Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)
Шрифт:
Тое, што пазнаём мы ў чалавеку, успалымняем мы ў iм. Сцеражыся ж малых!
Перад табой яны адчуваюць сябе нiкчэмнымi, i нiкчэмнасць iх тлее i разгараецца ў нябачную помсту.
Хiба ты не заўважаў, як часта яны змаўкалi, калi ты падыходзiў да iх, i як сiла пакiдала iх, быццам з вогнiшча, якое тухне?
Так, дружа мой, дакор сумлення ты блiзкiм тваiм; бо не вартыя яны цябе. Таму яны i ненавiдзяць цябе i гатовыя смактаць тваю кроў.
Блiзкiя твае заўсёды застануцца табе ядавiтымi мухамi;
Дружа мой, уцякай у свой зацiшак, туды, дзе вее свежы сiберны вецер. Не твая гэта доля - аганяцца ад мух.
Так сказаў Заратустра.
Пра цноту
Я люблю лес. У горадзе жыць блага: занадта багата палкiх людзей там.
Цi не лепей дацца ў рукi забойцу, чым у мару палкай жанчыне?
Вы толькi гляньце на гэтых мужчын: iх вочы кажуць, што яны не ведаюць нiчога лепшага на зямлi, чым спаць з жанчынай.
Бруд на дне душы ў iх; i бяда, калi толькi ў бруду гэтага ёсць яшчэ i дух.
О, калi б вы былi дасканалыя, прынамсi, гэтаксама, як звяры! Але звярам уласцiвая нявiннасць.
Хiба я заклiкаю забiваць свае пачуццi? Я заклiкаю да нявiннасцi пачуццяў.
Хiба да цноты я заклiкаю вас? У некаторых цнота - дабрадзейнасць, у многiх - амаль загана.
Яны, магчыма, i стрымлiваюцца, але сабака пачуццёвасцi зайздрослiва выглядвае з усiх iхнiх учынкаў.
Да вышыняў iх дабрадзейнасцi, аж да сферы духу, дзе пануе холад, гонiць iх гэтая жывёлiна, якая нясе з сабою варожасць.
I як вынаходлiва сабака пачуццёвасцi ўмее малiць за калiўца духу, калi яму адмоўлена ў целе!
Вы любiце трагедыi i ўсё, што кроiць вам сэрца, але я не давяраю вашаму сабаку.
У вас надта жорсткiя вочы: надта пажадлiва гледзiце вы на пакутнiкаў. Цi не пераапранулася пажадлiвасць ваша, якая называе сябе цяпер спагадлiвасцю?
I яшчэ такое параўнанне дам вам: многiя, што хацелi выгнаць свайго змушчальнiка, ператварылiся ў свiней.
Каму цнота заважае, таму яе не варта раiць: каб не сталася яна дарогаю ў апраметную, каб не ператварылася ў бруд i пахацiнства душы.
Няўжо я кажу пра нешта бруднае? А ўсё ж гэта - яшчэ не сама благое.
Той, хто спазнае, неахвотна iдзе ў ваду iсцiны не тады, калi яна брудная, а калi яна плыткая.
Сапраўды, ёсць цнатлiвыя да глыбiнi душы: яны паблажлiвыя i смяюцца вельмi ахвотна i весялей за вас.
Яны смяюцца i з цноты i пытаюцца: "Што такое цнота?
Цi не дурасць гэта? Але гэтая дурасць сама прыйшла да нас, а не мы да яе.
Вельмi гасцiнна прытулiлi мы гэтую госцю ў нашым сэрцы: цяпер яна жыве ў нас, хай застаецца колькi хоча!"
Так сказаў Заратустра.
Пра сябра
"Сам-насам з сабою, - думае адлюднiк, - гэта ўжо не адзiн, гэта ўжо зашмат. Заўсёды адзiн ды адзiн - гэта
"Я" i "Мяне" не знаюць меры ў гутарцы: як гэта вытрываць, калi б не было сябра?
Сябар адлюднiку - гэта заўсёды трэцi, гэта каранец, якi заважае гутарцы двух заглыбляцца.
Ах, як многа безданяў у адлюднiка. Вось чаму так палка прагне ён сябра i вышынi ягонай.
Нашая вера ў iншых выдае, у што б мы хацелi верыць у самiх сабе. Наша палкае жаданне здабыць сябра - гэта наш прадажнiк.
I часта праз каханне хочуць усяго толькi пераскочыць зайздрасць. I часта нападаюць i робяць сабе ворага толькi на тое, каб прыхаваць сваю слабасць.
"Будзь, прынамсi, маiм ворагам!" - кажа сапраўдная пачцiвасць, якая не адважваецца прасiць сяброўства.
Калi ты хочаш мець сябра, ты павiнен быць гатовы весцi за яго вайну; а каб весцi вайну, трэба ўмець быць ворагам.
У сваiм сябры трэба шанаваць яшчэ i ворага. Хiба можаш ты падысцi да свайго сябра, не падступiўшыся да яго?
Хай будзе твой сябар сама годным ворагам тваiм. Будзь сама блiзкi да сэрца ягонага, супрацiўляючыся яму.
Ты не хочаш перад сваiм сябрам насiць вопратку? Ты робiш гонар яму, паказваючыся такiм, якi ты ёсць? Але за гэта ён пасылае цябе к чорту!
Хто не маскуе сябе, той абурае: у вас аж столькi падстаў баяцца сваёй галiзны! Былi б вы багамi, тады вы саромелiся б сваёй вопраткi!
Не прыхарошвайся дзеля сябра, бо стралой i парывам да Звышчалавека маеш ты быць яму.
Цi глядзеў ты на сябра, калi ён спiць, каб убачыць, якi ён тады? Што такое твар твайго сябра? Гэта - сама твой твар, але ў грубым i недасканалым люстры.
Цi бачыў ты сябра свайго, калi ён спiць? Цi не спалохаўся ты яго выгляду? О, чалавек ёсць нешта такое, што трэба пераадолець.
Здагадвацца i ўмець маўчаць павiнен сябар: не ўсё ты павiнен хацець бачыць. Хай сон твой адкрые табе, што робiць твой сябар, калi чувае.
Хай здагадка твая будзе мiлажальная: даведайся спярша, цi хоча сябар твайго мiлажалю. Можа, ён любiць у табе цвёрды пагляд i позiрк вечнасцi.
Хай будзе твой мiлажаль да сябра схаваны пад моцнай абалонкай, на ёй ты павiнен скрышыць свае зубы. Тады спагада набудзе вытанчанасць i слодыч.
Цi стаў ты чыстым паветрам, хлебам i лекамi свайму сябру? Некаторыя не ўмеюць скiнуць з сябе ланцуг, аднак ратуюць сваiх сяброў.
Ты раб? Тады ты не можаш быць сябрам. Тыран? Тады ты не можаш мець сяброў.
Занадта доўга жылi ў жанчыне раб i тыран. Таму яна няздольная на сяброўства: яна ведае толькi каханне.
У яе каханнi заўсёды ёсць несправядлiвасць i слепата да ўсяго, чаго яна не любiць. Але i ў свядомым каханнi жанчыны ёсць i раптоўнасць, i маланка, i ноч побач з святлом.