Людзі й людзі...
Шрифт:
Колькі жыў я побач зь ім, ніколі ня бачыў, каб ён калі ў царкве перахрысьціўся. Мяркую, што ў Бога ён ня верыць, хоць нейкім чынам ажаніўся ізь сьвятаровай дачкой. Магчыма там быў утылітарны матыў: жонка працавала мэдсястрой у шпіталі й прыносіла дадому прыказачны хлеб, а Сяргеева працоўная кар'ера пачалася й скончылася ліфтам у мясцовым гатэлі…
Хмара пахваліўся мне некалі, што яшчэ ў польскай вязьніцы ён скончыў "камуністычны інстытут журналістыкі". А некалі Мікола Панькоў, што яшчэ ў абозе ў Нямеччыне залажыў Беларускую Бібліяграфічную Службу, ды зь якім мне давялося быць у заўсёдным кантакце, пісаў мне пра прыезд Зіняка ў Канаду. І было ў тым лісьце, — цяпер цытую з памяці, - нешта такое: "Пачакайце толькі,
Чакаць на тыя Зіняковы крыльлі доўга не давялося. Неўзабаве мы спасьцераглі, што дзейнічае ён (дый цяпер так прадаўжае) мэтадамі бальшавіцкага вясковага агітатара. Некалі, як мы даведаліся, пісаў прымітыўныя вершы, дзе дамінавалі такія цацы высокага паэтычнага мысьленьня, як "астрог", "нагайка", "бізун", "краты" дый безьліч падобнай "змагарнай" вупражы. І псіхалёгія ягонага падыходу да нацыянальна-культурна-палітычнае працы была й асталася простаю. Вечны апазыцыянер усяго, ня ім арганізаванага, нязьменны правадыр хоць-бы й найменшай банальна-прымітыўнай групы… На родную мову, на яе шмагранна-вясёлкавае багацьце слоўнае, на яе правы й сынтакс можна напляваць. Побач зярна можа быць і якая хочаш мякіна, абы больш, абы спарней, абы барабаншчына наперадзе, абы ўсё ад яго. Бальшавіцкая амаральнасьць, затохлая дрыгва.
Чалавек із удушлівае атмасфэры нейкае бальшавіцкае ячэйкі апынуўся на шырокім сьвеце, дзе ўсюды адчыненыя дзьверы да сьвятыняў навукі, да самых скарбаў сусьветнае культуры. Іншыя пайшлі ў школы, ці ў бібліятэкі, ці наве на прыпадковыя курсы, каб прылажыць сьмяглыя вусны да чыстае крыніцы людзкой культуры, каб расьці, узбагаціцца ведамі, дый пакуль каго-небудзь і куды-небудзь весьц, самім вырасьці маральна й духова.
А гэты, як барабаніў недзе паза вязьнічнымі кратамі, ды пісаў пра "бізуны", "нагайкі" ды "вастрогі", так, — яму здавалася, — спасьцігнуўшы вяршкі журналістычнага майстэрства ў КІЖы, быў ужо настолькі падкованы практычнымі ведамі й жыцьцёвай сялянска-грамадоўскай філязофіяй, што — дальбог, людцы добрыя, — цэлы народ эмігранцкі браўся за сабой весьці.
Дзіва няма, што ў эмігранцкім асяродзьдзі, дзе няма ніякае дысцыпліны, а стымулом і кіраўніком усей тваей дзейнасьці ёсьць тваё духовае "я", Хмара, у выглядзе ўсіх сваіх, заложаных ім фікцыйных арганізацыяў, змабілізаваўшы сабе на помач можа тузіны тры псэўданімаў, "распусьціў крыльлі". Неўзабаве перакінуўся ён і на рэлігійную ніву. Зь яго аж плёхала-пералівалася ідэямі і праектамі. Неўзабаве яму пасьпяшыў на помач "патрыярх усяленскае кананічнае экуманальнае праваслаўнае-каталіцкае царквы" шарлятан Рыжы-Рыскі, паўстаў "навуковы інстытут Кастуся Каліноўскага", а пасьля, калі не памыляюся, "інстытут Афрасіньні Полацкае", дый іншыя дзівы. А на месцы-ж, апроч розных саюзаў "вольных пісьменьнікаў і журналістаў", надзвычайных "ускалосьсяў" — і ўсіх сяброў тых Хмаравых шыльдаў можан было на пальцах двух ног пералічыць, — паўстала й завязь беларускае праваслаўнае парафіі насамперш з вышэйзгаданым Мігаём, а пасьля Сагайдакіўскім. Пасьля гэна парафія паехала "з Варагаў у Грэкі" й пачала зьзяць сваімі канонамі побач іншых такіх-жа "адзінакананічных" праваслаўныц, якім пачатак даў, пасьля таго як нашы япіскапы здрадзілі БАПЦ й далучыліся да расейскага зарубежжа, сам Радаслаў…
Выдатна скончыўшы навуку ў Вініпэгу, айцец Міхась Мацукевіч вярнуўся ў Таронта. Гэтта неўзабаве паўстала парафія БАПЦ й пачалі маліцца ў новакупленым доме на 1000 Дандэс Вэст вуліцы, а за чатыры гады перабраліся ў цяперашні, куды большы будынак Беларускага Рэлігійна-Грамадзкага Цэнтру на Сан Клеранс вуліцы.
Доўгія гады айцец Мацукевіч працаваў на складзе пасуды й ад парафіі Сьвятога Кірылы Тураўскага не атрымліваў за сваю працу ніякае ўзнагароды. Чалавек высокае маралі, вялікага гарту, каторы перанёс шмат ліхалецьця ў апошнюю вайну, як запраўдны слуга Божы, ён поўнасьцю прысьвяціўся рэлігійнай працы.
На працягу гадоў мне давялося адведаць амаль усе асяродкі нашае эміграцыі, бываць у праваслаўных і каталіцкіх беларускіх сьвятынях, слухаць малітвы й пропаведзі розных сьвятароў. І магу з абсалютным перакананьнем сказаць, што айцец Мацукевіч, а сяньня першы ярарх БАПЦ, па шчырасьці сваіх малітваў да Бога стаіць на адным із самых перадавых месцаў. Чалавек высокай годнасьці й беззаганнае духовае чысьціні, ён нідзе так, як у эмацыянальна-насычанай малітве вёў і вядзе цябе перад аблічча Бога. У іншых сьвятароў бывае нешта падобнае, адылі ня тое. Чуеш нейкую дозу акторства, штучнасьці; ня тое, што ў архіяпіскапа Мікалая. У эмоцыі голаснай малітвы пры аўтары ёсьць свая веліч і яна, як ведама, ёсьць двух родаў: адна нагадвае тое, што чуеш із тэатральнае сцэны, іншая-ж ідзе з глыбіні сэрца, ад душы. Гэткае вось, апошняе, я заўсёды чуў і адчуваў, цешачыся, у малітвах архіяпіскапа Мікалая.
Наш цяперашні галава Беларускай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы ніколі ня вучыўся беларускай мове ў школе, а веды, якія мае й стала яшчэ ўзбагачае, здабыў саматугам тут, на эміграцыі. Усё-ж яму, на жаль, далёка да аратарскіх здольнасьцяў высокаадукаванага архіяпіскапа Васіля (Тамашчыка). Дый тут, калі на яго моўнай ніве знойдзеш якую сьвірэпку ці іншую гірсу, на помач яму прыбягае крыштальная шчырасьць і сумленнасьць, нязьменная вера ў Усявышняга. Яна, як чыстае й незаменнае зярно, падае на ніву духова скамплікаванае, хоць і матар'яльна забясьпечанае будзёншчыны, дае свае плёны.
Праца архіпастыра БАПЦ на эміграцыі нялёгкая. Апроч духоўных абавязкаў, проста саматугам, — бо-ж няма кваліфікаване помачы, — яшчэ мусіш мора часу аддаваць і на звычайную гаспадарку, значыцца адміністрацыю. Да гэтага даходзіць і рэлігійная рэпрэзэнтацыя. На перашкодзе, як канкрэтна відаць гэта на прыкладзе Таронта, стаяць і вялікія адлегласьці. Гэтта-ж пад бокам (усяго 400 км у адзін бок! — добрае "пад бокам") і парафія ў Дэтройт, якой ніколі на сьвятароў не вязло. Туды трэба паехаць прынамся раз на месяц. Калі-ж усе іншыя амэрыканскія парафіі зь япархіі мітр. Андрэя папрасілі, каб іх пад сваю апеку ўзяў, архіяпіскап Мікалай аніяк адмовіцца ня мог. Дый ці часу толькі гэта ўсё вымагае? Сьвятары без фаховай падрыхтоўкі, непатрэбныя інтрыгі, зьбянтэжаньне вернікаў, - вось галоўнае. А гэтта, дзякуючы нашым махляром-"аятолам", прыйшоў галоўны крызіс, — пацягнулі парафіі ў чужыя суды. Колькі духовай моцы трэба, каб ня толькі вытрываць, але яшчэ рэгулярна працаваць! Дзіва, што навокал шмат чаго занядбана, недароблена!
Архіяпіскап Мікалай знайходзіў час, каб яшчэ займацца зьбеларушчаньнем малітвы. Ён улажыў выданы пасьля "Службоўнік". А якая пры гэтым маса працы. Ён далей прадаўжае працаваць над зьбеларушчаньнем слова Божага, каб лягчэй даступнае народу был. Згодна кваліфікаванае ацэны спэцаў, а такія, спадзяемся, неўзабаве прыйдуць, — магчыма ў тым беларушчаньні будзе шмат недахопаў, але-ж і сам архіяпіскап Мікалай уважае сваю працу як спробу, як пачатак працэсу.
Слугі Божыя арганізавалі й тлумачылі слова Божае на працягу стагодзьдзяў; яны шліфавалі й апрацоўвалі яго ў зацішшы манастыроў, клікалі на помач выдатных моваведаў, здабывалі апрабацыю зь перадавых мазгоў зь філялёгіі й багаслоўя. А гэтта ў нас усё трэба амаль літаральна на калене рабіць.
Архіяпіскап Мікалай і рызыкуе. Вунь у скромнай рэцэнзіі на "Службоўнік" як ужо напаў на яго адзін артадаксальны няўмека! Вядома-ж, куды лягчэй трымацца ўцёртае славяншчыны!
Божа мой, як далёка адсталі нашы людзі! Адзін такі добры чалавек, што жыве ў даволі вялікім і незарганізаваным беларускім асяродку, дзе былі ўсе нагоды мець сваю парафію БАПЦ, тлумачыў мне чаму ён і ягоная сям'я наведваюць расейскую царкву: — Мы-ж, сам ведаеш, як удома… Так маліліся нашы дзяды, бацькі… Такая царква ў нас была…