Бер к?йр?тик, гомер = Давай поговорим, жизнь

З?лф?т

IV

Бек итеп яратырга, ахры, Соардым мин, артык кичектем!.. ...Кузы Крпеш белн Баян Сылу Каберен бген тез чктем. Эссе капкан мазар ташларына. Кайнар дала чатнап ил йота. Борынгы бер хикмт язуы кк Клт эзе – утлы комлыкта. м Торсынтай йтте: «Дньяда бу Мхббтк йкл – берднбер!» ...р таш монда миа таныш сыман – Тшлрем, блкем, кергндер. Ташны ташка куеп йгн мазар, Ике гашыйк анны ышыклап, ирне ккк омтылышы булып Ктрелгн чиксез бушлыкка. «Мхббтк урын – ккт бары!» Дигн сзе млл ташларны? – Янды, йрк, гашыйк булды дрлп, Тик нигдер ккк ашмады!.. Булды ла бит юкса тик бер ген Тибрп алган керфек хакына зер чаклар – ике уйламастан Ташланырга тпсез упкынга! Булды ла бит «Юк, син тгел...» дигн Котылгысыз авап соында ан-атымны куып яндырганым лактк илткн юлымда... Без кичергн сю газапларын Тре зе ген кргндер! Бек тгелмени рбер сю? – ркемд бит йрк берднбер! Яратырга кирктер шул ирд, аны члдй кибеп корганчы – лактсез булмыйдыр шул сю, Булмыйдыр шул Бек Корбансыз... ...Кузы Крпеш белн Баян Сылу Бек мхббтк кичекмс, – Лкин алар Беркайчан да, килеп, Безне

мхббтк тез чкмс. – Сеп була лактсез д! – дип Бхслштем шушы минутта. ...Хтерлтте дастан хрефлрен Дала клтлре комлыкта. Мин тзмдем – дала авылына Мотоцикл безне кузгалды – Бу авылда гомер иткн, дилр, Баян Сылуны кыз туганы. Шр комлык. Кайнар клт эзе. йтерсе л миа ук тиде. Яралылар Су сораган сыман, Су сорадым – эчем ут иде...

Бхет кошы ркеп очмасын

Тнге ак каеным, и аным! Кз яшьлре тама тын гына... Чык тшс д, гллр егыла, Авырлыгын тоеп дньяны, Тнге ак каеным, и аным! Кз яшьлре тама тын гына... Чишм, диеп, Галм серен мин, Йолдыз нурларына керендем! Керфек ачкан Галм алдында Кз яшьлре тама тын гына... Чык тшс д, гллр егыла. Иртгесен уяныр ла ул, Тибрп-тибрп уйланыр ла ул! Уйлы танар аткан чагында Чык тшс д, гллр егыла. Авырлыгын тоеп дньяны, Инрем башы куй ле. Берг кичр ерак кннрне Ерыйк ле куе томанын, Авырлыгын тоеп дньяны! Тнге ак каеным, и аным! Сере сйл... Сйл чистасын! Бхет кошы ркеп очмасын, Котсызлыгын креп дньяны. Тнге ак каеным, и аным...

Шомырткай

Гел шаяртып йт иде ткй: – Минем чен СССР – Чыжылдатып безг стен биргн Шушы юмарт Шомырткай – сыер! ...Сыерлы йорт! Бу йорт – метле йорт. Чилк аумас, казык черемс. Ышык клгд каз какланыр, Бргелр базда ремс. Табыннары булыр стле чйле, Каймаклы м куе катыклы: Бу йорт белер бек хезмт серен, Монда тормыш кркм м ныклы. Сыерлы йорт... Кт чыккан чакта Киереплр ачкач капканы, Крсгез л икн Горурлыгын Сыер чыгаручы апаны! Сыерлы йорт булса, ил д булыр, Сыер тоткан йортка кот ир – ылы куллап сыер сауса кичен Ак яулыклы килен-игилр... И сыеркай, Шомырт! Сине белн Булды безне бхет янш. Юк, Хатын-кыз Чын хатын-кыз булмас, Назлап сыер сава белмс! Чиста намазлыкка утыргандай, Сыерга ул иплп кагыла м чилкк, Юк, шаулы ст тгел – Татлы бер ыр гя агыла! кырыйда бозау рсезлн: – Калдырыгыз, – дип, – ст миа да! Сыер кши... Тигезлрг тели ммбезне... Сыер уйлана. И Шомырткай! Тмле сте аман Теллремд эри шикелле... Син бит нкем сттш нкм, Стле нкм булды бит инде! Без сыерлы йортта туып стек, Ул бит безне исн саклады. Сыер эзлрен баса-баса, Безне тыйнак бхет атлады. Балачакны шушы шфкатьлесе Ти булмаса гр бер ырга – Мин багышлап шигырь язмас идем Шомырткайга – безне сыерга... ...Юкка йтмгндер зирк ткм: – Минем чен СССР – Чыжылдатып безг стен биргн Шушы юмарт Шомырткай-сыер...

Сынавы микн?

Хак Тгалне бер сынарга Телве микн – Томана м ертлач илне Пушкинлы иткн? Иблис корган бу илне Яшве – хата! Фрешт тшеп кунардай Урын юк чакта, Кешелекне ак намустай Пакь кннреннн Мге кот кунмас бу илг Пйгамбр игн... Пушкиндыр, блки, Рслне, Тукайдыр намы, – Даилар, якты сз йтеп, Хсис дньяны Уятмак булып килгннр, Ышанып, Хактан, Бу халык иле белн к Хрмг баткан! Пушкин киркмени аа? – Пугачёв кирк! Ургылсын кан бугазлардан, ир торсын тетрп! Угрылык ургый канында! – Юлбасар токым Ничек аласын шагыйрьне Илаи утын?! Кака белн шаркылдап, Иблислр клр, Иделдге ушкуйниклар Тыласа шигырь! Ул лладны Мартыновмы, Дантесмы намы – Шагыйрьсез итрг зер Алар дньяны... Табылачак кч Шагыйрьдн Йолырга ирне – Чахотка булып Казанда Буар шагыйрьне... ...Тгалне ил-халыкны Сынавы микн? зен ти зат идергн – Шагыйрьле иткн! Фрешт хтта ялп Качкан бу илг – Йа Ходам, алат гамле! – Шагыйрьлр ниг?

Ак акчарлак хле

ем-ем ген кил елгыр балык – Тк-тк тере яктылык! Канат очы кара акчарлаклар Ак яшендй тш атылып. Тырнакларда тыпырчына балык... Балык оча! Гап хл ккт! илпенми ул... ава – кошны гына, Су балыкны гына илкет. Ау уены – гадел! Кктн аска Томырылып тшкн аучыга Койрык крст д чума балык!.. Аучыны ен куба ачудан! Ау нре – и борынгы нр, Шфкатьле д нр, Гадел д! Ау икн ау! Куып сук корбанны! Котыл аудан – килс хленн! р тере ан, хрм кылмый гына Тапса икн хлл тгамне, И беренче нр – ау нре Адм иткн безне – адмне. Лкин... нсез ит бер тамаша: Гигант чплеклрне стенд, Юк, лкс козгыннары тгел – Горур акчарлаклар чемчен... ...Актарына ап-ак акчарлаклар, Юаш тавык гя тибен... Иблис игн фрештме алар, Демон млл Ходай кгенд? Хллр болай барса, Иблис ис, Ак хыяллар тмам иелс, Сандугачлар хер телнслр, Тиреслект Пегас тибенс, Яш булырмы бу? Шул акчарлак Хле килде безг, иптшлр! Кая менеп, ни дип оран салыйк? Снгатьтшлр, хл бит бик хтр... Бек Табигать бит зе иде Иатчыны и зур остазы! ...Чплек башы... Ап-ак акчарлаклар Юаш тавык сыман им казый...

Онытма, ди миа сыкы иле…

– Туган кне кайчан? – дип сораса, Карт-корылар клеп куя да: – Кнен бел ниг кирк? – дилр, – Килгнг ме шкер дньяга! ...Олы, сер йола керде безг, Ул – туган кн дигн зур бйрм! Кне тгел, еллары да хзер Тшкил бары туган кннрдн... Гя ирг зур миссия игн, Тшкн гя яа пйгамбр! – Бген – минем кн! – дип хрмт даулый Дньялыкка бген килгннр. Безне чен бтенлй чит йола, Кл ген картлар бу хлг. – Туган кне, бабай, кайсы кн со? – Мин туганмын кырпак тшкнд... йтеп бир алар туган кнне Гя бет йткн шикелле: –

Яман суык булган... м кояшка Ике колак скн ул кнне; Туып хтта карга егылган, ди, Мчет манарасы очыннан... – Мин туганда тупыл мамыклары Буран сыман тузгып очынган... Сйли алар: – йт иде нкй: «Син туганда ярлар ишелде, Ташу кубып, тек ярда скн Куш имнне убып тшерде!» Сйли алар: – Мин туганмын икн Нкъ арышлар башак кысканда... – мин ис – кзге тымызыкта, Ефк првезлр очканда... ...н шулай тгаенли картлар Туган кнне... Уйлап караса, Безне белн чагыштырса, Алар Ме кат бйрмлерк лбаса! Яд итбез хзер бгенгелр Туган кнне нилр белн без? – Нич р хмер тнтргнбез м ничек баш белн йргнбез? Безне туган кннр хатирсе Шул тирд... ич юк бтне. Шуа кр сизми яшибез шул Кннр, еллар... гомер ткнне. ...Туган кнем сорасалар миннн, Нкъ картларча телим йтерг: – нкй мрхмне искрткне Гомерлекк калган хтерд: «Гыйнварда син, чесен чыккан Тада туды... Бтен дньясын Сыкы сарган салкын та иде... Шуа кр, суыкка ч итеп, Артык кайнар булмаса иде!» йткннре дрес булып чыкты... Лкин кайнарлыкны артыгы, Явыз кчк кут стмич, Керсез шигырь булып саркыды. «Онытма, – ди миа та илене Сыкылары сирпеп ткнне, – Ак сыкылы таны м пакь анлы, Кабатланмас, кайтмас нкне!» ...«Прогресс» диеп лаф орсалар, Мин тын уйга калам, эндшмим... Чын гомерле булган элеккелр, Чын шигырьле булган, билли!

Борынгы шул учак янында…

Борынгы шул учак янында... Борынгыдан ырлар, ай, агыла, ырны чыгаручы ничек тзгн? – Тылаганда йрк ярыла!.. Кайсы аннан саркып чыккан бу ыр, Кайсы чордан, нинди иллрдн? ыр иясен барып табар идем – Тылсымын шул Ходай бирмгн! Чыкса икн типкн чишмсен ыр дигн бу лмс агымны! Нилр булды сиа, и молы зат? Дньясына сыймас чагымы? Чыдый алмас чикк иткнседер, Крчге креп, чынлап та... Бик борынгы дшт Брене д Тулган Айга н улата! Мхббттн шашар чикк итеп, ыр суздымы лл бхеттн? Бер релеп кен аныеа Тотып бирде млл кош кктн? Й хыянт кылдылармы сиа, – Куендагы елан чактымы? Ташкын булып ургылдымы лл Ккргенн и шатлыгы? – Нилр булды сиа, и молы зат, Ник ыр итте алы сзене? – Даладагы учак яннарында Тылыйсылар кил зене! Кем син? зелеплр сйгн яры Еракларда иллр гизгнд Та талына башкынаен салып, Ялгызы яшь тккн кыз млл? Тик бер ген тылап ыр иясен, ыр яралган серле иллрдн Тик бер ген урап кайтыр идем! Ходай андый тылсым бирмгн... Ме-ме еллар элек, кле тулып, Кем ул ырга салган йрген... Сизмгн ул шушы ыр утыны Артык ерак... ерак дрлвен! Куанычын ыры иткн кеше рнен ыр итеп ырлаган... Тылаганда йрк ярылыр кк! – ыр чыгарган – Ничек чыдаган?! ... шулай да бер утырса иде Борынгы шул учак янында! Борма-борма ырлар, ай, агыла – ырга лаек язмыш табыла...

Дгъва

Кит бек затлар... Кайчак даи, Бек кит дгъва калдырып: – Ул кемнеке? – авапсыз бу сорау Чордан чорга бара кагырып. Блешлр ччн-дастанчыны, Флсфлрне, данлы яугирне: – Ул – безнеке! Кешелекк бирде Безне кавем и зур шагыйрьне! – Ул – безнеке! – Кырыс м тгаен Кпме ил-халыкны дгъвасы. Тарихларны тпсез чогылыннан Ме-ме длил таба ммсе м алатып бир з ягына р длилне ме-ме мгънсен! Нинди мгърур иллр м халыклар! Дшт иялре югыйс! н шулар ирд яшп киткн Даи затны аман блеш... йтерсе л берг уйнап йргн Ике сад сабый талаша: – Бир! Минеке! – Юк! Минеке! – диеп, Бер уенчык чен даулаша! ...Кайсы туфрак биргн ул даига «Эврика!»лы сирк акылны? – Кпме тереклеклр алмашынды, Кктн кпме йолдыз атылды! Тик чишелми шул чияли тне... Дгъва кала... Калсын! – Ул даи Бик ерактан карап елмаядыр, Моаядыр тылап, билли! Нишлр иде биргн булса Ходай Даилыкны аа явызын? Нишлр иде китеп барган булса ирд каннар, кз-яшь агызып? Нишлр иде исме халыкларда Каргыш сзе булып гел йрс? «Юк! Безнеке тгел!» дип, халыклар Аннан тмам йзен черс? Нишлр иде, эзен эзлп табып, Калкынмаслык итеп кмслр. «Юк! Безнеке тгел мондый даи! Ниг мондый даи!» дислр? ...Явыз даи даны язган икн, Диваналык килсен бндг, – Диваналар изге санала бит р кавемд, барлык иллрд. «Афт читлп узды... Нишлр идек, Диванабыз гр булмаса? Коткарды шул Ходай бндсе!» дип Яд итрлр аны, ичмасам... ...Кеше гомере булып Вакыт зе Терелеп бер балкып кит бит... Эврикасыз булса булсын гомер – Булсын Сагынып яд итрлек!..

Бер мин ген тгел…

Шаулап-грлп яши-яши Тшендем мин шуа – Ялгыз уйланырдай куыш Кирк икн миа. Нинди давыллар кубарып Яшс д бнд, – Килгн мленд ул ялгыз, Ялгыз – киткн млд. Шуа, ахры, ялгыз куыш Эзли башлый кел... Табигать моа буйсына – Бер мин ген тгел! Серсенм – калын прд Тойса карашымда, Тынлык дш келемне – Сбп бары шунда...

Рхт лем

Тукаебыз анын авыр борчу аман пар-пар телгндер: «Безне миллт лл йоклаганмы? Безне миллт лл лгнме?» Кем бу миллт – тмуг учагына Ыргытасы коры утынмы? Инде мет йолдызлары снгн, Инкыйразга мхкм токыммы? «Халкы хлен татып яш!» – дипме, Бугазымнан буа бу ютл? ...Хтта Тукай белгн хллрдн д Хвефлерк хзер безне хл... Кайчагында хтта «кфер» фикер Сискндереп куя келне: Терелекк миллт тере сыман... Лкин... тере мет тгелме? Ышанасы кил буш хыялга, Ымсындыргыч ялган метк. дреслек кырыс, м метне Кысырларын тет, юк ит! Кысыр мет кысыр килеш кала – Ме килешт аны трлндер! Тукайны да кз алдына шушы Тпсез, кара упкын килгндер... Керле д чыгалы бу, дилр, Ни ле бу, дилр, ни тере... Халык кадр халыкны со нинди Язмыш согы чикк иткерде? ...Рхт лем, дилр, лс кеше Тирн йокыдагы кенч; з-зене мескенлеге танып, Курыкса да уянсана, халык! Рхт лем кт югыйс. Шундый рхт лем кт безне, Рхт лем... Лкин чын лем! Нишлп инде шушы афт хтта Пар-пар телми келе?!