Тутэйшыя
Шрифт:
Гануля завешвае вокны. Наста круціцца каля люстра. Уваходзяць госці ў парваных верхніх вопратках, якія Мікіта знімае і выносіць у другі пакой. Поп апускае падоткнутыя полы сутаны. Пасля прывітання госці рассаджваюцца і крытычным вокам аглядаюць кватэру.
З'ява IX
Мікіта, Наста, Гануля, дама, поп, спраўнік, пан.
М і к і т а (як госці ўвайшлі і
Д а м а (углядаючыся пільна цераз акуляры з руч-кай на Мікіту). Што гэта ў вас, мусье, за такі орыгіналь-ны ўбор? Напамінае сабой форму а-ля-кум пажарны.
М і к і т а (глянуўшы на сябе). Мадам-сіньёра, вы згадалі. Гэта… Як яно… гэта… меджду протчым, пры-нёс мне мой прыдворны кравец для меркі, а я так заха-піўся найяснейшымі гасцямі (госці ківаюць галовамі), што і забыўся зняць. Меджду протчым, я заказаў сабе гэты віцмундзір з пэўнай мэтай… Прыходзяць немцы, пачнуцца балі, рауты, маскарады, а ў мяне во і гатоў маскарадны касцюм. Але, выбачайце, найяснейшыя го-сці,— пайду ўжо скіну, меджду протчым. (Выходзіць і варочаецца ў чыноўніцкай форме з усімі адзнакамі.)
Д а м а (ізноў узіраючыся на Мікіту). Ах, мусье! але вы фарсун: у вас мундзір са шліфамі!
М і к і т а. А гэта зроблена спэцыяльна для маіх, меджду протчым, найславутнейшых гасцей: хацеў пры-няць іх, як і калісь прымаў розных дастойных асоб.
С п р а ў н і к. Тады дазвольце і я свой мундзір удастойню.
Дастае з кішэні пагоны і прышпільвае. Дама памагае. Чуваць званок. Гануля выходзіць і прыводзіць з сабой Аленку і Гарошку, які, уваходзячы ў хату, выбівае аб пазногаць попел з люлькі.
З'ява X
Тыя ж, Аленка, Гарошка.
А л е н к а (узіраючыся у пісульку). Ці тут жыве дзядзька… як яго?! дзядзька Мікіта Зносак?
М і к і т а. I не дзядзька, і не Мікіта, і не Зносак, а тут жыве, меджду протчым, колежскі рэгістратар Нікіцій Зносілов.
А л е н к а. Я… я не ведаю…
М і к і т а. А калі не ведаеце, то чаго ўлезлі ў чужую хату, меджду протчым.
А л е н к а. Бачыце, мы з таткам шукаем нашага настаўніка Здольніка.
Г а н у л я. Ах, так бы адразу і сказалі, дзеткі! Ён тут. Зараз паклічу. (Стукае ў Янкавы дзверы.) Пане настаўнік! Да вас госці прыйшлі.
З'ява XI
Тыя ж, Янка.
Я н к а (увайшоўшы і вітаючыся). Вось мілыя, дарагія госцікі! А я ўсё разважаў, ці прыедзеце сягоння, ці не. (Да Ганулі.) Гэта, цётачка, тыя самыя падарожнікі, аб якіх я вам успамінаў: мая найздальнейшая вучаніца Аленка, а гэта бацька яе, Лявон Гарошка — найлепшы гаспадар з усяго сяла.
Г а н у л я (прыпамінаючы). Лявон Гарошка… Лявон Гарошка… Як жа гэта так? Ці вы не з Дуброўкі?
Г а р о ш к а. Але, мая мілая, з Дуброўкі!
Г а н у л я. Ну, цяпер успомніла! Гэта ж мы блізкія сваякі: твой дзед і мая бабка былі родныя брат і сястра. Але чаго ж мы стаім? Сядайце, мае даражэнькія! Пане настаўнік, папрасіце, каб селі.
Сядаюць воддаль ад іншых гасцей.
М і к і т а (адыходзіць ад сваіх гасцей, да Ганулі, набок). Меджду протчым, мамаша, выехал! з гэтым сваяцтвам, як з козамі на торгі. Перад маімі гасцямі ўсю мне рэпутацыю папсавалі. Хаця не ўздумайце яшчэ за стол іх садзіць.
Чуваць з двух бакоў званок. Гануля меціцца ісці адчыняць, але закла-почана тым, у якія дзверы ўперад пайсці.
Н а с т а (падбегшы да Ганулі). Вы, мадам, ідзеце адчыняць тыя дзверы, а я адчыню гэныя.
Выходзяць.
М і к і т а. Каго там яшчэ нялёгкае нясе?!
Уваходзяць адначасова з абаіх дзвярэй Усходні вучоны і Заходні вучоны, разглядаючыся: Усходні — праз падзорную палявую трубу, Заходні — праз бінокль, не заўважыўшы спачатку адзін аднаго.
З'ява XII
Тыя ж, Усходні вучоны, Заходні вучоны.
М і к і т а (да гасцей, як, увайшлі вучоныя). Гэта адны з маіх добрых знаёмых, меджду протчым, Паны вучоныя. Сустрэў іх надовечы на Губарнатарскай вуліцы, дзе шукалі праўдзівых тыпаў беларускіх. Я сказаў, што адзін такі тып кватаруе ў мяне, — вось, відаць, і прыйшлі паглядзець. Паміж іншым, адзін з іх Усходні вучоны, а другі — Заходні.
У с х о д н і в у ч о н ы. (стукнуушыся з Заходнім). Чорт подзеры!
З а х о д н і в у ч о н ы. Пся крэв!
У с х о д н і в у ч о н ы. Ізвініце, судар!
З а х о д н і в у ч о н ы. Пшэпрашам П а н. а!
У с х о д н і в у ч о н ы. I вы здзесь?
З а х о д н і в у ч о н ы. I Пан ту?
Абодва кланяюцца адзін аднаму і прысутным.
М і к і т а (вітаючыся з вучонымі). Добра трапілі, меджду протчым, Паны вучоныя. Вось той, хэ-хэ-хэ! беларус, аб якім я вам казаў. (Да Янкі.) Пане настаўнік, гэта — Паны вучоныя, якія вельмі цікавяцца вашым, хэ-хэ-хэ! беларускім пытаннем.
У с х о д н і в у ч о н ы. Так вы это і есць настояшчый белорус?
Я н к а. Але, пане вучоны! дый не адзін. (Паказваючы на Аленку, Гарошку, Ганулю.) Во яшчэ адзін бела-рус і дзве беларускі.
У с х о д н і в у ч о н ы. (паказваючы на іншых). А це тожа белорусы?
Я н к а. А так, так! Вы згадалі: яны самдзеле тожа — беларусы, з пароды рэнэгатаў і дэгэнэратаў.
З а х о д н і в у ч о н ы. Паньске імен і назвіско?
Я н к а. Здольнік, пане вучоны.