Бер к?йр?тик, гомер = Давай поговорим, жизнь

З?лф?т

Кыргыйлыктан чыгып, Трег йз юнлткн мгыятьт адм балалары шундый югары снгатьне кадерен бел башлады. Мен шул чакта шигъриятне асыл сгате сугачак. Тик, ни аяныч, безд лег шигърият кайгысы тгел... Хер, ир куенындагы алтын бртеклрне беркая да ашыгасы юк. Аларны тсе умый, басе арта гына бара.

Ходай кушып, Марина Цветаеваны каберен таш куярга туры килде миа. Аны югалып табылган кабере стенд язмышлар хакында уйланып, бик озак басып тордым.

Йрк рне сатылмый. Аны басе юк. Адм балаларыны парламентларсыз гына кабул иткн конституциясе – шигърият. Тарихны шигъри вариантын йрнм, йрнне телм катаклизмнарны китереп чыгара тора.

Туганлыкны кан тибеше – шигырь. Лев Толстой кабере янындагы агачтан коелган яфракларны Мслимне Яа Сет авылы яныннан ага торган тын ерганакка – Коргылдыга алып кайтып агыздым. Калганнарын Тукай каберен илтеп салдым. Лермонтов туфрагын нкм каберен сиптем. Коперникны туган йорты нигезен Тукай туфрагын куштым. земне шушы мсилектн келем хушланды.

«Бисмиллаи, дип башладым бу бетне башларын» – бетлр н шулай башланган. Шигърият – дога. Шигърият – турыдан-туры Аллаы Тгалг мргать.

Шигырь кчлене кулында камчы булганчы, бичараны керфегенд тамчы булсачы! Сястчелр, гр намуслары исн-имин икн, шагыйрьлрне шигырьлреннн программа тзесеннр, закон язсыннар. Чын шигырь уен яки куен гына тгел. Шигырь – назлы бишек т, яу атыны сыртына салынган ияр д. Кел чытырманыннан йолкып, аралап

алган кыргый шигыремне ркемне аларына ышанып, ккрк тутырып укый алырмынмы? бит укыйсы кил, ишеттерсе кил. Шигырь – чытырманнан ягыраган былбыл авазы. Кп кирк тгел: аны кайчан сайраганын бел д, тагы чирмг чалкан тшеп, ме яшгн имнг башыны куеп, иртнге алсу болытларга карый-карый тыла да тыла...

Шигырь язу чен келне млдерп тулуы, согы тамчыны ташуы кирк. Мордва ягындагы Рузаевка станциясеннн ерак та тгел бер авылда – Шриф Камалны туган авылы Пешлд булган бер вакыйга кп еллар буе гел анымны сыкратып торды.

Шагыйрьне язмыш тоташтан эзрлекли икн. Кп еллар узса да, куып ит, каршысына чыгып баса икн. Шигырь – язмыш.

Сземне йомгаклап, сезг шигырьлр укытасым кил. Шагыйрь хакында гына тгел ул. Ул шагыйрь язмышы, шигырь язмышы хакында. Язылу тарихы – шигырьлрне зенд.

Злфт 1992

I

Нилр булды сиа, и молы зат, Ник ыр итте алы сзене? – Даладагы учак яннарында Тылыйсылар кил зене!

Ходай сулышы

Инде кайтмас яшьлек Й якында, Й еракта учак кабыза, Якын-ерак айкала да ялкын, Бгырьлрне т... ан сыза! Шул баш бирмс еллар – кайнар яшьлек Уны-сулны белмс булганга – Кагылганмын былбыл оясына м басканмын кара еланга... Дрли ген яшьлек, ут шикелле, Снмс, капмас чен кабынган – Кичке шфкълрд учак кабыз Кичге та офыкларыннан!.. ...Ходай сулыш ргч, ан кергн бит Безг – сынга – зле балчыкка! Блки... тагын сулыш рер Ходай? «итте... » дим, йрк, ашыкма! Ут йгергн икн шул сулыштан Сулык-сулык типкн бу канга, – Димк, сю булып килеп керде зе гомер итр Ватанга! Билли, дим: гомер дигнебез, Еллар белн санап караса, Ме афтле еллар тгел ич т – Мхббтле еллар лабаса! Ччлремне иллр тараганда, Уйларымны еллар тарады – Йргемне былбыл чакты минем, Кара елан миа сайрады. ...Ник тоташтан гашыйк булам аман? Алгысытыр еллар кп млл? Ходайны бер Кашка Тксеме? Яшр ирем Изге Кк млл? ...Туймас-ткнмс бу гыйшкым чен Ни диярмен анда – азакта? Яратудан кылган гналарым Саналмасмы икн савапка? Уйнаклап кан, йбт мллрне Яшьтн шигырь итеп мин шаштым – Болар миа савап саналмас шул... Болар – минем бетмс гнаым! Китмс чен килде, ахры, яшьлек... Тетрп, днья онытылганда Кагылам гел былбыл оясына м... басам гел кара еланга! Рхмт, днья, Язмышны син миа Тоташ шигырьлесен сайлады, – Йргемне былбыл чакты минем, м здереп елан сайрады!.. Упкын тплренд гллр скн Кыяларны белеп сайладым... Мин былбылдан сезне чактырырмын, Тылатырмын елан сайравын.

иде юл чаты

лл нинди яман бер киная, Ым бар сыман тоя келем – Белгнгме кемне йотканлыгын Ме тугыз йз утыз идене? Язмыш шулай сайлаганмы лл Иади ан сулар вакытны? Дшкн еллар Дантесларны тгел – Кн киемле бозбаш макортны! Гигант илне табигате шундый, аман да шул шомлы ил ис – Кр – Пушкинны кача-поса ирл Нкъ безнеч – утыз идеч! Тарихынан кая качмак кирк? – Гзл храмны бу ил бар кылган... – Бтннрг тземсеннр! – дип, Осталарны кзен чукыган. ...Сер «иде» аман анга тиде – Егерме л иде яшенд леп, халкын Тукай ятим итте... Артык серг млл тшенгн? Афт арты афт... Бу зур илг Кем каргышы тиде? Ник тиде? – Октябрьле бер ел ымсындырды! – Тик ул – ме тугыз йз униде... Хер, дуамал ил сан тылсымын Санга сукмас иде... Болай да Элеп кен ала, селкеп сала – ан котыла качып Ходайга... Белми

ген китте микн Пушкин Газраилне атта илсен – Шагыйрьлрне дуэльлрсез ген Аулар утыз иде килсен? Юньле илд юньле шагыйрьлрне Ктр иде иде юл чаты... Ил шагыйрьсез калмас... мма бу ил Кпне алды... Азны югалтты – Азны... тере язны югалтты!

Нсел тамгасы

Ерак бабайлардан килгн тамга, Безне тамга – нсел тамгабыз... ткем килеп ирешкн ул... Нсел тере! Исн калганбыз! Ул тамганы ткй, й салганда, Балта белн чапты нигезг. – Хтерлп кал, улым, бу тамганы м яман сз аа тигезм! Бу тамгада – адм, фикер, очыш... Шулар ич т туктап калмасын! Тапшыра кр, берк, оныкларга – Бу тамганы сулар агызмасын, Бу тамганы утлар алмасын! Сукбай каны тгел – тамырында Борынгыдан килгн кан яна! – Сине чен нсел кызармасын, Син дан ст шушы тамгага!

Ишетелми лкин кайтаваз

Сееллрем Халис м нисг, киялрг – Кбир м Торсынтайга

I

Казах кзе урманнарны сймс, Дала кирк казах кзен – Ат чаптырыр килек кирк аа, илпесен ил казах йзен... Торсынтай гел миа йт иде: «Авылыгыз матур, и Зк!» – Лкин урманда мин базда сыман, Кз кнеккн минем килекк! ...из казыган изказганга тшм, Мин шахтага тшм – тирнг. Катламнарда ургый иблис уты, ннмг идем мин – бнд. изказганны ачык шахтасы бу, ир урталай гя ярылган, ннмне уты, биллидер, Нкъ шушыннан гына кабынган. Срелгннрне син исед тот, Тоташ бйле килеш чакларны... Сргннр д богау кидергннр, Утыртканнар безне татарны! Кпмелрне тукмап интектергн изказган бу... Алар ут йоткан... Шуларны гел уйлап, чал башымны Иеп тынып калган минутлар... Кыз туганнар гомер иткн ил бу! Ччк ата илд сарана; Кайнар дала иле искн чакта, Сараналар илг карана... Упкын сыман шахтага мин тшм, Урап тшм ирне анына. Туктыйк, Кбир кия! ...Минем куллар ирне йрген кагыла. Белмгнмен яш кадерен мин, Аламаган икн мин аны – ирне йрген кул тидергч, Аладым мин бераз дньяны. Далалары чиксез, казах ире, Абайлы ил уйлар уйлатты – Йргем тулды иркен уйлар, Йргем чиксез мо ятты...

II

изказганны Ачык шахтасына Тш ген тгел бу миа – ир йрге сулык-сулык килеп Торды сыман минем алдымда. ...Катламнардан, ннмдгедй, Сер томан тоташ бркел, йткн сыман: – И бер кнлек бнд, Нилр ген кылды бу кнд? Кратерларга тшкн кешеме мин? Мен бген ишетм йрген! И габе – гел белен икн ст кемне нишлп йргне! ...ан ылысы Шахта тбендге ылыдан да юкса ылырак... ирне йрген юл – афтле, Кеше йрген юл – Ерак!..

III

изказганны йге иллр искн Даласыны кге чалт аяз. Офык арты офык бу тарафта – Ишетелми лкин кайтаваз... Хтерлиме минем якташларны Кайнар илле, мкле бу дала? ил чуалткан лннрд уйлар Дуамал ил сыман бутала... Вулкан кратерын хтерлткн Ачык шахтаны и тбеннн Кндез йолдыз кргн кебек булдым Казахны ки, тпсез кгенд!.. Катлам асты катлам... ннмг Якын гына кала тгелме? ир стенд нинди батыр идем! Монда ис... Беттем... иелдем... Данте тмугына тштем гя, Тик Вергилий гына итмде. ...Бтерел ст ал агымсу, Назлы агым – дала мклре... Алды гзл дала куенына, Мклр дулкынына кмелдем... Лкин талгын гына хл алырдай Берр тше бармы бу ирне? изказганны йге кклреннн Бхет ява гя... Чалт аяз! Офык арты офык бу тарафта, Ишетелми лкин кайтаваз...