Чтение онлайн

на главную - закладки

Жанры

Шрифт:

Кехат, шалха а тоьхна, хьалхарчу кисана а диллина, схьадаьккхина, сахьте хьаьжира иза. Цхьайтта сахьт дала итт минот йара. ХIусамда чуьра араваьлла а йара сахьт гергга хан. Кертахь хIоьттинчу тийналло а, цIа ван хьевеллачу хIусамдас а, цIоькъалоьман кIорни санна, цабезаме шега хьоьжуш лаьттачу кIанта а даг чу гIеххьачул кхерам туьйсура цунна. Делахь а, дехьа чохь кхача кечбеш текх-цаций, пхьегIашший вовшахйеттачу хIусамнанас синтем бора полковникна.

Арахь жIаьлин буьрса гIовгIа йаьлча, шен голаш йуккъехь лаьттачу туьрах катуьйхира цо. Цуьнан тидам хиллачу Болатан къайлаха велавалар

иккхира. Иза тосаделлачу полковнико, шен даг чу иккхина кхеравалар къайладаккха гIерташ, тур нисдо кеп а хIоттийна, йайн йовхарш туьйхира. ЖIаьлин гIовгIа сихха дIатийра. Когийн дайн тата неIаре деара, дукха хан йалале дуьхьаларчу цIа чу адамаш девлира.

Шо гергга хан йара Берса винчу йуьртахь хилаза. Кхуза кхаьчча, карлайолура генна дIайахана бералла. ХIара ша вина йурт, берахь левзина меттигаш гархьама, Басс-хин лохачу бердашка бIаьрг тоха, цуьнца шен дегIе керла ницкъ эцархьама, наггахь цига а вогIий, кху ара бIаьрг бетташ, хуий Iай, воьдура иза. Амма кхузахь вац цуьнан цхьа а. Йеккъа цхьа денвешин йоI Хеда йоцург. Йижарий, вежарий Берсин хилла а бац. Нана а йелла иза жима волуш. Ткъа да, дийна велахь а, цо велла лору…

Дуьхьал цIа чохь ах бодашкахь цIеран серлонехь текхахь мижарг хьакхош йоллу Хеда, Берса неIарх чоьхьа ма-веллинехь, схьахьажайелла, хьала а иккхина, шен ахьарх, мижаргех дуьзначу куьйгашца иза мара а вуллуш, цунна тIекхийтира.

– Докку! Докку! Дела йала хьан нанас ца йина йиша! Хьо мичахула лела-те, лела мукъана?.. Сан нанас бинчийн санна, айъина керта шийла дакъа дохьур-те йа мецачу берзалоша даьIахкаш йаьжна, сутарчу хьаргIанаша ши бIаьрг мелла, орцахвала ваша воцуш, тийжаш йелха йиша йоцуш докъаза вовр-те бохуш, ас-м дукха сагатдой хьуна, нанас ца йина йиша йала хьан, Докку…

Шен некха тIе а таьIна, йоьлхучу Хедин коьртах дай куьг хьоькхуш, цуьнан догъэца гIертачу Берсин бIаьргаш тIунделира. Дог Iийжара тIамо да а, шиъ ваша а вийна, цхьа йисинчу оцу декъазчу зудчух.

– Ма йелха, Хеда, ма йелха. Берриш а бу Делан белхаш. Цо йаздинчух вер вац цхьа а, – шича тейан гIертара иза. – Осала ма хила, вай цхьанна гича, иэхь ду…

Шина шичин вовшашка болу безам а, марзо а, ткъа иштта наггахь цхьаьнакхетча, хилларш карла а долий, цаьршиннан ойла хуу ДанчIа неIарехь, вист ца хуьлуш, хIоьттина лаьттара. Эххар а, шех хьерчачуьра Хеда меллаша дIа а йаьккхина, хьешан цIа чу велира Берса.

– Ассалам Iалайкум, суьйре дика хуьлда хьан, полковник!

Цавевзарг чоьхьаваларе хьоьжуш Iачу полковнико, ша Iачуьра парттал хьала а гIеттина, шен аьтту куьйгара кIайн кара дIа а даьккхина, хьешо шега кховдийна куьг меллаша схьалецира.

– Ва Iалайкум салам, диканна вогIийла хьо а!

Полковнико леррина бIаьрг туьйхира цуьнга. Амма, йуьхьа тIе таIош коьртах хьарчийначу башлакха йукъара схьахьоьжу догцIена майра ши бIаьрг, кIеззиг хаалуш дукъ тIедаьлла боккха марий, цунна кIелхьара дуькъа, Iаьржа, хаза хьовзийна мекхаш доцург, хIумма а ца гора. Делахь а, цуьнан дегIах, боларх, къамелах хиира полковникна иза оьрсийн эскарехь кхиъна нохчо вуйла.

Коьртах хьарчийна башлакх дIайаьстина, ДанчIе дIа а кховдийна, маьхьсеш когахь истанга тIе а ваьлла, ши ког чучча охьахиира Берса.

– ТIаккха, Къосам, шу могаш-паргIат дуй? – хаьттира цо, нохчийн эпсарша а, хIетта зIок тоьхна, чкъоьргара кортош арадаха гIертачу чиновникийн интеллигенцис а, оьрсех тарбала гIepташ, вовшашлахь йоккхуш ма-хиллара, цуьнан цIе ден цIарца а ца йоккхуш. – Доьзалш муха бу?

– Далла бу хастам, дика Iа тхо. Шу а деца могаш?

– Дала дика кхобу. Суна бехк ма биллалахь, сайл ханна воккха а, йукъараллин меттигца лакхахь а волу хьо ас схьакхайкхарна. Цаторуш гIуллакх нисделла, дира ас xIapa.

– Бехке дац, – полковник леррина Берсега хьаьжира. – Сайна хьо цхьанхьа гиний-те, моьтту-кх суна?

– Гина хир ву.

– Тамаша бу-кх, суна гинчу хенахь хьуна тIехь гусарийн эпсаран мундир а, нагахь со виц ца веллехь, хьан белшаш тIехь капитанан аксельбанташ а ца хиллехь?

– Цул а мехалчо тоьхна вайша вовшах, полковник.

– Хьан некха тIехь Святой Аннин орден, Георгин жIара а йарий-техьа, моьтту суна?

– Дерриг а хила тарло.

– Делахь хIета, хьайн цIе йийцахьа суна, господин капитан? – цавашарца хаьттира полковнико.

– Бехк ма биллалахь суна, господин Курумов, – тIаьххьара ши дош, цо санна, кIоршаме хьажош элира Берсас. – Со капитан воцу йалх шо ду. ДуьххьалдIа нохчо Барзин Рохьмадан Берса ву со.

Полковнико тидаме а ца ийцира Берсин йуьхь тIехь а, къамелехь а шерра гун кIоршамалла.

– ХIаъа, хIаъа, хIинца дагавогIу! Фельдмаршалан Паскевичан эскарша венгрийн мятеж хьошуш, инарлин Лиддерсан отрядехь гIуллакхдеш хилла капитан Барзоев вай хьо-м. Со гIалат вацахь, цигахь доггах гIуллакхдарна капитанан чин а, орденаш а йелира хьуна. Хьан да гергара стаг ву сан. КхоалгIачу гильдин совдегар. Дена хьалха кIентан декхар ахь кхочуш ца дой-те, моьтту суна. Барзоев, тов. Россера цIа вирзича, Соьлжан-гIопехь гина суна хьо. Йуха, Гермачигахь хиллачу тIамера дезертир хилла, ведирий хьо?

Курумовс хIинца дуьйцурш диллина Берсин дагна Iеткъаш xIyманаш дара. Да хьахош дина хаттар шена ца хезначух дитира цо.

– ХIетталц вара со дезертир. Оцу дийнахь сайн декхаршна тIе йухавирзира. Суна а догIу и де дага. Оцу дийнахь дуьххьара суна а гина хьо элан Барятинскийн свитехь.

Курумовс цецваьлла корта лестабора.

– Ткъа ас цецвуьйлуш ойла йора, ванах, цIеначу оьрсийн маттахь xIapa кехат йаздинарг мила ву-те бохуш. Вайшинна-м вевзаш хилла. Амма халахета-кх, дика европейски образовани а йолуш, нах хьоьгуш ирсан новкъахь карьера йеш воьду Iедало лоруш волчу ден кIант оцу сагIадоьхургех а кхетта лелар!

– «Пачхьалкхера тIаьххьара сагIадоьхург а адам ду, паччахь санна», – аьлла-кх Фридриха ШолгIачо. Мухха делахь а, сан халкъ ду иза. Оцу сагIадоьхургийн кийрахь, муьлххачу а просвещенни адамийн санна, дог ду. Церачел тIех майра, къинхетаме, адамаллин ду ала а мегаш. Оцу сагIадоьхургаша шайн маршонехьа къуьйсу. Ткъа вайн халкъ оцу хьоле дожийнарг Россера Iедал, цуьнан йолахой шу а ду.

Ши хьаша ма-хуьллу къамел кIеда-мерза дан гIертара. Амма иза иштта ца нислора. Дуьнене шайн хьежамашца, стигаллий, латтий санна, цхьаъ вукхунна геначу цаьршиннан ницкъ ца кхочура вовшашка болу цабезам къайлабаккха. Цуьнан дIовш Iийдалора xIoр а дашца.

Поделиться:
Популярные книги

На границе империй. Том 6

INDIGO
6. Фортуна дама переменчивая
Фантастика:
боевая фантастика
космическая фантастика
попаданцы
5.31
рейтинг книги
На границе империй. Том 6

Курсант: Назад в СССР 4

Дамиров Рафаэль
4. Курсант
Фантастика:
попаданцы
альтернативная история
7.76
рейтинг книги
Курсант: Назад в СССР 4

С Новым Гадом

Юнина Наталья
Любовные романы:
современные любовные романы
эро литература
7.14
рейтинг книги
С Новым Гадом

Наследник

Кулаков Алексей Иванович
1. Рюрикова кровь
Фантастика:
научная фантастика
попаданцы
альтернативная история
8.69
рейтинг книги
Наследник

Приручитель женщин-монстров. Том 6

Дорничев Дмитрий
6. Покемоны? Какие покемоны?
Фантастика:
юмористическое фэнтези
аниме
5.00
рейтинг книги
Приручитель женщин-монстров. Том 6

Убивать чтобы жить 3

Бор Жорж
3. УЧЖ
Фантастика:
героическая фантастика
боевая фантастика
рпг
5.00
рейтинг книги
Убивать чтобы жить 3

Убивать, чтобы жить

Бор Жорж
1. УЧЖ
Фантастика:
героическая фантастика
боевая фантастика
рпг
5.00
рейтинг книги
Убивать, чтобы жить

Релокант. Вестник

Ascold Flow
2. Релокант в другой мир
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
рпг
5.00
рейтинг книги
Релокант. Вестник

Неудержимый. Книга XIX

Боярский Андрей
19. Неудержимый
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
аниме
5.00
рейтинг книги
Неудержимый. Книга XIX

Моя (не) на одну ночь. Бесконтрактная любовь

Тоцка Тала
4. Шикарные Аверины
Любовные романы:
современные любовные романы
7.70
рейтинг книги
Моя (не) на одну ночь. Бесконтрактная любовь

Папина дочка

Рам Янка
4. Самбисты
Любовные романы:
современные любовные романы
5.00
рейтинг книги
Папина дочка

Первый пользователь. Книга 3

Сластин Артем
3. Первый пользователь
Фантастика:
боевая фантастика
рпг
5.00
рейтинг книги
Первый пользователь. Книга 3

Назад в СССР: 1985 Книга 2

Гаусс Максим
2. Спасти ЧАЭС
Фантастика:
попаданцы
альтернативная история
6.00
рейтинг книги
Назад в СССР: 1985 Книга 2

В теле пацана 4

Павлов Игорь Васильевич
4. Великое плато Вита
Фантастика:
фэнтези
попаданцы
5.00
рейтинг книги
В теле пацана 4