Шрифт:
“Раскатурхайце вы гэтага парушальніка…”
А мяне адзін раз па тэлевізары паказвалі! Гэта было, калі я яшчэ ў дзіцячы садок хадзіў. Ведаеце, у той самы, што пры выхадзе з парку.
Аднойчы да нас у садок прыйшла нейкая цётка з круглымі акулярамі на носе. Цётка сказала, што па тэлевізары будуць паказваць канцэрт з нашага дзетсаду, але пакажуць толькі адораных дзяцей, а астатнія павінны сядзець вакол і рабіць выгляд, што ім вельмі весела. І ні ў якім разе не шумець, а толькі пляскаць у ладкі.
Я, канешне, аказаўся
Але вось тэлекамера зірнула ўжо на сапраўднага адоранага дзіцёнка, а цётка ў круглых акулярах адцягнула мяне ўбок і сказала, што калі я, Валерка Карабухін, буду зрываць перадачу, то яна не ведае, што са мной зробіць.
Гэтак мяне адзін раз паказвалі па тэлевізары.
І ўвогуле, тады, калі я быў маленькім, перадачы ў сто разоў цікавешыя былі, чым цяпер.
Вось фільм паказвалі — я такіх фільмаў даўно не бачыў. Там нашы за шпіёнам гналіся. Спярша на кані, потым на машыне… А шпіён усё роўна ўцёк. Паспеў у самую апошнюю хвіліну ўчапіцца за верталётную лесвіцу — і ўцёк. Але туфель шпіёнскі — ён яго ў спешцы згубіў — трапіла ў рукі следчага. І той — ніколі б не паверыў, калі б сам па тэлевізары не бачыў — па туфлі знайшоў шпіёна. Ён удзень і ўночы вывучаў туфель, быццам гэта была кніга “Праз дваццаць гадоў”. І неяк заўважыў на падэшве след цыгарэты, іншаземнай, канешне.
Следчы адразу ўзбадзёрыўся, згаліў бараду, якая ў яго за гэты час вырасла, бо ён цэлы месяц, нікуды не выходзячы, гарбеў над туфлем, і пазваніў начальніку.
— Барк у нас у руках.
І вось Барк спакойна сабе рушыў па алеі парку і дыміў цыгарэтай. Выкурыў, плюнуў на яе і прыціснуў абцасам да асфальту. А следчы з-за кустоў:
— Рукі ўгору, Барк, ён жа “лялька”, ён жа — “спадарыня”! Пралічыліся? Нашы людзі кідаюць недакуркі ў сметніцу. Зразумела?
Барк спалатнеў і ўзняў рукі.
Так, фільм быў — не адцягнуць ад тэлевізара!
А цяпер — нудота… Мама кажа: “Правільна, так і трэба. Разумныя людзі на студыі працуюць, у саміх, напэўна, дзеці ёсць. Нудныя перадачы для таго пускаюць, каб дзеці самі выключалі тэлевізар і садзіліся за ўрокі або дапамагалі мамам па гаспадарцы”.
Можа, мама і мае рацыю, але ўсё адно нудна. Як у нас на зборах. Вось нядаўна збор быў. Называўся ён “Для чаго мы вучымся?” Дзіўныя людзі — “для чаго мы вучымся?” Нібыта незразумела! Для мам, каб яны ганарыліся намі, калі мы атрымліваем пяцёркі, і для настаўнікаў, каб яны нам тыя пяцёркі ставілі…
Для чаго ж яшчэ?
Галка Наважылава — гэта наш старшыня рады атрада, — расцягваючы словы, сказала: “Абавязкова прыйдзі, Карабухін, цябе разбіраць будзем”. Яна ўсіх у класе па прозвішчы называе, для самавітасці.
Я, па шчырасці, здрэйфіў. Таму што двоек у мяне — не адна, не дзве, а разы ў тры больш. Гальштук дастаў, гладзіў яго доўга, ледзь ён у мяне не згарэў. Прыйшоў у залу, ціха сеў з краю, ціха гляджу і слухаю.
А на сцэне вось што адбываецца. Выходзяць дзяўчаткі і па шпаргалках — а яшчэ выдатніцы — бойка шпараць даклады: “Вучэнне — святло, а невучэнне — цемра”, “Пяцёркі — нашы пуцяводныя зоркі”, “Веды — нашы крылы”… І ўсё так гладка і зграбна. А пра нас, пра двоечнікаў, ані слова, ані паўслова, ну зусім анічога не кажуць. Вось, думаю, любата…
А даклад ідзе за дакладам, і ўсе такія доўгія… І адчуваю я, што павекі мае зліпаюцца, а галава так і хіліцца да спіны рыжага Ўладзькі Шлыка, што сядзіць наперадзе мяне.
Заснуў я, спадары! А скажу я вам па сакрэце, уначы я храплю жудасна. Нават мама, звыклая да майго храпу і свісту, і тое часам спалохана падхопліваецца і лаецца:
— Сумлення ў цябе няма. Цэлы дзень на нагах, дай хоць уначы адпачыць.
Я кажу:
— Я больш не буду, мама. — І засынаю.
Дык вось, на зборы, акурат калі наш акулярнік — Лёнька Аляксандраў з трыбуны сказаў: “У нас ёсць асобныя вучні, якія не зусім разумеюць, як неабходныя веды нам, тым, хто ідзе на змену нашым бабулям і дзядулям, нашым бацькам, дзядзькам і цёткам”, - акурат у гэты момант з майго рота вырваліся першыя хрыплыя гукі.
Гэта было як сінгал горна, які будзіць на зары піянерскі лагер, як школьны званок, што весела і бесцырымонна перарывае нудлівы ўрок! Усе радасна паўскоквалі, сталі паказваць на мяне пальцам і рагатаць.
Але мне пра гэта потым расказалі. А тады я нічога не чуў і не бачыў і толькі сваё “хр-р-р!” прадаўжаў.
Тут Галка Наважылава як зыкне:
— Раскатурхайце вы гэтага парушальніка!
Я адразу прачнуўся, абвёў позіркам аднакласнікаў, якія заліваліся рогатам, панурыўся і пашкандыбаў да выхаду.
А мне наўздагон Лідзія Іванаўна, класная:
— Карабухін, каб заўтра быў у школе разам з маці!
Прыватнаўласніцкая рэйка
Вы, спадары, хочаце даведацца, што было пасля збору?
Ой, спадары, не пытайцеся. Пасля збору быў яшчэ адзін збор.
Наша важатая Кіра сказала:
— Трэба асудзіць Карабухіна.
Я спытаў:
— На колькі?
Важатая Кіра не зразумела:
— Што на колькі?
— Я хачу спытаць, на колькі гадоў мяне асудзіць?
Важатая Кіра ўся спалатнела.
— Ты, Валерый, ніяк не навучышся весці сябе па-людску.
Важатая Кіра — з 10 “А”. Іх там цэлы клас рыхтуюць у важатыя, вучаць, як знаходзіць падыход да дзяцей, то бок да нас. І, напэўна, Кіры ўнушылі: “З дзецьмі патрэбна строгасць, інакш яны на шыю сядуць”. Або штосьці накшталт таго. Вось яна і прымяняе свае веды на практыцы.
— Дарагія мае, хто хоча выступіць? — хадзіла па радах і тармасіла ўсіх важатая Кіра. Потым павярнулася да Галкі Наважылавай: