Планета малпаў (на белорусском языке)

П'ер Буль

Планета малпаў

Пераклад: Алесь Асташонак

ЧАСТКА ПЕРШАЯ

Раздзел I

Джын i Фiлiс бавiлi час, вандруючы ў космасе ўдалечынi ад населеных сусветаў.

Мiжпланетныя вандроўкi сталi ўжо звычайнай справай, дый мiжзорныя пералёты не лiчылiся сенсацыйнымi. Зоркалёты рэгулярных лiнiй дастаўлялi турыстаў у казачныя гарады Сiрыуса, а фiнансавых тузоў - на знакамiтыя бiржы Арктура i Альдэбарана*.

* Сiрыус, Арктур, Альдэбаран - найярчэйшыя зоркi ў сузор'ях Вялiкага Пса, Валапаса, Цяльца.

Але Джын i Фiлiс, гэтая пара нiчым не занятых дзетак мультымiльянераў, былi вядомыя сваёй эксцэнтрычнасцю i схiльнасцю да рамантыкi. Шукаючы задавальнення, яны падарожнiчалi ў бязмежнай прасторы пад ветразямi.

Iх касмiчная яхта ўяўляла сабою нешта

накшталт сферы, знешняя абалонка якой - незвычайна тонкi i лёгкi ветразь - надзiмалася пад уздзеяннем светлавых промняў. Калi б гэты мiнi-карабель застаўся без кiравання непадалёк ад якойсьцi зоркi - аднак на дастатковай ад яе адлегласцi, там, дзе сiла прыцягнення не надта вялiкая, - ён бы памкнуўся назад ад гэтай зоркi па прамой лiнii. Але зорная сiстэма, жыхарамi якой былi Джын i Фiлiс, мела не адно, а ажно тры сонцы, даволi блiзка адно ад аднаго, таму сонечныя вятры ў ёй дзьмулi з трох бакоў пад рознымi вугламi. I вось Джын прыдумаў сапраўды дзiўны спосаб перамяшчэння. На сферычным ветразi яго карабля было мноства чорных шторак, якiя згортвалiся цi разгортвалiся ў залежнасцi ад жадання рулявога - пры кожным яго манеўры мянялася здольнасць адбiцця, а адначасова з ёю i накiрунак раўнадзейных сiл светлавых патокаў. Апроч таго, эластычная сфера-ветразь магла расцягвацца або скарачацца, i калi Джын хацеў паскорыць ход, ён павялiчваў дыяметр абалонкi да максiмуму - тады велiзарная плошча ветразя надзiмалася пад нацiскам светлавых патокаў, i яхта iмклiва ляцела ў неабсяжнасць з фантастычнай хуткасцю, ад якой у Джына i яго сяброўкi кружылася галава; захопленыя палётам, яны абдымалiся i замiралi, гледзячы ў таемную бездань бязмежных абсягаў, што неслiся насустрач iм. Калi ж Джын хацеў запаволiць ход, то нацiскаў другую кнопку. Сферычны ветразь сцiскаўся настолькi, што ў кабiне можна было сядзець, толькi шчыльна прыцiснуўшыся адно да аднаго. Цiск светлавых промняў амаль не ўплываў на малюпасенькi шар, i, вольны ў сваiм руху, ён быццам павiсаў у пустэчы на нябачнай нiтцы. Маладую пару забiрала салодкае ап'яненне, i яны бавiлi доўгiя гадзiны ў сваiм цесным, створаным толькi для iх маленечкiм свеце, якi Джын параўноўваў з паруснiкам у неабсяжным акiяне, а Фiлiс - з бурбалкай на павуцiнцы вадзянога павука.

Джын выдатна выконваў i iншыя манеўры, нават такiя, што лiчылiся ў касмiчных яхтсменаў найскладанейшымi, напрыклад, паварот оверштаг* з выкарыстаннем ценю ад планеты цi якогасьцi спадарожнiка.

* Оверштаг (гал. overstag) - паварот судна з ветразямi носам да сустрэчнага ветру.

Ён вучыў свайму майстэрству i Фiлiс, i неўзабаве тая магла ўжо кiраваць яхтай не горш за яго, нават была смялейшая. Але варта было ёй узяць у рукi руль, як, захапiўшыся, яна выбiрала такi курс, што яхта падыходзiла да самых межаў Сонечнай сiстэмы, а там магнiтныя буры разбуралi светлавыя патокi, i iх карабель пачынала кiдаць, бы арэхавую шкарлупiну. Ужо некалькi разоў Джын, прачнуўшыся ў такую штармавую хвiлiну, ускокваў бы ашпараны i вырываў у сяброўкi руль. Iншы раз, каб дабрацца да блiжэйшага порта, яму нават прыходзiлася ўключаць дадатковыя ракеты, прадугледжаныя на выпадак крайняй небяспекi.

У той дзень Фiлiс i Джын бесклапотна ляжалi побач у яхце i загаралi пад промнямi трох сонцаў iх роднай сiстэмы. Джын драмаў i думаў пра Фiлiс i пра сваё да яе каханне. Фiлiс глядзела ў неабдымны космас, загiпнатызаваная бясконцасцю пустэчы. Гэта быў адзiн з любiмых яе заняткаў.

Раптам Фiлiс уздрыгнула i прыўзнялася. Недзе наперадзе блiснула дзiўная iскарка. Прайшло колькi секунд, i iскарка блiснула зноў. Фiлiс адразу ж сказала Джыну, што светлавы прамень сустрэў, напэўна, нейкi зiхоткi прадмет. Iнтуiцыя, набытая Фiлiс у касмiчных падарожжах, не магла падмануць яе. Згадзiўся з сяброўкай i Джын, а ён у такiх выпадках не памыляўся. Непадалёк ад яхты - вызначыць адлегласць было цяжка - у космасе плыло нейкае зiхоткае цела. Джын схапiў бiнокль i стаў углядацца ў таямнiчы прадмет. Фiлiс нецярплiва прытулiлася да пляча свайго прыяцеля.

– Рэч невялiкая, - сказаў Джын.
– Здаецца, шкляная... Пачакай, дай угледзецца!.. Яна наблiжаецца... Хуткасць большая за нашую... Слухай...

На твары ў Джына было здзiўленне. Ён нават выпусцiў

з рук бiнокль, якi Фiлiс адразу ж падхапiла.

– Дарагая, гэта ж бутэлька.

– Бутэлька?

Фiлiс таксама паглядзела ў бiнокль.

– Але, бутэлька... Ну, вядома. Са светлага шкла... Заткнутая: бачу корак. А ўсярэдзiне штосьцi белае. Напэўна, папера... Цыдулка! Джын, трэба яе злавiць!

Джын, вiдаць, думаў пра тое самае, бо адразу ж пачаў спрытна лавiраваць, каб перахапiць бутэльку. Яму ўдалося амаль iмгненна змянiць курс i зменшыць хуткасць - з такiм разлiкам, каб бутэлька прайшла акурат побач з яхтаю. Пакуль ён манеўраваў, Фiлiс паспела надзець скафандр i выйсцi праз перадабалонкавую камеру на вонкавы бок сферычнага ветразя. Учапiўшыся за трос, з сачком на доўгiм дзяржаннi ў другой руцэ, яна рыхтавалася да сустрэчы з бутэлькаю.

Фiлiс i Джын ужо не раз удавалася злавiць сачком у космасе розныя рэчы. Плаваючы пацiхеньку альбо амаль нерухома павiсаючы ў пустэчы, яны ўбачылi багата дзiўнага i зрабiлi цiкавыя адкрыццi, якiмi не пахвалiшся ў звышхуткiх палётах на зоркалёце. Фiлiс вылоўлiвала кавалачкi былых планет, рэшткi метэарытаў з iншых галактык i нават спадарожнiкаў, запушчаных яшчэ на самым пачатку касмiчнае эры. Яна ганарылася сваёй калекцыяй, але бутэлька, ды яшчэ з рукапiсам - а сумненняў у гэтым ужо не было, - сустракалася ўпершыню! Фiлiс ажно дрыжала ад нецярпення. Пагойдваючыся на тросе, бы павучыха на павуцiне, яна аддавала сябру па тэлефоне загады:

– Цiшэй, Джын!.. Не, крыху хутчэй, а не то яна нас перагонiць... Левы борт... правы борт... Уперад... Усё, злавiла!

Радасна крыкнуўшы, Фiлiс вярнулася ў кабiну.

У руках у яе сапраўды была вялiкая, дбайна закаркаваная бутэлька. Усярэдзiне можна было разгледзець тоўсты папяровы скрутак.

– Разбi яе, Джын, хутчэй!
– ледзь не калацiлася Фiлiс, умольваючы сябра.

Аднак Джын адкалупваў кавалачкi воску спакойна i акуратна. Ды толькi ён адкаркаваў нарэшце бутэльку, як выявiлася, што дастаць з яе скрутак зусiм немагчыма, такi ўжо тугi ён быў. Тады прыйшлося ўступiць нецярплiвым просьбам сяброўкi i разбiць бутэльку малатком. Скрутак адразу ж разгарнуўся сам. Гэта быў стос танюткiх аркушаў, спiсаных дробным почыркам. Мова запiсаў была зямная - Джын валодаў ёй дасканала, бо некалькi гадоў вучыўся на Зямлi.

Але раптам Джына апанавала незразумелая трывога, i ён нiяк не хацеў пачынаць чытання рукапiсу ўголас. I каб не просьбы ўзбуджанай Фiлiс, якая дрэнна разумела зямную мову i не магла, як нi жадала, прачытаць рукапiс сама, ён, магчыма, так i не адкрыў бы сяброўцы тайну гэтых запiсаў, што так выпадкова трапiлi iм у рукi.

Джын зменшыў памеры ветразя да мiнiмуму, каб яхта павiсла ў прасторы, упэўнiўся, што вакол няма нiякае небяспекi, i, выпрастаўшыся побач з Фiлiс, пачаў чытаць.

Раздзел II

"Я давяраю гэты рукапiс космасу не дзеля таго, каб паклiкаць некага на дапамогу, а спадзеючыся адно на тое, што змагу прадухiлiць жудасную пагрозу, якая навiсла над родам чалавечым. Няхай бог злiтуецца з нас!.."

– Пагрозу над родам чалавечым?
– здзiўлена спыталася Фiлiс.

– Але, так тут напiсана. Не перапыняй мяне больш, - сказаў Джын i пачаў чытаць далей.

"...Што ж да мяне, Улiса Меру, то я са сваёй сям'ёю на борце касмiчнага карабля, дзе мы зможам жыць яшчэ доўгiя гады. У нас ёсць агарод, сад, жывёла. Мы нi ў чым не адчуваем недахопу. Магчыма, калi-небудзь мы знойдзем якуюсьцi гасцiнную планету. Але пакуль што гэта толькi мара. А зараз я праўдзiва i падрабязна раскажу ўсё, што са мною здарылася.

У дзве тысячы пяцiсотым годзе я падняўся разам з двума маiмi старэйшымi таварышамi на борт касмiчнага карабля, каб даляцець да планет, над якiмi велiчна ззяе звышгiганцкая зорка Бетэльгейзе.

Гэта была смелая задума, сама грандыёзная з усiх, на якiя толькi калi-небудзь адважвалiся ў космасе зямляне. Зорку Бетэльгейзе, альфу Арыёна, як называюць яе нашы астраномы, аддзяляюць ад нашай планеты амаль трыста светлавых год. Зорка гэтая мае цэлы шэраг асаблiвасцей.

Перш за ўсё памеры: дыяметр яе пераўзыходзiць дыяметр нашага сонца ў чатырыста пяцьдзесят разоў, iнакш кажучы, калi б яна стала на ягонае месца, то распасцерлася б ажно да Марса.