Хобіт, або вандроўка туды і назад

Толкин Джон Рональд Руэл

— Нехта за дзвярыма, — сказаў хобіт, міргаючы.

— Чацвёра, мяркуючы па звоне, — сказаў Філі, — мы бачылі, яны ішлі следам за намі.

Небарака хобіт сеў на крэсліца ў залі, падпёршы галаву рукамі, і ціха спытаў сябе, за што ж гэта яму такое, і што робіцца, і што будзе рабіцца, і ці застануцца яны ўсе да вячэры. Потым званочак зазваніў наймацней, і хобіту давялося падбегчы да дзвярэй. За імі стаялі не чацвёра — ПЯЦЁРА! Звалі іх Доры, Норы, Оры, Ойн ды Глойн, і вельмі хутка два фіялетавыя, шэры, руды і белы капелюшы віселі на цвічках, а гномы, засунуўшы шырокія далоні за залатыя і срэбныя паясы, рашуча крочылі да астатніх. Атрымаўся амаль натоўп. Нехта патрабаваў элю,

нехта портэру, адзін — кавы, і ўсе разам — кексаў, так што хобіт нейкі час быў цалкам заняты.

Вялікі гарлач з кавай якраз паставілі на агмень, ды кексы паспелі скончыцца, і гаомы ўжо прыняліся за булкі з масяам, калі пачуўся вельмі моцны грукат. Нехта не званіў, а калаціў па цудоўных зялёных хобітавых дзвярах. Тарабаніў на ўсю моц палкай!

Більба кінуўся да дзвярэй, вельмі раззлаваны, цалкам ашалелы ды збіты з тропу — такой непрыемнай серады ён і прыгадаць не мог. Хобіт штуршком адчыніў дзверы, і ўсе разам паваліліся ў нару адзін на аднаго. Ззаду стаяў Гэндальф, абапёршыся на свой посах, і рагатаў. Ён зрабіў здаравенную вышчарбіну на некалі цудоўных дзвярах, а разам і дашчэнту знішчыў таямнічы знак, які паставіў на іх учорашняй раніцай.

— Асцярожна, асцярожна, — сказаў ён, — не зусім гэта падобна да цябе, прымусіць сяброў чакаць на ганку, а потым адчыніць дзверы, быццам пастку! Дазволь мне прадставіць табе Біфура, Бафура, Бамбура і, асабліва, Торына!

— Да вашых паслуг! — сказалі Біфур, Бафур і Бамбур, стаўшы ў шэраг.

Потым яны павесілі на цвічкі два жоўтыя капелюшы і светла-зялёны, а таксама нябесна-блакітны з доўгім срэбным кутасом. Апошні належаў Торыну, дужа паважнаму гному, па праўдзе, нікому іншаму, як самому знакамітаму Торыну Дубатарчу. Ён зусім не быў задаволены тым, што на яго пападалі астатнія гномы, асабліва непрыстойна тоўсты ды цяжкі Бафур. Торын і паводзіў сябе надта паважна, і нічога не казаў пра «паслугі», але ж бедны спадар Торбінс столькіразоў паўтарыў «прашу прабачэння», што, нарэшце, гном прабурчаў: «не варта клопату», і скончыў крыўдзіцца.

— Ну, цяпер усе на месцы, — сказаў Гэндальф, зірнуўшы на шэраг з трынаццаці капелюшоў — найлепшых святочных капелюшоў — і свой побач з імі. — Добрая кампанія! Спадзяюся, для тых, хто спазніўся, тут знойдзецца што-кольвечы пад-сілкавацца ды выпіць! Што гэта? Гарбата? Не, дзякуй вялікі. Мне крыху чырвонага вінца, калі ласка.

— I мне, — сказаў Торын.

— Ды малінавага сочыва, ды пірог з яблыкамі, — сказаў Біфур.

— Ды пірог з вантрабянкай, ды сыр, — сказаў Бафур.

— Ды пірог са свінінай, ды салату, — сказаў Бамбур.

— Ды яшчэ кексаў — элю — і кавы, калі не цяжка, — закрычалі астатнія.

Калі хобіт пакульгаў да кладовак, Гэндальф крыкнуў наўздагон:

— Спадар мой ласкавы, і яечню з пары яек для мяне, калі ласка! Ды яшчэ прыхапі з сабой трохі халоднага кураняці, ды разнасолаў!

«Вы толькі паглядзіце, здаецца, яны ведаюць, што ў маіх кладоўках, лепш за мяне!» — падумаў спадар Торбінс, які адчуваў сябе зусім збянтэжана, і занепакоіўся, што найгоршая з магчымых прыгодаў здарацца з ім ужо пачала, завітаўшы проста ў хату. Калі ён, нарэшце, адшукаў усе бутэлькі, і талеркі, і нажы, і відэльцы, і кубкі, і сподкі, і лыжкі, і процьму іншых рэчаў, ён зусім задыхаўся, пачырванеў і раззлаваўся.

— А каб іх, гномаў гэтых! — сказаў ён уголас. — Не, каб прыйсці дапамагчы!

I вось — момант — у дзвярах кухні ўжо стаяць Двалін з Балінам, і Філі з Кілі за імі, і не паспеў Більба слова вымавіць, як яны падхапілі ўсе падносы і пару невялікіх столікаў у залю і накрылі зноўку.

Гэндальф сядзеў на чале стала, трынаццаць гномаў вакол яго, а Більба прысеў на крэсліца

перад агменем, шчыплючы сухарык (апетыт некуды падзеўся), і спрабаваў выглядаць абыякавым, быццам усё добра і аніякіх прыгодаў тут не здараецца. Гномы елі, пілі, гутарылі. Час ішоў. Нарэшце, яны адсунулі крэслы ад стала, і Більба пайшоў збіраць талеркі ды кубкі.

— Спадзяюся, вы ўсе застанецеся вячэраць? — спытаў ён самым ветлівым, добразычлівым тонам.

— Зразумела! — сказаў Торын. — I на потым таксама. Наўрад ці да ночы здолеем скончыць справу, для пачатку нам патрэбна трохі музыкі. А зараз — прыбраць!

Тут дванаццаць гномаў — без Торына, надта ён быў паважны, таму застаўся гутарыць з Гэндальфам, — ускочылі на ногі і разам панаставілі горы посуду. Балансуючы стосікамі талерак ды кубкаў (з пляшкай на вяршыні) у кожнай руцэ, яны ўпэўнена пашыбавалі на кухню, а хобіт ледзь не пішчэў ад жаху: «Калі ласка, не трэба, я сам!» Але ж гномы ў адказ заспявалі:

Куфель — хрэсь, талерка — дзінь!Гні відэлец, нож папсуй!Ды ў сцяну бутэлькай кінь!Місак, лыжак не шкадуй!Рэж абрусы, тлушч — на стол!Гарлачом аб ганак — трах!Косткі — пацуку ў падпол!Плюх — віно па ўсіх кутах!Чарапкі ў кацёл кідай!Ломам іх паварушы,На падлозе прасушы —Ды на сметнік выграбай!Вось дзе жахі, вось дзе страх!Стогне Більба — «вох» ды «ах»!

Зразумела, ніякіх такіх жудасцяў яны не нарабілі, а ўсё добра прыбралі ды вычысцілі, пакуль хобіт круціўся туды і сюды па кухні, спрабуючы прасачыць, што ж яны робяць. Потым усе разам вярнуліся ў залю і пабачылі Торына: ён паклаў ногі на краты каміну і смактаў люльку. Ён выдзімаў велізарных памераў дым-ныя кольцы, і куды меўся іх накіраваць, туды яны і плылі — уверх па дымаходзе, за гадзіннік на каміне, вакол стала ці да столі, і куды б кольца не плыло, заўсёды не хапала яму хуткасці, каб уцячы ад Гэндальфа. Пых! Той выдзімаў меншае кольца дыму са сваёй кароткай глшянай люлькі, і яно праскоквала праз

Торынава кольца. Потым зелянела і вярталася да Гэндальфа, завісаючы над яго галавой. Там ужо іх вісела цэлая хмара, і ў цьмяным святле агменю выгляд Гэндальфа зрабіўся сапраўды таямнічы і чароўны. Більба ціха стаяў ды назіраў — ён любіў забаўляцца дымнымі кольцамі — і ажно пачырванеў, згадаўшы, з якім гонарам выдзімаў учора ранкам дымныя кольцы і пускаў іх па ветры за Строму.

— Зараз — музыка! — абвесціў Торын. — Нясіце інстру-менты!

Кілі і Філі рушылі да сваіх торбаў і прынеслі маленькія скрыпкі. Доры, Норы ды Оры дасталі аднекуль са сваіх світак флейты, Бамбур прыцягнуў барабан, Біфур з Бофурам таксама пайшлі і вярнуліся з кларнетамі, якія засталіся побач з ка-пелюшамі. Двалін з Балінам сказалі: «Прабачце, мы свае пакінулі на ганку!» «Захапіце і маю!» — сказаў Торын. Яны вярнуліся з віёламі, велічынёю з іх саміх, і таксама з арфай Торына, за-горнутай у зялёную тканіну. Была гэта цудоўная залатая арфа, і калі Торын крануў струны, гномы разам зайгралі так раптоўна і добра, што Більба забыўся на ўсё, быццам паплыў разам з музыкай да цьмянай зямлі над незвычайным чужым месяцам, далёка па-над Вадой, далёка-далёка ад сваёй хобіцкай нары пад Стромай.