Людзі й людзі...
Шрифт:
Тады мне прыгадаліся словы паэта:
Глядзіце, вунь зярно й мякіна, - навука, як на сьвеце жыць… адзін жыве і сьлед пакіне, другі жыве, каб насьлядзіць…Калі-б гэта было магчыма, я-б хацеў быць прысутным пры такой сустрэчы: устаў з магілы наш заслужаны патрыёт, грамадзкі, культурна-асьветны й й рэлігійны дзеяч, чалавек высокай годнасьці, Алесь Грыцук. Сустрэўся зь Янкам Бруцкім. Даведаўшыся, што гэты бабнік гэданіст нарабіў, Алесь сказаў-бы:
— Янка, махорка ты цёмная! Куды ты палез і што ты нарабіў?! Табе, недарэка, у япіскапы, у БАПЦ? Гной табе кідаць, махорка ты цёмная, дурань ты!
Я абсалютна пэўны, што якраз такімі, а ня іншымі славамі прамовіў-бы да "цёмнай махоркі" Алесь Грыцук. Прыгадваюцца тыя, ужо адлеглыя ў прошласьці часы, калі Янка Бруцкі, адзін зь сяброў галоўнай управы Згуртаваньня Беларусаў Канады, падпрогся да працы… Messenger boy (пасыльны), от такі сабе адсталы чалавек, якому важнейшых справаў не даручалася й да якога бальшыня з нас, у тым ліку і старшыня Згуртаваньня мгр. Алесь Грыцук, адносіліся з паблажлівай дабрадушнасьцю.
Улетку 1953-га (54-га) году, калі я жыў на Кулмайн роўд у Тароньце, завітаў да мяне ў хату шырокатвары, сінявокі бляндын.
— Я — Янка Бруцкі, зь Вініпэгу, — прадставіўся.
Вучыўся ён тады на Манітобскім унівэрсытэце, як сам сказаў "на інжынера". — Будаваць масты й дарогі буду…
"Дзякуй Богу, лезуць нашы ў людзі", — падумаў я.
Гэты дзяцюк, здавалася сьціплы, скупы на слова, наіўны, якога за язык трэба было цягнуць, апісаў мне свой палескі радавод, прыгоды падарожжа за акіян. Яшчэ адна "трэска да берагу"…
У той час выходзіла ў нас месячная газэта "Беларускі Эмігрант", жыва расло Згуртаваньне Беларусаў Канады, абрастала ў пер'е парафія Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы. Патрэбныя былі галовы й рукі да працы, ой як патрэбны! Дык няхай плывуць "трэскі да берагу". Яны-ж свае. Ад прыбылі галава не баліць.
Паехаў Бруцкі назад у Вініпэг, каб закончыць навуку, як будаваць дарогі й масты, дый пасьля на наша таронцкае гняздо вярнуўся. Памятаю, што хутка тут прыжыўся й заўсёды, знаёмячыся зь людзьмі, падчырківаў зь мінай валаснога пісара, што барыша атрымаў: — Я-ж інжынер…
Неўзабаве ўцягнулі Янку Бруцкага ў сябры ЗБК, навет у самую ўправу. Грыцука Алеся, з прычыны ягонага стажу на чале арганізацыі, называлі тады "вечным старшынём". Пазнаўшы "інжынера", бальшыня з нас давала яму паблажку. Сам "інжынер" неяк ніколі нічога сам ня мог пастанавіць, а вечна абіваў людзям парогі, каб параіцца. Калі ня зайдзе ад Пракопа да Антона, а адтуль да Надзі й Ніны, ды не падзеліцца рознымі плёткамі, дык нічога ад яго, значыцца ніякай працы не чакай. Хутка сябры ўправы ЗБК сьцямілі, што Бруцкі надаваўся адно на пасыльнога. Гэткі чалавек, як выглядала, мог-бы быць нядрэнным бюракратам, дзе самому думаць і вырашаць ня трэба, дзе ўсё разьвязваецца рознымі адмысловымі рэгулямінамі ці інструкцыямі, дзе дробязі засланяюць увесь прыгожы й вялікі сьвет.
Гэтта-ж, у Тароньце, Бруцкі неўзабаве прыдбаў і іншую галіну дзейнасьці: пачаў зводзіць замужніх жанчын. І ці раз каторы з нас жартаваў:
— Ну як-ты, Янка, усіх нашых баб абслужыў? Лёдзя пра цябе пыталася, схудзела па табе… Можа забяжышся? Чаму-ж ты яе занядбаў?
І "інжынер", такі сыценькі парсючок, рагатаў дробненькім, сухім, перарывістым сьмехам. Распраменьваўся дурнаватай наіўнасьцю круглы, быццам месяц, пульхны твар, і гойдаўся круглы валё-жывот…
І чаго-ж яму, Янку Бруцкаму, нельга было закінуць і ніхто із нас не закідаў? А таго, што ня мае сярэдняга розуму, што ня ёсьць інтэлігентам у нашым хатнім значэньні і што мае самастойную думку ды ёсьць нейкім сырцом на рэлігійнага зі грамадзкага лідара… Ніколі не давялося бачыць тых мастоў і дарог, якія наш інжынер будаваў, адно давялося чуць ягоныя нараканьні як яму не дазваляюць праектаваць, адно толькі драфтсменам працуе…
Па нейкім часе Бруцкі наважыўся, што кліча яго й ягоныя таленты сьвет далёкі, дык і рушыў на сьвяжыну. Спачатку пераехаў у Дэтройт, а пасьля, калі не памыляюся, у Лос Анджэлес, Кліўленд і нарэшце ў Ню Ёрк. І ўсюды, відаць, адбывалася падобнае, што ў нас. Людзі спанатрылі, што чалавек прынамся другарадны, бо "я-ж інжынер" заўсёды намагаўся трымацца на пэрыфэрыі грамадзкага жыцьця, а калі хто дзе й намагаўся зрабіць з гэтага "жука" "мяса" дык трэба было выслухаць цэлую самаапраўдальную літанію наводле такое: — Ну так, я-ж, канечне, інжынер, самі ведаеце. Ну, але, я-ж… буду памагаць збоку… самі ўжо тут лепш арыентуецеся, знаеце… Я-ж збоку…
А абслугоўваньне замужніх жанчын прадаўжаў зь няменшай зацятасьцю.
Ажно прыйшоў час, што гэты "жук", "мэсэнджэр бой" некаму спатрэбіўся. Памятайце: на бязрыб'і і жук мяса…
За звыш трыццаць гадоў царкоўнага жыцьця на эміграцыі не зьявіўся ніводзін кандыдат на сьвятара, роджаны ўжо за межамі Бацькаўшчыны. Калі жыцьцё — гэта вечнае аднаўленьне, дык перад Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквой стаіць небясьпека: яна самазьліквідуецца, ці, як гавораць Амэрыканцы, selfdestruct, з прычыны адсутнасьці прыплыву сьвятароў. Праўда, у асобных выпадках, можана спрабаваць сьцягнуць сьвятара зь Беласточчыны, але гэта часова залатае прыказачную дзірку, а ня вырашыць галоўнае праблемы Царквы. Сяньня ей патрэбна прынамся пару япіскапаў, некалькі сьвяртароў, дыяканаў, кваліфікаваных дырыгэнтаў царкоўных хораў, адміністратараў маёмасьці. Гэта яшчэ ня ўсё. Сьвятары павінны былі-б быць двумоўнымі, значыцца весьці службы Божыя ня толькі пабеларуску, але й паангельску, паколькі бадай бальшыня з нашага новага пакаленьня ня ведае роднае мовы й таму, што найбольш беларускае эміграцыі пражывае ў англамоўных краінах. Проста бязвыхаднае палажэньне.
Тым з нас, каторым сэрца за будучыню баліць, шкада часу пра гэта разважаць, бо наперадзе бачым адну цемру. На эміграцыю няма доплыву новых сілаў, Царква гіне.
Вось чаму "на бязрыб'і й жук мяса".
Архіяпіскап Мікалай, каторы гэтага цацу Янку Бруцкага некалі на сьвятара высьвяціў, мусіць, перад гэтым ці адну ноч бяссоньніцай марыўся. Ён ня мог ня бачыць якога чалавека накіроўвае на "пастыра авец праваслаўных", але ніяк ня мог, у сваіх найсьмялейшых думках, зьмяркаваць, што спавівае на рэлігійнае поле… Іды Амін…
"Я-ж — інжынер" Янка Бруцкі, чалавек пазбаўлены элемэнтарных хрысьціянскіх дабрадзейнасьцяў, які навет ня ведае што гэта такое ёсьць годнасьць чалавечая, зьбегам акалічнасьцяў пры царкоўнай уладзе апынуўся.
Ніколі не забудуся што сказала, ці чаго не даказала адна выдатная жанчына, — чалавек высокай вартасьці, заслужаны ў нацыянальным жыцьці, бездакорнае маральнасьці, - калі пачула што гэты дзівак вырабляе:
— Янка Бруцкі? Але-ж і цаца! Што за чалавек… Эх!…
У тым уздыху "эх" была скруха, горыч і шкадаваньне. І ўсё сказана. Бо й запраўды, што можаце сказаць пра жабу, якая навет на корч ня ўзьбярэцца?