў наваколлi Пон-ль'Абэ.
Адзiн год я не працаваў i адпачываў у сялянскай хаце, якая засталася мне ад бацькi. Вы ведаеце гэты плоскi бераг, дзе ўдзень i ўночы ў калючых нiзкiх уцёснiках шалёна вые вецер, а вялiзныя камянi, колiшнiя багi, трывожна i насцярожана прылеглi-паснулi на зямлi. Мне ўвесь час здаецца, што вось-вось гэтыя гранiтныя волаты ажывуць i павольнай хадою рушаць па палях i лугах або распрастаюць свае шырокiя крылы i паляцяць у рай да святароў-друiдаў.
Мора абдымае i сцiскае небакрай, б'ецца аб чорныя ў белых кудлах пены рыфы, падобныя на сабак, якiя чакаюць рыбакоў.
А людзi выходзяць у гэтае жудаснае мора, i яно перакульвае iх лодкi ўдарамi зялёнага хрыбта i праглынае, як таблеткi. Штодзень i штоночы адплываюць яны на сваiх трухлых чаўнах, смелыя, узбуджаныя i п'яныя. Але яны вельмi часта бываюць нападпiтку. "Як пляшка поўная, - кажуць яны, - бачыш рыф, а як пустая - дык не бачыш".
Завiтайце ў iхнiя халупы. Вы нiколi не застанеце там бацькi. Спытайце ў жанчыны, што сталася з мужам, - яна пакажа на змрочнае мора, якое раве i плюецца белай слiнай на ўсё ўзбярэжжа. Ён не вярнуўся ў той дзень, калi хапiў лiшку. Старэйшы сын таксама. Засталiся яшчэ чацвёра светлавалосых моцных дзецюкоў. Неўзабаве iх чарга.
Жыў я, значыць, у сваёй сялянскай хатцы каля Пон-ль'Абэ рэзам са слугой былым мараком i сям'ёй брэтонцаў - мужчына працаваў садоўнiкам, а жонка i швагерка прыглядалi ў хаце, калi мяне не было.
I ў той год пад каляды ў iх нарадзiўся хлопчык.
Бацька папрасiў мяне быць хросным. Я не змог адмовiцца, i ён пазычыў у мяне дзесяць франкаў на царкоўныя выдаткi - так ён сказаў.
Хрышчэнне назначылi на 2 студзеня. Ужо тыдзень, як зямля здранцвела пад сiняватым цвёрдым цалiком, што акрыў увесь гэты плоскi нiзкi абшар, за якiм чарнела мора i зводдаль было вiдаць, як яно дыхала, выгiнала спiну, кацiлася iмклiвымi хвалямi, быццам прагнула кiнуцца на свайго нерухомага суседа, якi здаваўся мёртвым, бо ляжаў спакойны, белы i настылы.
А дзевятай ранiцы да мяне прыйшлi бацька Керандэк са швагеркай - доўгай худой Кермаган - i нянькай, якая ў коўдры несла дзiця.
Мы рушылi да царквы. Мароз стаяў такi, што ад яго трашчалi камянi-дальмены, i цела ледзь не трэскалася ад яго калючых укусаў. А я думаў пра беднае немаўля, якое неслi наперадзе, i казаў сабе, што брэтонцаў выкавалi з жалеза, калi iх дзецi ад нараджэння могуць трываць гэтакiя прагулкi.
Мы падышлi да царквы, але дзверы былi зачыненыя.
Плябан пазнiўся.
Тады нянька прысела на тумбу каля ганка i ўзялася расхутваць дзiця. Спачатку я падумаў, што хлопчык абрабiўся, але яго, беднага, збiралiся выставiць зусiм голага на люты мароз. Абураны такой неасцярожнасцю, я не вытрываў:
– Вы што, з глузду з'ехалi? Вы ж заб'яце яго!
Жанчына цвёрда сказала: "Ды не, вашэцi, ён мусiць чакаць Божаньку зусiм голы".
Бацька з цёткай спакойна пазiралi на гэта. Такi звычай. Паруш яго, i дзiцяцi не будзе шчасця ў жыццi. Я абураўся, крычаў на мужа, пагражаў пайсцi дадому i нават спрабаваў сiлай адабраць немаўля. Усё было дарэмна. Нянька па снезе шпарка ўцякала ад мяне, а хлопчыкава цельца рабiлася фiялетавае.
Я сабраўся пайсцi прэч ад гэтага быдла, калi заўважыў на дарозе з вёскi плябана, рызнiка i вясковага хлопчыка-служку.
Я падбег да iх i пачаў абурацца. Плябан зусiм не здзiвiўся, не прыспешыў, ступаў нетаропка. Ён адказаў:
– Нiчога не зробiш, пане. Такi звычай. Усе так робяць, i я не магу нiчога змянiць.
– Ды iдзiце вы хоць бы хутчэй, - крыкнуў я.
Святар азваўся:
– А я не магу хутчэй.
Так ён зайшоў у рызнiцу, а мы засталiся на цвiнтары. Я вельмi пакутаваў ад дзiцячага ляманту - малое аж заходзiлася ад марозных апёкаў.
Дзверы нарэшце расчынiлiся. Мы ўвайшлi, але дзiця заставалася голае ўсю цырымонiю.
Яна цягнулася доўга. Плябан - святая чарапаха - бязладна вавулiў лацiнскiя словы, паважна i нетаропка ступаючы па халодных плiтах, а яго белы ўбор, якi ён надзеў, каб у iмя бязлiтаснага жорсткага Бога прымусiць пруцянець ад холаду кавалачак чалавечай плоцi, ледзянiў мне сэрца.
Нарэшце гэтае доўгае хрышчэнне скончылася, i нянька зноў укруцiла ў доўгую коўдру змерзлага хлопчыка, якi пранiзлiва вiшчаў ад болю.
Святар сказаў мне:
– Зайдзiце, калi ласка, распiсацца ў рэестры.
Я павярнуўся да садоўнiка:
– А цяпер ляцiце дамоў i адразу сагрэйце дзiця.
I я даў яшчэ некалькi парад, каб пазбегнуць, калi не позна, запалення лёгкiх.
Бацька паабяцаў зрабiць усё як трэба i пайшоў разам са швагеркай i нянькай. А мы з плябанам зайшлi ў рызнiцу.
Калi я распiсаўся, ён папрасiў пяць франкаў на выдаткi.
Я, канечне, адмовiўся, бо ўжо даваў дзесяць франкаў бацьку. Плябан гразiў парваць пасведчанне i скасаваць хрышчэнне. А я палохаў яго пракурорам рэспублiкi.
Мы доўга спрачалiся, я нарэшце заплацiў.
Дома я адразу пабег глядзець, цi ўсё было ў парадку. Кiнуўся да Керандэк, але бацька, швагерка i нянька яшчэ не вярнулiся.
Парадзiха самотна трэслася ад холаду ў сваiм ложку, была галодная, бо суткi як не ела.
– Дзе ж, халера, яны падзелiся?
– спытаў я.
Жанчына без усякага подзвiгу i злосцi адказала:
– Мусiць, зайшлi недзе выпiць. Такi звычай.
Тут я прыгадаў свае дзесяць франкаў, пазычаныя на царкву i прапiтыя ў карчме.