Хобіт, або вандроўка туды і назад
Шрифт:
Частка 7
ДЗІВОСНЫ НАЧЛЕГ
Наступным ранкам Більба прачнуўся ад яркага сонца, якое 'ззяла якраз у вочы. Ён падскочыў, каб зірнуць на гадзіннік ды пайсці паставіць чайнік на пліту, — і раптам зразумеў, што ён зусім не ў сваёй утульнай норцы. Таму сеў Більба на камень і падумаў з горыччу пра цёплую ванну ды чыстую вопратку. Зразу-мела, анічога гэткага яму не дасталося, а таксама ані гарбаты, ані вяндліны з падсмажаным хлебцам — толькі халодныя бараніна ды трусяціна. А пасля такога сняданку адразу ж давялося зноў выпраўляцца ў падарожжа.
Цяпер яму дазволілі ўскараскацца на арлову спіну ды ўсесціся паміж крылаў. Вецер свістаў увушшу, і хобіт заплюшчыў вочы. Гномы выкрыквалі
— Не шчыпайся! — сказаў арол. — Не трэба палохацца, быццам трусік, нават калі ты і падобны да яго. Добрая раніца, і ветру амаль няма. Што можа быць лепш за палёт?
Більба хацеў адказаць: «Цёплая ванна й добры позні сняданак пасляяе». Але, паразважаўшы крыху, вырашыў прамаўчаць, толькі злёгку (зусім крышачку, па праўдзе кажучы) паслабіў хватку.
Прайшло даволі часу, пакуль арлы, нарэшце, убачылі па-трэбнае ім месца, тады яны пачалі павольна, шырокімі кругамі, зніжацца, а хобіт зноў адважыўся расплюшчыць вочы. Зямля цяпер апынулася значна бліжэй, можна было пабачыць дрэвы, падобныя да дубоў і вязаў, шырокі, парослы травой луг і раку. А пасярэдзіне ракі, як апошні фарпост далёкіх гор, тырчэла вялізная скала, нібы агромністы асколак гары, які закінуў на раўніну нейкі шалёны велікан. Рака абягала яе з абодвух бакоў.
Арлы адзін за адным спікіравалі на вяршыню скалы і ссадзілі сваіх пасажыраў.
— Да пабачэння! — пракрычалі яны. — Якім бы вашае падарожжа не было, няхай заўжды па яго сканчэнні вашыя гнёзды прымаюць вас!
Так ветліва гаворыцца паміж арламі.
— Няхай заўжды вецер пад вашымі крыламі нясе вас туды, дзе ззяе сонца й шпацыруе месяц, — прамовіў Гэндальф, які ведаў правільны ветлівы адказ.
Так яны і развіталіся. 1 хоць Гаспадар Арлоў з часам зрабіўся Каралём Усіх Птушак і надзеў залатую карону, а яго пятнаццаць найгалоўнейшых спадарожнікаў-правадыроў атрымалі залатыя ашыйнікі (золата для якіх далі гномы), Більба ніколі іх больш не бачыў — хіба што ў Бітве Шці Войскаў, дый там надта высока і далёка. Але гэта адбудзецца ў самым канцы нашага апавядання, а тут мы больш пра гэта нічога не скажам.
На вяршьші скалы было пляскатае месца, адкуль уніз да ракі вяло мноства сцежак і сцяжынак. А там брод, абкладзены вялізнымі пляскатымі камянямі, вёў да парослай травой раўніны за раюй. Унізе на пачатку броду знайшлася невялічкая пячора (досыць утульная, з падлогай, пасыпанай галькай). Тут кампанія прыпынілася і пачала разважаць, што рабіць далей і куды накіравацца.
— Я ўвесь час імкнуўся толькі дапамагчы вам бяспечна (калі атрымаецца) перабрацца цераз горы, — сказаў чараўнік, — і цяпер, дзякуй мудрым вырашэнням ды добрай удачы, гэта ў мяне атрьшалася. Сапраўды, мы за гарамі, і нават значна далей, чым было ў маіх намерах падарожнічаць разам з вамі. На самай справе, гэта ж ваша ўласная прыгода. Я, магчыма, буду даглядаць вас яшчэ, але ж у мяне і сваіх спраў безліч, і хутка я павінен вас пакінуць.
Гномы застагналі і зрабіліся вельмі сумныя, а Більба нават заплакаў. Яны палічылі ўжо, што Гэндальф увесь час будзе з імі, альбо недзе непадалёк, каб выцягнуць з нягодаў.
— Ну, акурат у гэты самы момант я знікаць не збіраюся, — сказаў ён. — Пабуду яшчэ з вамі дзень ці два. Верагодна, дапамагу крыху палепшыць вашае цяперашняе становішча, дый мне самому тое-сёе патрэбнае. Ежы ў вас няма, і багажу таксама, і ехаць няма на чым, і дзе знаходзіцеся, не ведаеце. Хаця б апошняе я магу вам распавесці: мы ў некалькіх мілях на поўнач ад шляху, якога павінны былі трымацца, пераваліўшы цераз горы без прыгодаў. Людзі ў тутэйшых мясцінах амаль не жывуць, калі нічога не змянілася з часоў майго апошняга візіту (колькі гадоў таму, прынамсі). Але жыве тут адна асоба, пра якую я ведаю. Гэта самая Асоба і зрабіла прыступкі на скале — калі не памыляюся, ён называе скалу «Карок». Заходзіць ён сюды нячаста і, зразумела, не ўдзень, таму тут яго лепш не чакаць. Фактычна, гэта было б надзвычай небяспечна. Мы павінны пайсці і адшукаць яго. I калі справа пойдзе добра, то, спадзяюся, мне хутка можна будзе пажадаць вам, як арлы, «добрага шляху, куды б ён ні вёў». Гномы амаль на каленях малілі не пакідаць іх. Абяцалі цмокава золата і срэбра ды каштоўнасці, але пераканаць чараўніка не здолелі.
— Пабачым, пабачым, — сказаў ён, — здаецца мне, крыху цмокавага золата і так мне належыць — зразумела, калі вам пашанцуе яго здабыць.
Ну, пасля гэткага маліць ды запрашаць яны болей не сталі. Скінулі вопратку ды выкупаліся ў рацэ, мелкай, камяністай і чыстай каля броду. Потым абсохлі на сонейку, якое цяпер ужо ззяла моцна ды горача, і адчулі сябе пасвяжэлымі. Хоць, зразумела, і галоднымі, дый стома цалкам не прайшла. Хутка яны перайшлі раку ўброд (хобіт пераехаў на гномавым карку) і рушылі праз доўгую зялёную траву ўздоўж шэрагаў разгалістых дубоў ды высокіх вязаў.
— А чаму скала мае назву «Карок»? — спытаў Більба, ідучы побач з чараўніком.
— Таму што ён яе так называе. Такое ў яго слова для падобных рэчаў. Але гэты «Карок» у яго з вялікай літары, свой «Карок», уласны, таму што адзіны гэткі каля ягонага дому, і ён ведае гэты «Карок» надта добра.
— Хто называе? Хто ведае?
— Тая самая Асоба, пра якую я распавядаў, — вельмі заможная ды магутная Асоба. Табе лепш быць вельмі ветлівым, калі я вас прадстаўлю Асобе. I прадстаўлю я вас не разам, а па чарзе, прыкладам, па двое. Ты павінен паклапаціцца, каб чым-небудзь Асобу не раззлаваць — інакш будзе такое… Лепш і не ведаць, што будзе. Калі ён раззлаваны, лепш да яго не набліжацца, хаця ў добрым настроі ён ветлівы і смяшлівы. Папярэджваю — злуецца ён лёгка.
Гномы згуртаваліся вакол, слухаючы, што Гэндальф рас-павядае Більба.
— I што, да такой істоты вы нас зараз і праводзіце? — за-пыталі яны. — Што, немагчыма было знайсці некага з лепшым характарам? Можа, вы нам растлумачыце падрабязней? — і яшчэ шэраг падобных пытанняў.
— Так, і менавіта так! Было немагчыма! I растлумачыў я дастаткова дакладна, — адказаў чараўнік раздражнёна. — Калі вам патрэбна ведаць больш, дык імя яго Беарн. Ён надзвычай моцны й магутны, і здольны змяняць скуру.
— Што, як кушнер, які робіць з труса гарнастая, калі вавёрка не атрымаецца? — спытаў Більба.
— Бацюхны міласэрныя, не, не, НЕ! — ускрыкнуў Гэн-дальф. — Не будзьце дурнем, калі гэта ў вашай сіле, і дзеля ўсяго святога не ўзгадвайце зноў слова «кушнер», пакуль на сотню міль ад яго дома не адыдзеце. А таксама «скура», «футра», «муфта» і іншае глупства гэткага ж кшталту! Ён сапраўды мяняе сваю скуру. Часам ён вялізны чорны мядзведзь, а часам высокі моцны чарнавалосы чалавек з агромністымі рукамі і доўгай барадой. Не магу сказаць больш, але і не трэба. Некаторыя кажуць, што ён нашчадак старажытнага і моцнага роду горных мядзведзяў, якія жылі ў гарах да веліканаў. Іншыя сцвярджаюць, што ён чалавек і паходзіць ад першых людзей, якія жылі тут яшчэ да з'яўлення Драка ды астатніх цмокаў у гэтай частцы Сусвету, і да таго, як гобліны прыйшлі ў горы з Поўначы. Што праўдзівей, сказаць не магу. Хоць, здаецца, апошняе больш падобна да ісціны. А сам ён не такая постаць, якой варта зада-ваць дарэмныя пытанні.