Героі Элады
Шрифт:
Персей пайшоў у палац цара і застаў Палідэкта за абедам. Цар быў упэўнены, што Персей даўно ўжо загінуў дзе-небудзь у пустыні або ў акіяне, і вельмі здзівіўся, калі ўбачыў героя перад сабою.
Персей сказаў цару:
– Я выканаў тваё пажаданне - прынёс табе галаву Медузы.
Цар не паверыў, зарагатаў. Смяяліся з ім і яго сябры.
Персей выхапіў з торбы галаву Медузы і высока падняў яе.
– Вось яна - зірні на яе!
Цар паглядзеў - і скамянеў.
Персей не захацеў заставацца на Серыфе, зрабіў царом выспы старога рыбака, які
Аргоскі цар, даведаўшыся, што ўнук яго жывы і вяртаецца дадому, кінуў свой горад і схаваўся. Персей стаў царом у Аргосе. Ён аддаў Гермесу яго востры меч, Афіне - яе шчыт, добрым німфам - шлем-невідзімку, крылатыя сандалі і торбу, у якой хаваў сваю страшную здабычу. Галаву Медузы ён падарыў Афіне, і багіня з таго часу носіць яе, прымацаваўшы на сваім залатым шчыце.
Аднойчы ў Аргосе было свята, і безліч народу сабралася паглядзець на спаборніцтва герояў. Патаемна прыйшоў на стадыён і стары аргоскі цар.
У час спаборніцтваў Персей з такой сілай шпурнуў цяжкі бронзавы дыск, што ён праляцеў над стадыёнам і, падаючы ўніз, трапіў у галаву старога цара і забіў яго на месцы.
Так спраўдзілася прадказанне: унук забіў свайго дзеда.
І хоць гэта было ненаўмыснае забойства, Персей ужо не мог атрымаць у спадчыну царства забітага ім дзеда і, пахаваўшы цара, добраахвотна пакінуў Аргос.
Дэдал і Ікар
У тыя далёкія часы, калі ў людзей яшчэ не было ні інструментаў, ні машын, жыў у Афінах вялікі мастак Дэдал. Ён першы навучыў грэкаў будаваць прыгожыя дамы. Да яго мастакі не ўмелі перадаваць людзей у руху і рабілі статуі, падобныя на спавітыя лялькі з заплюшчанымі вачамі. Дэдал жа пачаў высякаць з мармуру цудоўныя статуі, якія паказвалі людзей у руху.
Для сваёй работы Дэдал сам прыдумаў і зрабіў інструменты і навучыў людзей карыстацца імі. Ён навучыў будаўнікоў, як правяраць, - каменнем на нітцы, - ці правільна яны кладуць сцены.
У Дэдала быў пляменнік. Ён памагаў мастаку ў яго майстэрні і вучыўся ў яго ўмельству. Разглядаючы неяк раз плаўнікі рыбы, ён здагадаўся зрабіць пілу; прыдумаў цыркуль, каб вычэрчваць правільны круг; выразаў з дрэва круг, прымусіў яго круціцца і пачаў ляпіць на ім гліняны посуд - гаршкі, збаны і круглыя чашы.
Аднойчы Дэдал з юнаком узышлі на вяршыню Акропаля, каб з вышыні палюбавацца прыгажосцю горада. Задумаўшыся, юнак ступіў на край абрыву, не ўтрымаўся, упаў з гары і разбіўся.
Афіняне абвінавацілі Дэдала ў гібелі хлопчыка. Дэдалу давялося ўцячы з Афін. На караблі ён дабраўся да выспы Крыт і прыйшоў да крыцкага цара Мінаса.
Мінас узрадаваўся, што лёс прывёў да яго славутага афінскага будаўніка і мастака. Цар даў прытулак Дэдалу і прымусіў яго працаваць на сябе. Дэдал пабудаваў яму Лабірынт, дзе было столькі пакояў і так заблытаны хады, што кожны, хто заходзіў туды, ужо не мог сам знайсці выхада.
Да гэтага часу
Доўга жыў Дэдал у цара Мінаса палонным на чужой выспе пасярод мора. Часта сядзеў ён на марскім беразе, пазіраў у бок роднага краю, успамінаў свой прыгожы горад і сумаваў. Мінула ўжо шмат гадоў, і, пэўна, ужо ніхто не памятаў, у чым яго абвінавачвалі. Але Дэдал ведаў, што Мінас ніколі не адпусціць яго і ні адзін карабель, які адплывае ад Крыта, не асмеліцца ўзяць яго з сабою, баючыся пагоні. І ўсё-такі Дэдал ўвесь час думаў аб тым, каб вярнуцца дадому.
Аднойчы, седзячы каля мора, ён зірнуў на шырокае неба і падумаў: «Няма мне дарогі па моры, але ж неба адкрыта для мяне. Хто можа перашкодзіць мне на паветраным шляху? Птушка рассякае крыламі паветра і ляціць куды хоча. Хіба чалавек горшы за птушку?»
І яму захацелася зрабіць сабе крылы, каб вызваліцца з палону. Ён пачаў збіраць пёры вялікіх птушак, адмыслова звязваў іх ільнянымі моцнымі ніткамі і змацоўваў воскам. Неўзабаве ён зрабіў чатыры крылы - два сабе і два для свайго сына Ікара, які жыў з ім на Крыце. Крылы перавязваліся крыж-накрыж і прымацоўваліся да грудзей і рук.
І вось надышоў дзень, калі Дэдал парашыў выпрабаваць свае крылы. Надзеў іх і, плаўна ўзмахваючы рукамі, узняўся над зямлёй. Крылы трымалі яго ў паветры, і ён мог ляцець у той бок, куды хацеў.
Спусціўшыся ўніз, ён надзеў крылы сыну і пачаў вучыць яго лятаць.
– Спакойна і роўна махай рукамі, не апускайся задужа нізка да хваляў, каб не намачыць крылы, і не ўзнімайся высока, каб промні сонца не апяклі цябе. Ляці за мною следам, - так гаварыў ён Ікару.
І вось на досвітку яны паляцелі з выспы Крыт.
Толькі рыбакі ў моры ды пастухі на лузе бачылі, як яны адляталі, але і тыя падумалі, што гэта крылатыя багі пралятаюць над зямлёй. І вось ужо далёка ззаду засталася скалістая выспа, і шырока раскінулася пад імі мора.
Дзень разгараўся, сонца ўзнялося высока, і промні яго прыпякалі ўсё мацней.
Дэдал ляцеў асцярожна, трымаўся бліжэй да паверхні мора, з бояззю азіраўся на сына.
А Ікару па душы быў вольны палёт. Усё хутчэй рассякаў ён крыламі паветра, і яму захацелася ўзняцца высока-высока, вышэй за ластавак, вышэй за самога жаваранка, які спявае, пазіраючы проста ў твар сонцу. І ў тую хвіліну, калі бацька не глядзеў на яго, Ікар узняўся высока ўгору, да самага сонца.
Пад гарачымі промнямі растапіўся воск, які змацоўваў крылы, пер'е распалася і разляцелася навокал. Дарэмна ўзмахваў Ікар рукамі - ужо нічога больш не трымала яго ў вышыні. Ён імкліва падаў, упаў і знік у глыбіні мора.
Азірнуўся Дэдал - і не ўбачыў у сіняве неба свайго сына. Ён глянуў на мора - толькі белае пер'е плыло на хвалях.
У роспачы апусціўся Дэдал на першую, што трапілася яму, выспу, паламаў свае крылы і пракляў сваё майстэрства, якое згубіла яго сына.
Але людзі запомнілі гаты першы палёт, і з таго часу ў іх сэрцах жыла мара аб пакарэнні паветра, аб прасторных нябесных дарогах.