Дзікі сабака Дзінга, альбо Аповесць пра першае каханне

Фраерман Рувім

Таня паглядзела яму ў вочы — ці няма там цікавасці альбо ўсмешкі. Яна ніколі не гаварыла з ім пра свайго бацьку.

Але Філька глядзеў ёй проста ў твар, і ў вачах яго была адна прастадушнасць.

— Ніколі, — сказала яна, — ён мяне не біў.

— Ты, мусіць, вельмі любіш яго.

— Не, не люблю, — адказала Таня.

— Вось як, — прамовіў у сваю чаргу Філька. І, памаўчаўшы крыху, крануў Таню за рукаў: — Чаму?

Таня нахмурылася.

І адразу ж у Фількі скончыліся ўсе словы, быццам яму адрэзалі язык. Здавалася, ніколі ўжо ён нічога не запытае ў яе.

Але раптоўна Таня пачырванела.

— Я яго не ведаю

зусім.

— Хіба ён памёр?

Таня павольна паківала галавой.

— Дык дзе ж ён?

— Далёка, вельмі далёка. Можа, нават за акіянам.

— Значыць, у Амерыцы?

Таня кіўнула галавой.

— Я ўгадаў!.. У Амерыцы? — паўтарыў Філька.

Таня моўчкі павяла галавой справа налева.

— Дык дзе ж ён? — спытаў Філька.

Тоўстыя губы Фількі адтапырыліся. Па праўдзе кажучы, Таня здзівіла яго.

— А ты ведаеш, дзе Алжыр і Туніс?

— Ведаю. У Афрыцы. Значыць, ён там?

Таня зноў адмоўна заківала галавой, гэтым разам з большым сумам, чым раней.

— Не, Філька. Ведаеш, ёсць такая краіна — Марасейка.

— Марасейка? — паўтарыў за ёй задуменна Філька. Гэтая назва спадабалася яму. — Відаць, прыгожая краіна — Марасейка.

— Так, Марасейка, — ціха прамовіла Таня, — дом нумар сорак, кватэра пяцьдзесят тры. Ён там.

І яна знікла ў сваім двары.

А Філька застаўся адзін на вуліцы. Ён усё больш дзівіўся з Тані. Калі казаць праўду, ён быў зусім збіты з панталыку.

— Марасейка, — сказаў ён.

Можа, гэта востраў, пра які ён забыўся за лета? Гэтыя праклятыя астравы ніяк не трымаліся ў яго памяці. Ён быў толькі звычайны школьнік, хлопчык, які нарадзіўся ў глухім лесе ў скураным будане звералова. Ну навошта яму тыя астравы!

III

Вада лілася з дзежкі ў бляшаную палівачку з такім цудоўным шумам, нібыта гэта была не старая вада, замкнутая ў гнілой дзежцы, а маленькі вадаспад, які нарадзіўся высока ў гарах пад каменнем.

Яго голас быў чысты і поўны ўдзячнасці гэтай дзяўчынцы, якая адным рухам сваёй рукі вызваліла яго і дала магчымасць выбегчы на волю. Ён гучна звінеў ёй проста ў вушы і так прыгожа струменіўся ў паветры, магчыма, толькі з-за аднаго жадання звярнуць на сябе яе ўвагу.

А Таня зусім не чула і не прыкмячала яго.

Трымаючы ў руцэ драўляную затычку, яна думала пра бацьку. Размова з Фількам растрывожыла яе памяць.

Цяжка думаць пра чалавека, якога ніколі не бачыла і пра якога нічога не памятаеш, апроч таго, што ён твой бацька і жыве дзесьці далёка, у Маскве, на Марасейцы, дом нумар сорак, кватэра пяцьдзесят тры. У такім разе можна думаць толькі пра сябе. А што да сябе, дык Таня даўно зразумела, што яна не любіць яго, не можа любіць і не павінна гэта рабіць! Яна добра ўсё ведае! Ён пакахаў другую жанчыну, пакінуў яе маці, ён пайшоў ад іх шмат гадоў назад і, можа стацца, мае другую дачку, іншых дзяцей. Дык што ён такое для Тані? Хай маці не гаворыць пра яго толькі добра. Гэта толькі гонар, не больш. Але і Тані знаёма гэта пачуццё. Хіба не з-за гонару яна заўсёды маўчыць пра яго? А калі і вымавіць некалькі слоў, то хіба яе сэрца пры гэтым не рвецца на часткі?

Так думала Таня, а вада з дзежкі ўсё цякла і цякла, маленькі вадаспад усё шумеў і весяліўся, пакінуты без усялякай увагі. Даўно напоўніў ён бляшаную палівачку Тані і бег па зямлі, нічога не баючыся. І, прыбегшы да Тані, дакрануўся да ног.

Але і тут не звярнула яна на яго ўвагі. Тады ён пабег далей, да градкі з кветкамі, сярдуючы і шапочучы па-змяінаму паміж чорных каменьчыкаў, што скрозь валяліся на дарожцы.

І толькі крыкі нянькі вывелі Таню з задумення.

Старая стаяла на ганку і крычала:

— Чаго дурэеш? Усю ваду выпусціла! І сама вымакла. Глянь на сябе! Не шкада табе матчыных грошай? Мы ж за ваду грошы плацім!

Таня агледзела сябе. Рукі яе былі запэцканы зямлёй, тапачкі падраныя, панчохі мокрыя.

Яна паказала іх старой. Тая перастала крычаць і толькі пляснула рукамі. Яна прынесла Тані з калодзежа свежай вады ўмыцца.

Калодзеж быў далёка ад двара, а вада халодная. Пакуль Таня мылася, нянька бурчала:

— Расцеш ты, як пагляджу, хутка. Пятнаццаты год пайшоў, — гаварыла яна, — а ўсё ніяк не паразумнееш. Думная ты вельмі.

— А што гэта такое? — запытала Таня. — Разумная?

— Ды не разумная, а думаеш шмат, з таго і неразумная. Ідзі сухія панчохі надзень.

Яна гаварыла на сваёй асобай мове, гэтая старая з жылістай спіной і цвёрдымі жылістымі рукамі, якімі яна мыла Таню ў маленстве.

І Таня, зняўшы на парозе мокры абутак, увайшла ў свой дом басанож. Яна пагрэла ногі на матчыным дыване, на танным дыванчыку з аленевай шкуры, пацёртай у многіх месцах, і засунула рукі пад падушку, каб сагрэць і іх. Калодзежная вада была такая халодная. Але халадней за яе здалася Тані цвёрдая папера, што зашамацела ў яе пад пальцамі.

Яна дастала з-пад падушкі ліст. Ён быў трохі пакамечаны, з адарваным краем, чытаны ўжо некалькі разоў ліст.

Што гэта?

Маці ніколі не хавала пад падушку лістоў.

Таня паглядзела на капэрту. Гэта быў бацькаў ліст да маці.

Таня здагадалася па тым, як моцна стукнула яе сэрца, і яшчэ таму, што ўнізе прачытала яна бацькаў адрас. Відаць, ён вельмі баяўся, что ліст не дойдзе, калі на самым краі напісаў так старанна: «Марасейка, дом нумар 40, кватэра 53».

Таня паклала ліст на ложак і босая пахадзіла па пакоі. Потым узяла яго ў рукі і прачытала:

«Дарагая Маша, я пісаў табе раней некалькі разоў, але, відаць, лісты мае не даходзяць: вы жывяце так далёка — на другім канцы свету. Спаўняецца, нарэшце, мая даўняя мара — мяне накіравалі на Далёкі Ўсход. Буду служыць якраз у вашым горадзе. Вылятаем самалётам утраіх — з Надзеяй Пятроўнай і Колем. Ты павінна ведаць, што значыць для нас з Надзеяй гэты хлопчык. Яго ўжо прынялі ў вашу школу, у той самы клас, дзе вучыцца Таня. Ва Ўладзівастоку сядзем на параход. Чакайце нас першага чысла. Падрыхтуй, прашу цябе, Таню. Мне сорамна прызнацца табе, Маша, як я вінаваты перад ёю. Справа не ў тым, што мы з табой разышліся, што ўсё так атрымалася ў жыцці: у цябе, у мяне, у Надзі, не ў гэтым мая віна перад Таняй. Хаця клопаты за яе ніколі не пакідалі мяне, з першага дня яе нараджэння, але я так рэдка пісаў ёй, так часта забываўся пра яе. І яна мне вельмі рэдка пісала. І нават у тых лічаных лістах, з часу, як яна навучылася пісаць, калі рука яе няўмела выводзіла па тры словы на старонцы, я знаходзіў абвінавачванне для сябе. Яна мяне зусім не ведае. Як мы сустрэнемся з ёю — вось чаго я баюся. Ёй жа было толькі восем месяцаў, калі мы з табой рассталіся. У яе былі такія кволыя ножкі, а пальцы — як гарошынкі, і ручкі з чырвонымі далонькамі. Я так добра гэта помню…»