Болма?ан балалы? ша?
Шрифт:
***
Шешем трмыса шыалы, аам айтыс болалы кілсіз кндерді тізбегі еш толастаан емес. Бір кнім бір кнімнен аумай, аырын жылжып тіп жатты. Сырттаы жылды ай мезгілі де еш згермейтін секілді боп крінетін. Кшедегі ойына да, стелдегі кмпитке де зауым жо.
Біреуді барып, жабысып шатаым келетін сияты. Біреу мені шатап, еркелетсе деп армандаймын. Наашы ааларым з балаларын айналып-толанып жатанда, маан да бір жылы сзді шыны тиіп алар деп жутедеп траным.
зііз ойлаыз: мен кемні жан еркесі, шолжабайды на зі болан баламын. Жмыстан келе сала кейді мойнына мініп алып, «анау тиісті, мынау тиісті!», «ананы пер, мынаны пер!» деп ырбиып жылай беретін балпанатай баланы арада екі жыл
Тірі салса, брін кресі. Ая-астынан брі згеріп шыа келгенде, не істеріді білмей абдырап, жан-жаыа жаутадайсы да аласы. Жып-жылы йден даладаы ааан аяза лыпасыз латырып жібергендегідей кй. орансызды. м осы хл ділетсіздік секілді. Немесе біреуді ылы-кнларыны теуі сияты. Біра неге мен? аршадайымнан жрегімді арыан осындай сратара мен аншама рет кездестім екен?..
Дегенмен бала жанымды шырыратан, азапа салан осынау шиеленісті кндерде мені азіргі крделі болмысым алыптасып жатты. Мен мірді бояуларын зімше круге йрендім.
***
Шешем баса йге кшкен жылы, Маржан Талдыорандаы училищеге оуа тскен еді. Одан да кп болды, хабар жо. Жалызсыраанны ккесін крген екі бала болса, оны бірі – менмін. Жалыз болса, таы – менмін. Жаратылысымнан жрегім нзік екенін сезетінмін, бала кезімнен зге балалардан жрісім де, трысым да згеше болатын. Дниені абылдауым да. Бдан кішкентай кезімде андай ияли боланымды жоарыда сізге баяндап бергем. азір де жетісіп траным шамалы. рнені иялдап, жотан бар жасап, жан-сарайымда зіме найтын лемімді сомдап алам. Ол лемде брі ммкін.
Кейінгі уаытта, бл жаланда арасы крінбейтін кені саыну сезімі пайда бола бастады. Сол кісіні рухынан медет тауып, іштей сырласатын едім. р кнім мен шін асырдан да за болатын. сіресе, кеш арайан кезде зімді ояра жер таппай, аламат аласратын болдым. Тезірек йытауа асысам да, маза бермейтін сансыз ойлар мен жанымды жегідей жеген саыныш, тадырды жасаан ділетсіздігіне деген ыза бойымды билеп, йымды ашыратын. Тнімнен грі, санамны тез есейіп келе жатанын мен сол за-за кештерде те жасы тйсінгем. Ауладаы балаларды сздері сбиді былдырындай сер ететін болды. Еш менсібеймін. Сйлескім де келмейді. Ойындары да ызы емес. Мны брі жалыздыты одан рмен деткенін сізден несіне жасырайын, адірменді оырманым.
Адам андай жадайа тссе де кнеді екен ой. Егер ол уанышты жадай болса, оны тудыран уаыт лезде жоалады. иын жадай болса, созыла береді. Мені балалы шаым да созылмалы дерттей бітпей ойды, тпей ойды.
зім де ержетпей ор болдым. Кілет йдегі (бізді елде арты-ауыс заттар тратын ойманы «кілет й» деп атайды) баанаа сызып ойан межеге бойым лі жетер емес. Турникке тартылып, сбіз жесем де, бойым сол алпы. Ал ойым бойымнан лдеайда сіп кеткен. Сыртым – бала, ішім лкен адам боп а жарылдым.
Ертерек ержетсем, мына адамдардан, мына йден, мына ауылдан арамды батырамын деп ойлайтынмын. Алматыда дниеге келсем де, ол кезде менде ала туралы тсінік млде жо ой. Барлы ойым: йтеуір лкен адамдар сияты блек тру, ызарлы жанарлар арасынан тылу болатын.
Алайда ол кндер лі тым алыс еді. Ол кндерге жеткенше лі талай ызы пен теперіш круім керек екенін мен ол кезде рине білген жопын.
Дегенмен бл дниеде мейірім бар, достар! Мселен, наашы апам мені керемет жасы кретін. Мені кем жайлы ызыты гімелерді де сол кісі айтатын. Тыш кйеу баласын з лындай кргендігін жиі айтып отыратыны жадымда. Есімде аланы, наашы апам зауыттаы станока ырып алан шола саусатарымен кнзаа картоп аршып отыратын. Ыраы демі бір нді ыылдап отырушы еді, жарыты.
Сйтіп жргенімізде, кейінгі кндері наашы апам мені «дайды баласы» деп атайтынды шыарды. Бала болан со, ойнап жріп бірдеені блдіріп оясы. Онсыз да жрегі езіліп жргенде, ырсыып, айтанды тыдамайсы. Сондай кездерде наашыларымны бірі абаын шытып рысса, апам: «й, тиме оан, ол дайды баласы емес пе!» – деп бетін айтарып отыратын. Бір емес, екі-ш рет естідім. Беті жп-жмса, ызылшырайлы желер келіп, шай ішіп отыранда: «Еее, дайым-ай, аман болсыншы йтеуір! Енді бл дайды баласы ой…» – дегенді таы да естігем. Сонда мен «неге дайды баласы? Ол кім дай деген?» деп ойлайтынмын. Апамнан осыны срайыншы деп жргенде, зі бір кні мені айналып-толана алды.
– Апа, мені папам дай ма?
– Не дейт, птшаар! ке дай болса, неге ліп алды? й, жгірмек, айдаыны айтпа!
– Апа, айтшы енді! Мені папам дай ма?
– Жо, сені папа дай емес!
– Енді сен ыли мені «дайды баласы» деп айтасы ой, сонда алай? лде мамам дай ма?
– й, баламысы деген…Мама айдаы дай, дай болса, тадыры анадай бола ма? – деп ауыр-ауыр крсінді.
– Туу, апа, айта салшы, дай кім?
– Анау тбедегі Кнді кріп трсы ой, анау талды ше? Соны сені ке-шеше туды ма?! Ой, шіркін-ай деген! Мені де, сені де жаратан дай бар. Ол брінен кшті, брінен мейірімді, балапаным.
– Ол айда сонда?
– Анау жата! – деп апам шола саусатарымен аспан жаты нсайтын.
– Ол неге тспейді бізге, апа?
– Ол тссе, жер ктере алмай алады Оны…
– Рас па не? Не, Ол соншалы алып па? – деп мені ауызым ашылып алатын…
– Ол – ду, Ол – те кшті жне діретті!
– Мен сонда кдімгідей сол дайды баласымын ба?
– И, лыным! Бар ойнай ой, бара ой…Ииии, сары сапалаым, айтейін…
Мссаан, мынау ызы болды ой! Мны, блем, ана Татарков Женя білсе, шалбарын дымдап оятын шыар, ! Анау тракторист Жкені арабжыр баласына айтпасам осыны! Жасы болды-ей! Енді маан кшедегі бомрындар «папа да жо, мама да жо, кім сені орайды?!» – деп крсін осыдан!
Кшеге атып шыып, жан-жаыма арасам, Жкені арабжыры мырса тбелестіріп отыр екен. Шалая басып асына бардым.
– Ей, ара маа, бері ара!
– Немене деп трсы-ей?! Кім ара маа? Крсетейін азір мен саан, ара мааны.
– Тра тр, тра тр-ей, рса, плеге аласы! Сен мені кімні баласы екенімді білесі бе?
– И, кімні баласы екенсі? Ана байа тиіп кеткен шешені баласысы да, баса кімні баласы еді?! лде, ке тіріліп келді ме?
– Сен білмейді екенсі ой, маау-ей! Мен – дайды баласымын!
– дайды баласы? Хахахахахаха! айдаы дай? дай жо ой! Не тантып трсы?
– алай жо, бар?! Апам айтан! – деп атарылып алдым кдімгідей.
– Апа оттай береді, Ленин: «дай жо» деген.
– Кім ол Ленин деген? Ол мені апамнан арты біле ме, не?
– Ой, аыма, анау автобазды мадайшасында кімні суреті тр? Сол Ленин деген атамыз. Сол айтан «дай жо» деп. Хахахаха, дайды баласымын дейді ой! Бері кел, сзіе жауап бересі азір.
Зытып бердім. ашан бойда, жгіріп кеп ой ораны артындаы кні стіне отыра кеттім. Апам «дай бар» дейді, арабжыр «жо» дейді. Апам «бар» дейді, Ленин «жо» дейді. арабжырды Ленині бар. Мені апам бар. Апамны сзі маан анша жерден жаын боп трса да, лгі Ленин дегені бір плені білетін сияты. Тра тр, сонда апам тірік айтан ба? Жо-жо, апам ешашан тірік айтпайды. Ленин апамнан аылды болса, аылды шыар, біра апам тірік айтпайды. Ол наты. Онда неге Ленинні суретін автобазды мадайшасына жапсыран? Егер апам аылды болса, автобазды мадайшасына апамны суретін ілер еді. ап-ай! дай бар ма, сонымен жо па? лде ана Кнді, талды жне апамды Ленин жаратты ма екен? Миым ашып кетті, рысын. Татарков Женяа айтпаймын деп шештім. Таы да клкіге алып жрермін.