Эр ки?и уонна дьахтар
Шрифт:
Бэргэн быаччы аккаастан хомойон, бэл тбт ыалдьарга дылы гынан, соотохто дуу-даа курдук буолла, ол кэнниттэн суунар сиргэ кыраантан чаанньыгар уу срдэн, хоугар чэй сылыттан, ааары оостон эрдэинэ сэмэйдик тосуйбуттарыгар: «Баар, Лиидэ санаата уларыйа охсубута буолаарай?» – дии санаат, ааны ыксалынан тэлэйэ тардыбытыгар, бэрт эрчимнээхтик аылла тсптттэн соуйан, кылгас халааттаах, тгэр чачархайдыы суон сууоа намылыйбыт билбэт кыыа чинэрис гынна, арылыччы крбт харахтардардыын Бэргэн харахтара харса тстлэр. Кыыс мичээрдээтэ уонна кыбыстан сууоун убахтаан, маан тарбахтара эймэнэстилэр:
– Здравствуйте.
Бэргэн
– Бааалыста, аас! – хос иин диэки даллах гынан баран, сценаа тахсыбыт артыыстыы эбиитин сгрс гынна.
Кыыс хоско киирбитигэр тута олоппос аалан олордо оуста уонна:
– Эн кимиэхэ кэлли? – диэтэ.
– Эиэхэ. Сэргэ хоско олорор Динаны билэин дуо? Кини – мин дьгэм, рблбэр ыалдьыттыы кэлбитим да, Динам суох, кыргыттара бааллар, дьгэбин ктэ таарыйа тугу эрэ ааыах эбиппин, кинигэтэ уларыс эрэ.
– Уларсан б буоллаа дии! – Бэргэн кинигэ долбуурун аттыгар биирдэ баар буолла, – талбыт кинигэин ыл, тугу аааын? Саха суруйааччыларын, нуучча классикатын?
– Ээ, мин нууччалыы историческай романнары ордоробун, оннук баар дуо?
– Ол да ханна барыай, – Бэргэн халы соус кинигэни чопчу ороото. – Ян «Чингиз хаана» баар, маны аах.
– Ээй. Хаан эрэ аахпытым, – кыыс кинигэни ылан саараабыттыы биэтэнэтэн баран, хонноун анныгар кыбынан кэбистэ, – чэ, буоллун, иккиин да аахтахха кии салгыбата буолуо.
– Оттон таптал туунан ааыаххын баарбаккын дуо? – Бэргэн иккис кинигэни тааарда, – бу Сергей Крутилин суруйбут «Косой дождь» сээнин нааа сблээн аахпытым.
– Крутилин? – кыыс мичээрдээбитигэр, маан сирэйэ сс туналыйа сырдаан ыларга дылы гынна, – оннук суруйааччы баар эбит дуу? Хаан да аахпатаым.
– Дьэ аах, элбэи толкуйдатар, рэтэр кэрэхсэбиллээх кинигэ. Эн хайа дойдугунуй?
– Уус Алдаммын.
– Ханна рэнэин?
– Медучилищеа.
– Оттон ааккын билиэххэ сп дуо, кэлин кинигэбин кимтэн ирдээбин?
– Ксенья. Оттон эн ким диэиний?
– Мин дьикти ааттаах киибин, Бэргэн диэммин.
– Тыый, кырдьык, сэдэх аат эбит, уу сахалыы.
– Дьэ, Ксенья, тыаа нууччалыы аакка рэнэн оннооор оонньоттор сахалыыны аат диэбэттэр. Биирдэ кыра кылааска рэнэ сырыттахпына, аабынаан сэргэ оройуоммут дэриэбинэтигэр ыалдьыттыы тиийдибит. Мааыын аттыгар оонньоттор олороллорун кытта аам дорооболоон кэпсэттэ. Биир оонньор ыйытар: «Бу оо ким диэн ааттааый?» – «Бэргэн диэн», – диир аам. Оонньор улаханнык дьиибэргээтэ: «Аата муода да ааттаах эбит, оттон эн сахалыы ааттыаххын – Уйбаан, Баылай диэн…»
– э-э-э, – кыыс истиник кллэ, – ама оннук буоллаай?
– Кырдьык-кырдьык, аам ону хойукка диэри кр-кл курдук дьоо кэпсиир буолара.
– Чэ, мин бардым, кинигэлэргин ааан бттэхпинэ, Динанан тиксэриэм.
– Ксенья, тохтуу тс эрэ, – Бэргэн ыскаабы аан, бинсээгин уолугун сиэбиттэн билигин аай атыылаан ылбыт билиэттэрин тиэтэйэ-саарайа хостоон, кыыска уунна, – бгн киинээ дьгэин Динаны кытта бары, «Покаяние» Тенгиз Абуладзе туруоруута.
– Ээй, били тэлэбиисэринэн кэпсээбиттэрэ Берия уобараа баар диэн.
– Кырдьык баар , бу киинэни арбыыллар ахан.
– Дьэ бэрт эбит! Хастан буоларый?
– Сэттэттэн, бириэмэ да элбэх, били нууччалар стрн хооонунуу – «вагон и тележка». Онон аа-дьуо оостон, дьгэин ыыран, киинээ сылдьаары.
– Улахан махтал! Мин билигин харчытын киллэрэн биэриэм.
– Ксенья, харчы наадата суох, эйигин кытта билсибит кммт чиэигэр билиэттэри босхо биэрэбин.
– Кырдьык дуо? Чэ, оччоо баыыба.
Кыыс тахсан барбытын кэнниттэн Бэргэн билбэт номоон кыыынаан соуччу билсиииттэн хайдах эрэ кнньрдэ, бэл тбтн ыарыыта тамты сттэ. Оттон Ксенья хоугар тахсан, уларсыбыт Крутилин кылгас сээнин – саастарын тухары бииргэ олордоллор да, бэйэ-бэйэлэрин йдспкк йэлэрин моообут кэргэнниилэр туунан айымньытын киээээ диэри ааан бтэрдэ, ити табыллыбатах олоу кырыыбалыы сыыйыллар ардах сыыа-халты тэн ааспытыгар холообут быыылаах.
Ксенья остуол сирэйигэр тоолохтонон, сыаах баттанан, таырдьаны одууласта, уопсай дьиэлэр быыстарынан тттр-таары устудьуоннар субуруаллар, рэх бтэн, мантан киээ сынньала сааланнаа. Ким да ыгылыппат, бэйэ таптыыргынан бириэмэин аттарар тгэни, сынньаныы, тыйаатырынан, киинэнэн сылдьыы… Кыыс ол олорон Бэргэнниин билсибитин санаата, кини билиитэ биир да уоллуун доордоон кр илигэ, арай оскуоланы бтэрбиттэрин бэлиэтиир киэээ бииргэ рэммит Колята кыратык шампанскай испититтэн р ктллэн, олус долгуйан хараа муннукка сиирэ-халты сыллаан ылбытыгар соуйан: «Хайа, хайдах буоллу?!» – диэн саа аллайбытыгар, уол борук-сорукка да биллэр гына дьэс кытаран хаалбыттааа.
Оттон бу биэрбит Сергей Крутилин «Косой дождь» диэн сээнин ааан сблээтэ, кырдьык, киини толкуйдатыах кинигэ эбит. Эр кии ойоо лбтн кэнниттэн кини суруна сылдьыбыт тэтэрээтин – кн ахсын бэлиэтэнэн испит кннгн булан ааан, аттыгар адьас атын йдх-санаалаах кии олорон ааспытын, эр кии туохха да аахайбатын тмгэр дьылалара дьаалатынан устан, дьоллоох ыал буолар тгэннэрин куоттарбыттарын хойутаан йдн кэмсинэрин эин туунан судургу тылларынан эрээри, кии кэрэхсээн, тартаран ааарыныы суруллубут.
Сээн геройа таптаан-сблээн ыал буоллаа уонна бииргэ олорбуттарын тухары кэргэнигэр кыаллыбатах, лбтн кэнниттэн дьэ биирдэ бабат-татат диир, ол эрээри хайыа баарай – хайдах да ытаабыт иин, хантан кэлэн харах уута киини тилиннэриэ, урукку олохторун сааттан эргитиэ баарай? Таптал кими баарар долгутар, кэрэхсэтэр, хайа баарар кии ол дьоллоох тгэни кэтээр, кими эмэ сбл крднэ: «Кини дуо мин ктэр олоум аргыа?» – дии санаан эрдээ, оттон бу уол, Бэргэн, кимий? Кыыстаах дуу, суох дуу, Динаттан ыйыталаан крххэ баара…
Тннк стклэтигэр сахсыра омунугар охсулла-охсулла ктр тыаа дыыгынаабытыгар хонос гына тстэ: «Сахсыра тиллибит, бэл бу таас дьиэ хоугар баар буолбут, ол аата саас кэллээ, ол ктлээх кэми кытта таптал кэлиэ дуо? Аны бу билиэт, тоо босхо биэрдэ, арай киинээ бииргэ сылдьыахха диэн ыырбыт буоллун, оччоо хайыа этэй, арааа, аккаастыа этэ, хаан да билбэтэх уола ыырдаын аайы, ииттиэм-истибэтим диэбиттии, мрэх курдук хайаан барсан ииээй? Билигин Дина кэллэинэ иккиэн бииргэ киинээ барыахтара, биллэн турар, дьгэтин оннугар олоун аргыа буолар эрэллээх уоллуун киинэлиир быдан ордук буолуо этэ да, билиитэ кини кст илик, ону хайыаый… Ханна сылдьара, хайа уулуссанан кэлэн ааара буолуой кини – саха хорсун-хоуун ыччата, кэрэ кыысчаан ктэр Ньургун Боотура?..»