Бурятские народные сказки. Бытовые
Шрифт:
|Ж 1G1
Бурятские народные сказки
— Энэ яабабннб иихэдээ? — гэжэ урана.
— Богдо танине нишхл даа, — гэбэ.
— Богдоёо хрээр ябаарайлштаа, Вогдотоёо хамта ябаа-райтга, табюулыштаа намайе, — гэжэ хэлэнэ.
Борхобшоёо, шудэрээ тайлажа, тэрэнээ мулталба. Тиигээд Арпан Галзуу собоорто ерээд монахуудта хэлэбэ:
— Гурба хоноод ерэхэб. Тэнгэриин мэшэн хэдэн ааб, хуу тоолоод байхат, ойндоо юу анаабиб, тэрэнние хуу таахат, — гэбэ.
Арлнан хойнонь, монахууд гараад мэшэ тоолоно. Хайшань гэжэ тооложо аргаяа я даба (мэшэды
— Намайе яаха гээбтэ? — гэнэ.
— Хаан орожо ерээд, тиижэ хэлэжэ гараал, тэньерын мушэ хайшан гэжэ тоолохо бэлээбди? — гэжэ урабад.
Зуруулаабэй ехэ кэнигэ асаруулаад, тэрэ кэниигдээ бутуу ноймор заха зрбэеэр хоёр хоносор тоо зура зурааар з аха дань гараба.
Мельник хун муухан Хубсаагай, (муухай) шарайтай, пан-дархай хуртмхотой, хуу талхан болошоон, дээгрээ мона-хын хубсаа дабхар мэдд, тарсияа бгэлд, тэрэ кэнигэеэ; гартаа баряад ууна. Хаан орожо ерэбэ.
— Тэньерын мушэн хэдэм, тоолойт?
— Тоолоо, — гэнзд.
— Хэдэн гэжэ тоолообта? — гэхэдэнь.
— Энэ, — гэжэ кэнигэеэ гаргажа дэлгэжэ угэбэ.
— Энэ иихэдээ юу зурыымта? Бт заха зуурбэй, хайшан гэжэ тоолохым, иимиимэйтнэй, — гэнэ.
— Буруу гээ хадаа, мн дэшэ гараад, тоолоод зэгты, энээндэ эрэд тудаха, — гэбэ.
Хааниинь тэрээндэнь торошно.
— Ойндоо юу анаабиб, таагайт? — гэнэ.
— Таагааб, — гэнэ "монахань". — Та намайе монах гэжэ а-наныт? — гэжэ урана.
— Тиинэ, — гэбэ.
— Би мельнигэльби, — гээд монахынхияа (хубсаыень) тайлажа хаяад, андархай хртмхэтэй, сагаан талхан боло-шоон мельник байба.
30. НЯД-НЯД
Нэгэ баян хндэ бишяахан хбн хонь-харажайнабшидаа, тиигээд хорин
хонин убэй болшоно. Тиихэдэн хэлээ:
— Хониы хараа убэйт? — гээд нэгэ бгэн.
Аа, хорин сагаан* хонин баруун жалгайн толгойдо байна
энээ, — гэнэ.
— Мэни хонид, — гээд гуйшэнэ. Ошоод абаад ерэнэ.
Тиихэдэ тэрэ убгэниин хэлэнэ:
— бэй болхобэй тл "няд-няд" гээтьха. Тиихэдэ ябажа
шадахаяа болёотьхо. "Сообор-сообор" гэтьхэдэш баран па-
лаад арлиха.
Тиихэдээ тэрэ хубуун наадахаяа анаад, "няд-няд" гээд пуха няалдуулшхоод байгаабшидаа хонёо. Хонипын муураа. Тарган хонидтэй байгаа баян хун. Тарган хонёо алхам гээд,
алхадан хонин муу байшоо., 1
— Юундэ хонинш. муудааб? — гээд- пурна, — пайса хара,-
гэнэ.
Трэнээ хойшо пайса хараад байгаа. Ш Тиигээд баян хуни памганиин убэднэ. ллнэ. Бллхэдэн:
— Няд-няд, — гэшхэнэ. Баран няалдашана, худэлхэёо болишоо.
— Юун болооб, хун болооб? Ошоод. лама тэрэ хубуундэ. """п* гэшхэнэ. Бапа няал-
Лама асаржа угэнэ. Ламайе Щ^^^Ш Дашхана. Бшкэ няалдаад, ламашкэ нядлдаад. Амьтан-зоноо асар, — гэнэ sY^Y"^
Бее асараад
О-
асара, — гэнэ
Ошоод асарна. Барни "няд-няд" гэшхэнэ. Баран няалдащ. кэнэ. Ябажа ядаад, баран баи^ооб? Ямар ониимээ болш0.
– Энэ юун 00Лн00"'эбгэн ожирнэ, тэрэ пургаагаашан.
Н°СГ9Э*э б'ишиаханхубуунпээ болжо байна, — гэнэ тэрэш.
— Бишяахан хбе аргадагты! — гэнэ.
^Би^нсэеэ абаани барни хэб!
Ламан: —*s
_ Би олооноо хуу хэб, — гэнэ.
Баянхниин: Щ
7ий!эД" б>"*" ВДР-ьтиба.
Тиигээд неэтэй, моритой, мнгэтэи болоод, тэрэ хбн баяжишаба.
31. НЯ-НЯ Х6Н
райхада унэшэн урэн хубуун байна. Эхэ, эсэгэээн табатайдаа тааршаан байна. Табатайаа хойшо нэгэ баян хундэ уубэй худэлгэдэг байна. Долоотой болохооон хойшо бури баян хундэ хонинищ харана. Юэн елдэ харахадаа, нэгэш хони ухуулээбэй, нэгэш хурьга ухуулээбэй байна.
, Нэгэтэ тиижэ ябажа ябахадань, гурбан хоног соо забхан болоно. Тэрэ забханда хорин табан хонннин лалажа бойбол-шоно. Тэрэ хубуун гурба хоноги дотор соо бэдэржэ оложо ядажа ябахадаа, удэр, пуни уйлажа, дуулжа ябана. "Бишай-ханпаан эхэ, эсэгэээн тааршаиим, энэ баян хундЗ иижэ ухэсээ зобожо, нааа бархымаам даа" гэжэ уйлажа ябана.
, — Миниидэр хун хорин табан толгой хаанапаа олохо бэ-лээои, — гэнэ. Тиижэ ябажа ябаад, абар табар хупан соогуур] яоахадань, нэгэ сагаан толгойтой убэгэн хун тармуури эшэ отолжо гультхажа ууна. Тэрэ убгэн хараад:
Яахадаа иижэ уйлжа дуулжа ябанабши, — гэнэ. Тиихэ-Дэньтэрэ хубуун хэлэбэ:
иим ~йлаабэй яахымби. Эхэ, эсэгэээн унэшэ-уроэн таарш-м. знэ баян хундэ юэн ел соо хонииинь харахадаа, нэ-
хоио °НИ хуУлээб9Й "нэгэш хони бойболгообойм. Энэ гурбан
жа б йа° ехэ забхан-задан болоод, хорин табан толгойм Ьала-
Эиэй -00л' ТэРээни миниидэ хун уе соогоо тулхимииб?
даа — И Хундэ зоб° зобооор тули-тулиаар нааа бархымаам ' PH3, Тиихэдэн тэрэ убэгэн тэрэ хубууе хайрлажа: ~ ^Убун, ехэ бу анаашарха, — гэнэ. — Хорин табан хо-
хон холбо° ялгайн толгойдо бэлшэжэ байна, — гэнэ. Тэрэ.
дэх л абаашааД ниилуулхэдэшни хайш хайшаа алаад гуйл-3 0иизэ- Гуйлдэхэдэи, хусэжэ ядахадаа "ня-ня" гээрээлаа,—
гэиэ. — Тиихэдэшни газартаа няалдаха бэзэ. Тэдэнээ бодхоод, идеэллэхэдээ "сообор, сообор" гээрээлаа, — гэнэ. — Тиихэдэшни
бодоод бэлшэхэ, — гэнэ.
нэшэн хубуун убгэнэй хуурээр холбоо ялгайн толгойдо ошоходон, хорин табан хониниинь бэлшэжэ ябана. Тэрэ хо-ниоо абаашажа нг хониоороо ниилулнэ. Тэдэнь ниилхэш бэшэ, убээш бэшэ. Хайш хайшаа алажа гуйлдэнэ. Тэрэ хубуун хонноо хойнооо уйлажа дуулажа ябаад суглуулжа ядажа ябана. Тиижэ ябахадаа, тэрэ убгэнэй хуур. ойндоо шэбшэнэ. Тиижэ ябажа ябааар, хониоо хусэжэ ядаад "ня-ня" гэнэ. Хонииинь баран хэбтэ хэбтэээр газартаа няалдашана. Ошоод нэгэ хоёрынь татаад зэн гэээнь, бухэ байна. Халуудаад, модони дэртэ ороод унташана. Бодоходонь хонииинь баран хэбтэнэ.