Ведзьміна тоня
Шрифт:
У яго руках Сяргей заўважыў таўставаты пруток – гэта з такіх дзед робіць чатыры асноўныя дугі ў кошыках, адна з якіх потым становіцца ручкай.
Дзед узмахнуў гэтым прутком і выцяў штосілы па шыі зэка. Той прысеў імгненна, адпусціўшы і шыю Сяргея, і дзяржанне вілаў, быццам над галавой у яго пранеслася вострае лязо. Але не ўскрыкнуў ад болю, толькі пакрысе пачапаў рукой балючае месца і хутка азірнуўся.
У гэты час да Сяргея вярнуліся гукі: тонкае падвыванне Нэлы і п’янае галашэнне маці.
– Так жа і забіць можна! – крычала
– Сціхні, Зойка! – спакойна, зусім не гучна сказаў дзед Васіль, і маці нечакана змоўкла, аж рот закрыла. Дзед паглядзеў уніз, на стаўшага на каленях зэка: – Устань!
Столькі сілы і ўлады было ў яго голасе, што прымак спахапіўся і, трымаючыся за шыю, устаў, ваўкавата зіркаў на старога, цікуючы за доўгім гнуткім прутком у яго руцэ.
– Ты дзяцей не чапай, – роўна загаварыў дзед. – А то я цябе зачаплю.
– А не будзе страшна? – выскаліўся зэк. – У другі раз дручка ў руцэ, можа, не будзе і не атрымаецца ззаду падысці.
– У другі раз я да цябе з сякерай падыду. І спераду, – не пагражаючы, а быццам расказваючы пра свае планы блізкаму сябру, сказаў на гэта дзед Васіль. – Мне губляць няма чаго...
Потым перавёў позірк на маці Сяргея.
– Сорам згубіла! Твой дзед разам са мной на гэтай зямлі погань выводзіў, паліцаяў біў і недзе у чужой зямлі ляжыць, каб і во гэтыя праўнукі яго жылі шчасліва, а ты такую погань у двор прывяла! Глядзі, Зойка, глядзі, пакуль не позна…
Дзед павярнуўся і пайшоў са двара.
Зэк, нават не зірнуўшы на Сяргея, быццам зусім нецікавымі яму сталі дзеці, павярнуўся і пайшоў у хату, скрывіўшы галаву набок, трымаючыся за шыю.
Маці Сяргея тапталася на месцы, не ведаючы, што ёй рабіць далей, мітусліва разводзіла рукі ў бакі, пакуль ад сянец зэк не закрычаў:
– Зойка! Чаго прырасла да вырадкаў! Не бачыш, як шыя баліць? Уу-у-у, я табе яшчэ ўзгадаю! – прыгразіў ён ці то Зойцы, ці то дзеду Васілю, ці то Сяргею і зайшоў у хату.
Маці ўслужліва памкнулася ўслед за ім.
Сяргей стаяў, усё так жа трымаючы вілы наперавес. Пальцы рук пабялелі і анямелі. Ногі сталі чужымі – ён іх не адчуваў.
Нэла асцярожна падышла, прыціснулася, абхапіла яго ногі рукамі.
– Нічога, Нэлка, праб’ёмся, – з хрыпам, быццам смага высушыла горла, прагаварыў Сяргей, асцярожна, як шкляныя, апусціў вілы зубамі на зямлю.
І толькі цяпер сэрца нечакана забухала з такой сілай, што яго штуршкі аддаваліся ў горле.
– Нічога, нічога, – Сяргей пагладжваў Нэлу па галаве, і гэта супакойвала яго. Ён адчуў свае ногі, пабачыў, што заходзячае сонца б’е яму проста ў твар, што надворак стаў яшчэ больш чужым, хата – яшчэ больш бруднай і аблезлай. Раптоўна зразумеў, што цяпер ён не пераступіць парог свайго дома. Дакладна, да той пары, пакуль гэты зэк будзе ў доме жыць.
Нэла прыціснулася да яго яшчэ мацней, аж горача стала назе.
– Пайшлі, Нэлка.
У будане растрос добра, разраўняў сена. Было яго малавата, але цвёрда не будзе. І холадна быць не павінна – ночы цёплыя. Вось каб яшчэ коўдру якую ці так чым накрыцца. Ды і пад голаў... Трэба было ісці ў хату. А там – прымак і п’яная маці.
Пачулася бразганне дзвярэй у сенцах. Сяргей вылез з будана – маці і прымак выходзілі на вуліцу. Пад пахай у маці быў нейкі яркі скрутак. “Куртачка!” – здагадаўся Сяргей. Імгненна ўспомніліся вочы маці, калі яна казала “Ах, велікаватая”, і голас яе, у якім быў хутчэй не жаль, а радасць, быццам гэта акалічнасць давала ёй магчымасць для задавальнення большага. “Прап’юць, сволачы,” – думка стрэліла горыччу, але бегчы ўслед Сяргей не стаў. Зразумеў – дарэмна.
Нічога, пакуль цёпла, а там ён нешта прыдумае...
На гарышчы знайшоў два свае старыя паліто, якія яму некалі давалі ў інтэрнаце – дэмісезоннае і зімняе. Гэта – пад голаў.
Ляжаў яшчэ вузел нейкіх ануч, але там былі насамрэч анучы – няма чаго выбраць. У хаце сцягнуў з ложка, на якім ён спаў з Нэлай мінулым летам, коўдру. Падушкі не было. Коўдра была без падкоўдраніка, брудна-зялёнага колеру, смуродзіла нечым кісла-салодкім.
“Выветрыцца”, – ён кінуў коўдру на галіну вішні.
– На, гаспадынька, кладзі пад голаў, – Сяргей працягнуў у будан, дзе сядзела Нэла, цяпер не вылазячы адтуль, два свае паліто.
Да заходу сонца Сяргей адшукаў тры свае вуды, перачапіў лёску, якая за год, вядома ж, стала нікуды не вартай, змяніў кручкі – новую лёску і кручкі ён прывёз з сабой.
– Ну, цяпер нам можна нічога не баяцца! – звярнуўся ён да Нэлы, якая назірала, як ён папраўляў вуды. – Будзем рыбу лавіць, варыць, смажыць і есці! А там грыбы пойдуць, назбіраем, прададзім, цукеркаў купім. Ого! Усё ў нас будзе!
Павячэралі яны рэшткамі таго, што прывёз Сяргей.
У гэты час у хаце нечы чужы п’яны голас ці то выў, ці то спяваў.
П’янка працягвалася да глыбокай ночы.
Нэла спала, абхапіўшы адну руку Сяргея дзвюма сваімі ручкамі, быццам баялася, што ён можа знікнуць. Сам Сяргей ніяк не мог заснуць. І не п’яныя крыкі з дому былі таму прычынай. Ён думаў аб тым, як наловіць заўтра многа рыбы, вялікіх, тлустых, жоўта-залатых карасёў, як будуць яны смажыць іх прама на агні... Ці можа, лепш знайсці дзе старую патэльню? У хаце пад печчу павінна ляжаць...
Сон нарэшце змарыў.
Частка 4
– Сыну, уставай!
Віцька ўжо не спаў, чакаў гэтага голасу маці. Яны спрабавалі былі дамовіцца, што ў час канікулаў Віцька будзе спаць столькі, колькі захоча, але маці не ўступіла:
– І не сорамна табе будзе валяцца ў ложку да абеду, калі лета на двары? І потым, сыну, ёсць жа і ў цябе справы.
– Няхай Жэнька дапамагае!
Жэнька, сястра-аднагодка, умомант узвілася:
– Лайдак, у мяне і так спраў па горла! Будзеш сам сабе і абед гатаваць, і ў хаце прыбіраць, і...