Зброя
Шрифт:
— Адно толькі шкада — пакупцоў адахвочвае, — пазяхнуў гаспадар. — Як прыйдуць. «Што гэта ў вас, нябожчык?» — дый пойдуць. Такія страты.
— Нічога, мы не баімся, — сказаў Кірдун. — Паказвайце стрэльбы.
— Ды глядзіце, чаго там, — і Сураў узяў «за фук» прыказчыкаву дамку.
— Азіяцкія працэдуры — няўхвальна сказаў Чыўін, слухаючы галоснае чытанне старога.
— Цішэй бы, — сказаў яму Кірдун. — Пачуе.
— Гаварыце, — пазяхнуў Сураў. — Глухі ён.
І тут у гэтым цёмным і халодным кутку маскоўскага «сіці», пакупцам нечакана пашанцавала. Акрамя паляўнічых, няхай
— Ах, каналлі, — у Кірдуна трэсліся рукі. — Во пашанцавала. Як, ты скажы, сапраўдны збіцень знайсці?
— Гэта цяжка, — пазяхаў Сураў. — Цяпер хіба збіцень. Намяшаюць дзярма з мёдам — і ўсё. Збіцень цяперака толькі ў адзінак добры: мёд, зверабой, фіялкавыя карэнні, стручковы перац, імбір, шалфей.
Чыўін пакруціў пальцам ля лоба.
— Адкуль гэта ў вас? — спытаў Алесь.
— Бацька яшчэ пасля крымскай кампаніі купіў.
«А ў салдат былі непрыдатныя стрэльбы», — з горыччу падумаў Алесь.
Штуцары запакавалі на месцы, і прыказчыкі сцягнулі гэта ўсё на ламавікоў. Алесь баяўся, каб не пакінуць за сабою хваста… Скрыні адразу павезлі на другі, зняты тым часам, склад. І Загорскаму, як заўсёды пасля чарговай куплі, стала лягчэй. Ён ведаў: сотнямі такіх ручаін сплывае ў сховішчы зброя. Зброя, да якой, з часам, аж прыкіпяць рукі.
Ён нават з нейкай павагай глядзеў на пачварнага старога над «Бібліяй». А той сядзеў над жоўтай кнігай, як сава, і з праваленага рота далятала пагрозлівае:
— Сіцэ… абіе… ізыдох…
І раптам стары Сураў узняў нялітасцівыя вочы:
— Штуцарамі цікавішся, барын?
— Рознай зброяй.
— Угу… рознай, — шэптам сказаў «глухі». — Гэта мы ведаем. Чаем гандлюеш?
— Чаму?
— У Кяхту мы штуцары спрадавалі. Там патрэбна. Адным хунхузам зброю, ды другім кітайцам зброю, ды прыказчыкам… Глядзіш, караванам бяспечна.
— Я — не туды.
— А мне твае гандлёвыя таямніцы непатрэбныя. Я гандаль кінуў. Я — пры Богу. «Біблію», бачыш, чытаю… — стары ўсміхаўся. — То ты, можа, і Тайніцкія гарматы* купіў бы?
* У Тайніцкай вежы Крамля стаялі гарматы, з якіх у «царскія дні» давалі сто адзін выстрал.
— Нашто мне яны? — засцярогся Алесь.
— У нас народ такі, могуць і гэта, — стары пачамкаў ротам. — А ты ідзі ў Бубнаўскі тракцір. Знайдзі там Бабкіна Пуда Іюдавіча… Скажы, «начотчык загадаў прыкалоць флейты ад кіслай воўны па ер-ведзі-он».
«Вось табе і «пры Богу», — падумаў Алесь.
А стары ўсміхнуўся:
— Дык ты, калі наконт тайніцкіх надумаеш, — прыходзь.
Калі яны выходзілі — у спіну ім зноў грымела «сіцэ-абіе-ізыдох…».
Чыўін з сумненнем круціў галавою:
— Не лезці б нам у тую дзірку. Бубнаўскі тракцір — страхоцце. А тут яшчэ гэты Іюдавіч з ягонымі тракцірнымі ўцехамі.
— Рызыкнем, Авакумыч, цікава.
— Ну й што ж, — уздыхнуў стары. — Давай рызыкнем. Толькі з сабою Макара возьмем.
— Што гэта ён сказаў? — спытаў
— А «прыкалоць» — гэта прадаць. А «ер-ведзі-он» — гэта па два рублі дзевяноста восем капеечак стрэльба. Танна! Ды, уласна кажучы, куды яны іх прададуць? Як армію рабавалі, то нахапалі ўсяго, нават і непатрэбнага, па прагнасці сваёй.
У галерэі стаяў шум. Прыказчыкі давалі таску суседскаму хлопчыку-навічку, цягалі яго за валасы. Відаць, свае прыказчыкі паслалі хлопца да суседзяў «купіць на дзве капейкі парасячага віску», і той, неабазнаны ў гасцінадворскіх жартах, пайшоў і вось цяпер вішчэў, як парсюк.
— Не трэба, — спыніў Чыўін Алеся. — Лепей вы яму не зробіце. Тут ужо заўсёды так. Мяшчаноту ды купцоў нашых — вешаць трэба. Злы народ — вой, нялітасцівы. Вось хоць бы кулачныя бойкі. На Маскве-рацэ, на лёдзе, або ў Прэабражэнскім як фабрычныя з Котаўскіх, Балашоўскіх ды Носаўскіх фабрык б'юцца.
— Гэта і ў нас ёсць. Чаму не?
— Ёсць, ды не так. Мне веткінскія казалі. У вас гэта «з бацу», каб пагрэцца. Ды ў рукавіцах. А ў нас носаўскія «суконшчыкі» супраць гучкоўскіх «хустачнікаў». Ды загадзя, за тыдзень абмяркуюць. Ды з кожнага боку тысячы па дзве чалавек. Вайна! А правіла адно: «не бі ляжачага» ды «закладачніка» — бі да паўсмерці, хаця і свой». «А «закладка» — кавалак свінцу з завостраным канцом, каб канец з кулака тырчаў. Ды гэтым канцом — у скронь. І вось, скажы ты, як спаймаюць такога, то нават свае б'юць да смерці. І ўсё адно дзесяткамі такое сцерво знаходзіцца… Ну і ясна. У апошняй такой бойцы дзесяць на самай справе забітых, дваццаць — да паўсмерці ды трыццаць два — скалечаныя да непазнавальнасці. Гэта ўжо не кажучы аб сківіцах, вачах ды зубах.
…У Бубнаўскі тракцір пайшлі пехатою, кінуўшы Кірдуна на козлах. Чыўін усё яшчэ бурчаў:
— А заб'юць каторага смерцю храбрых на Бажанінаўскай вуліцы — на фабрыцы заўтра новы Сідар знаходзіцца. І паліцыя гэтым не цікавіцца, і гаспадары маўчаць: нашто ім на сваю завядзенію гэткую мараль пушчаць. Прыстаў лефортаўскі, Шышкоў, паспрабаваў быў іх разганяць, то ў астатнія дні яны — авечкі: хвашчы, калі ласка, хочаш, то нават порткі сам здыму, а тут палезлі на пралетку. «Бі яго!» А пры Шышкове фурман ды мушкецёр — от і ўся табе баталія. Шчасце, што фурман знайшоў ход. Устаў на козлах: «Бацюхны, пажар!» А мушкецёр здагадаўся: «Унь! Носаўская фабрыка гарыць!» Тыя глядзяць, а фурман — па конях! Ды пару чалавек — пугай! Ды некалькіх стапталі. Так і вырваліся. А то, можа, і смерць прынялі б… Ды ты унь сам зірні…
Пасярэдзіне вуліцы некалькі чалавек замяталі мётламі гразь. Былі сярод іх два масцеравыя, абцёрханы фацэт, старая ў лахманах і нават маладая жанчына з празрыстым тварам. На спіне ў кожнага крэйдай быў намаляваны крыж, заключаны ў кола. А вакол стаяў і смяяўся народ:
— Гэй там, франта, аптэкар, ты як мятлу трымаеш?
— Кіньце яму, хлопцы, пячонкі. Не нажэрся.
У маладой жанчыны твар быў чырвоны, а вочы вільготныя.
— Гэй, шлюшка, табе кажу. Ты, як адпусцяць, адрасок запомні. На Пятніцкай вуліцы, дом ягонага сцяпенства Плытава… Гэта лягчэй, прыемней.