Нацыянальная ідэя. Фэнамэналёгія Беларусі
Шрифт:
— Прынцып прымірэньня: тут сабраныя ўвадно дзеля злагоды й міжканфэсійнага сынтэзу каталіцтва, праваслаўе, пратэстанцтва, вунія: “Майце адны думкі, майце тую ж любоў, будзьце аднадушныя і аднамысныя.” (Да Піліпянаў 2:2).
— Прынцып трыадзінства: беларускія нацыянальныя сымбалі, гімн “Магутны Божа”, бел-чырвона-белы сьцяг Хрыста й герб “Пагоня” адпавядаюць трыядзе Айца, Сына і Сьвятога Духа, а тры галоўныя хрысьціянскія канфэсіі, як іпастасі аднае ісьціны, у моманты найвышэйшага абуджэньня гарманічна ўтвараюць адзінасутную Тройцу. “Бо тры сьведчаць на небе: Айцец, Слова і Сьвяты Дух;
— Прынцып слова, бо ў краіне першадрукароў, паэтаў ды праведнікаў, краіне Міжмоўя, якая дае слова, трымае слова й жыве Словам, слова значыць больш чым проста “слова”. “Ня хлебам адзіным будзе жыць чалавек, а ўсякім словам, якое сыходзіць з вуснаў Божых” (Мацвея 4:4).
— Прынцып місіянерства, бо Беларусь сталася апостальскім эпіцэнтарам для Ўсходняй Эўропы, і крыніцай шырокай місіянерскай эміграцыі, што ахапіла ўсе кантынэнты: “Дык ідзеце, навучайце ўсе народы, хрысьцячы іх у імя Айца і Сына, і Сьвятога Духа” (Мацьвея 28:19).
— Прынцып закону, бо беларусы спарадзілі тры ўнікальныя Статуты, заснаваныя на Бібліі, славутыя Генрыкаўскія артыкулы аб верацярпімасьці й другую ў сьвеце Канстытуцыю: “Дзеі закону напісаныя ў іх сэрцах” (Да Рымлянаў 2:15).
— Прынцып ахвяры, бо Беларусь стагодзьдзямі сваёй пакуты выратоўвала і Расею, і Эўропу: “У Ісусе Хрысьце, Якога Бог прынёс у ахвяру ўмілажальваньня ў Крыві Ягонай празь веру, для паказу справядлівасьці Ягонай у дараваньні грахоў” (Да Рымлянаў 3:24-25).
— Нарэшце, прынцып уваскрасеньня – Беларусь штораз падымалася з магілы пасьля пахаваньня празь веру ў Ісуса Хрыста! “Бо калі мы паяднаныя зь Ім падабенствам сьмерці Ягонай – дык павінныя быць паяднаныя й падабенствам уваскрасеньня” (Да Рымлянаў 6:5).
Сучасная ўбогасьць беларускага духу, нацыянальнай і грамадзкай сьвядомасьці, у якую грэбліва тыцкаюць пальцам маскоўскія інтэлектуалы, заходнія лібэралы ды тутэйшыя правінцыялы, у справе хрысьціянскага абуджэньня паводле эвангельскае лёгікі дае Беларусі капітальную перавагу над астатнімі.
“Дабрашчасныя ўбогія духам, бо іх ёсьць Царства Нябёснае!” (Мацьвея 5:3)
Што маецца на ўвазе? Адсутнасьць нацыянальнае пыхі, чалавечае ганарыстасьці, здаволенае самаўпэўненасьці – абавязковая перадумова беларускага Адраджэньня.
Вер у Бога. Любі Беларусь. Астатняе, як той казаў – марнасьць сумятні й тамленьне духу.
Духовасьць – самае важнае вымярэньне Беларусі. Бо сапраўдныя падзеі творацца ў душах і нябёсах – на зямлі яны толькі разгортваюцца й прыводзяць да заканамерных вынікаў. Новае неба, неаглядная чысьціня і бясконцая веліч па-над Беларусьсю – гэта ня сфэра прагнозу надвор’я, а адкрытыя вышыні духу. Якім чынам ажыцьцяўляюцца аксамітныя рэвалюцыі – і ў чалавеку, і ў масавай сьвядомасьці ўсяе нацыі? Што мусіць перажыць грамадзтва, калі яго чакае духовае абуджэньне? Што адчуеш ты сам? Адказы ясныя й глыбокія, як самі нябёсы.
У чалавеку абуджаным пачынаюцца незваротныя працэсы ўдасканальваньня. Ён літаральна ў некалькіх азарэньнях спазнае ўсю чысьціню, усю сьвятасьць Боскага, і новае жыцьцё мяняе ўсю яго сутнасьць. Думкі, словы й справы пачынаюць набываць сэнс, мудрасьць і гармонію куды вышэйшага, звышнатуральнага парадку. Вера зьдзяйсьняе ў душы пераварот – магу засьведчыць на шматлікіх прыкладах сяброў і сваім уласным. Зь вераю таюць комплексы й стэрэатыпы. Зь верай зьнікаюць раздражнёнасьць і псыхі, нэрвовыя стрэсы й невыносныя страхі. Зь верай выветрываецца зьнясіленая сумятня, і зьяўляецца новая, поўная волі й любові, спакойная сіла. Гэта фантастычна, але ў веры ты атрымліваеш сканцэнтраваны, як электрычны зарад, досьвед будучага жыцьця! Ты сам пачынаеш глядзець на гэтае жыцьцё нібыта зь нябёснае вышыні.
Цяпер зразумела, чаму з такімі пераменамі ў нас зьяўляецца шанец атрымаць грамадзтва, грунтаванае не на фізыялягічных рэфлексах ці псыхалягічных маніпуляцыях, а жывой, поўнай і паўсюднай адданасьці дабру, справядлівасьці, салідарнасьці. Такое грамадзтва здольнае і да сацыяльнага спачуваньня, і да падпарадкаванасьці закону. Грамадзтва, якое глыбока засвоіла стагодзьдзямі адшліфаваныя каштоўнасьці хрысьціянскае этыкі й маралі, дае найбольш спрыяльны клімат для культываваньня рэальнае дэмакратыі, разьвіцьця пасьпяховае эканомікі, разбудоўваньня эфэктыўнае дзяржавы.
Людзі няверуючыя, людзі, якія не адчуваюць па-над сабою Творцы й Судзьдзі, для якіх нябёсы пустыя, схільныя корпацца ў зямлі, заўсёды глядзець пад ногі і ня зважаць на патрэбы ды інтарэсы іншых. Тым часам для чалавека, які верыць у нябачнага Бога, які прымае жывога Хрыста, які аперуе духовымі катэгорыямі і ідэаламі, які поўніцца нябёснай дасканаласьцю – абстрактныя “дэмакратыя”, “права”, “адказнасьць”, “сумленнасьць”, “міласэрнасьць”, усе асноватворныя імпэратывы, на якіх трымаюцца цывілізацыя й культура, куды больш лягічныя й зразумелыя. Больш таго, для хрысьціян яны проста арганічныя. Натуральныя.
У нацыі, якая перажывае крах дзяржаўнасьці, востры крызіс эліты й абвальны ўпадак маралі, застаюцца толькі два варыянты – “быць” альбо “ня быць”. Менавіта ў такіх экстрэмальных сытуацыях праяўляецца характар нацыі, і ў яе мэнтальнасьці зьдзяйсьняюцца сапраўдныя перамены. І калі мы выбіраем “быць” – для нас настае час пакаяньня, эпоха посту й малітвы. Усеагульнае спавяданьне, ад асабістага голасу да хору храмаў і плошчаў, дасьць нам у поўнай меры асэнсаваць, скалануцца, прачуць увесь жах такога жыцьця й увесь боль адзінай надзеі. Супольная малітва – гэта душа нацыі. Так было ў Польшчы часоў “Салідарнасьці”, так было ў прыбалтыйскіх краінах падчас разбурэньня СССР, так было ва Ўкраіне, ахопленай “аранжавай рэвалюцыяй”. Менавіта з адначасовага малітоўнага хору ў цэрквах і касьцёлах нараджаюцца трохсоттысячныя сьпевы на маніфэстацыях. Усё самае сьвятое, самае ўзвышанае й істотнае вырашаецца паміж Богам і народам у супольнай малітве: воля Божая й людзкія імкненьні пачынаюць зьлівацца, гучаць на ўвесь голас суладнай магутнай сымфоніяй – і прачынаецца ўвесь народ, абуджаецца любоў і зьяўляецца вера. Дзе яшчэ, як не ў малітвах, яднаецца й гуртуецца нацыя!
Пад новым небам у Беларусі выяўляюцца нечаканыя рэчы. Беларуская гісторыя набывае глыбокі, фэнамэнальна хрысьціянскі падтэкст, у якім угадваюцца ясныя асацыяцыі зь Бібліяй і празрыстыя эвангельскія вобразы. Узьнікаюць свой Стары й Новы Запаветы. Нацыянальны бел-чырвона-белы сьцяг паўстае як сьцяг Хрыста, а духовы гімн “Магутны Божа” – як сьпеўная малітва. Нацыянальныя асаблівасьці здаюцца проста прарочымі наканаваньнямі.
Усё робіцца настолькі відавочным, настолькі рэальным, што перад унутраным зрокам скрозь праясьняецца, расхінаецца новая краіна – і раптам, у пранізьлівых дэталях і намёках ты пачынаеш пазнаваць Новую Беларусь: цудоўную, духовую, эўрапейскую. Тую самую, якую мы так хочам убачыць.