Эр ки?и уонна дьахтар
Шрифт:
– Дорооболору! Кэлимээри гыннылар дуу диэн ыксыы сыстым, чэ, бэрт, манна хоноут дуу эбэтэр эбээ киирэбит дуу?
– Ээ, киирэн буоллаа дии, сарсын тннбт, Ксенья соуруу барыахтаах, – дии оуста Бэргэн.
– ок-сиэ! – Ксткн сн баын быа илгииннэ, – уот ылардыы сырыылаах дьон буоллугут, ол да буоллар кэлбиккит бэрт, тоойуом, эн ааты Ксенья диэн дуу?
– Ксенья, – кыыс улаханнык кыбыстан умса туттан турда.
– Мин эйиэхэ боростуой таас-сап булан биэриэм, ууну-хаары ортотунан сылдьарга мааны былаачыйанан сылдьар сатаммат.
– Уларыттар таастаахпын ээ… – диэтэ Ксенья арыычча ииллэрдик.
– Оччоо чгэй, чэ, дьиээ киириэи.
Таырдьа куйаарбытыгар холоотоххо, дьиэ иэ лаппа срн
– Хайа, оттон кэргэни?
– Ээ, дойдутугар ыыахтыы барбыта, кини – Мээ Хаалас, иккиэн араас оройуоннарбыт эрээри, манна дьолбутун булан олордохпут. Чэ, туох баарынан ааа, киээ ууттан тахсыбытынан балыгы мииннээн ииэхпит.
Сонун астан крчэх баарын уоллаах кыыс килиэби булкуйа-булкуйа сиэн, начаас миискэ тгэин крдлэр, ааан бтэн, айанныырдыы тэриннилэр. Ксткн уоллуун хоско киирэн таастарын уларытыннылар, оттон хааайын ыйан биэрбит атын хоугар Ксенья киирэн, былаачыйатын оннугар спортивнай кстм кэттэ. Кини хостон тахсыбытын крбхтн баран, Ксткн саата суох таас ыйыыр ыскаап аннын хасыан, дьоус бирииэн сону кытта ыстааны уунна:
– Маны куорма таынан кэтэн кэбис, эмээхсиним тааа, эйиэхэ сп буолуо, т да блэккэ итии курдугун иннигэр эбээ чэлгиэннээх буолааччы, тоуо.
Ксенья тугу да саарбакка, сонноох ыстааны туппутунан эмиэ хоугар элэс гынна уонна сотору олору дьыраччы анньынан таыста.
– Дьэ бу бэрт, дьинээх балыксыт бодотун ылыммыккын, – Ксткн кыыы хайаата.
н таырдьа таыстылар, хааайын рксээк сглээх, эрдиилэри кытта бензиннээх канистры тутта, Бэргээ муханы сктэрдэ. Туруору сыыры тэллэрин кытта иннилэригэр рс улаата-уората биллибэт киэ иэнэ нэлэийэ тстэ, кыратык да тохтоон ылбакка мхсн дьирбиилэнэ оонньуур эрээ долгуннар урсуннарыгар кн уотун тэрэн чаылыныы оонньууллар, нэн мотуордаах оочолор кыкынаа тыаыы тттр-таары сыыйыллаллар.
– Эбэбитигэр кириэстэнэн баран айаннаатахпыт, – диэтэ Ксткн уу саппыкытын уун осторун р тардан, оочотун кэннигэр ыйаммыт мотуорун биинтэлээх «атаын» р тардан кытылтан тэйиччи анньарыгар, оочотун иигэр хапсаайдык ойон киирдэ, оочо иннигэр уурбут канистрын ылан, кэннигэр илдьэн туруупкаларын холбоото уонна:
– Чэ, киири, – диэтэ.
Кыыстаах уол оочо иннигэр сэргэстэстилэр, мотуордаах оочо срг тоо силэйэн айаннаан куугунатта, срн тыал сирилэччи охсулунна. Кырдьык, куйаас кн сатыылаан турар диэн санаабаккын, срн, сс р айаннаатахха дьагдьайан барыах курдуккун. рс нэн чоу толору тиэммит самоходка айаннаан иэрин ыраахтан тумнан, кэннинэн аастылар, ллэнээн тахсар баалларга охсуллан, р-танары хачайданан ыллылар. Балачча р айаннаатылар, улахан арыыны эргийэ баран иэн Ксткн мотуордаах оочотун эргитэ тутан, омос крдхх тыы да батыа суох айылаах синньигэс аппаны батыста. Тааска-кумахха охсуллумаары адьас бытааннык айаннаатылар, кумах кытыл икки ттттэн субу анньан турар, илиигин уунну да, илибирэс иирэлэри харбаан ылыаххын сп.
Бэргэн уу тгээр анньыллыахпыт диэн сээбэнии санаата да, киитэ сылдьа рйэх быыылаах, бэрт холкутук мотуорун салайа олордо. Балачча оннук сыккыраппыттарын кэнниттэн кээс хомоо тахсан кэллилэр. Мотуор туруору сыыр анныгар кэлэн, сыыйа умулунна, бэйэлэрэ кртээн тааарбыт долгуннара оочолорун ойооугар охсулуннулар.
– Дьэ, оолоор, кэллибит, – диэтэ Ксткн, оочолорун р тардан тимир сыабынан талахха баайдылар. – Манна ким да таарыйааччыта суох, ити быыкаа ханаал курдук бу хомолуун ситимнээрин йдн крбт буолан абырыыллар, буллахтарына дааны: «Манан туох батан киириэ буоллаай?» – диэн эрдэхтэрэ. Оттон бу мин ампаардаах аым, сп буола-буола кэлэн сиирбэр сп гына балыгы баан барааччыбын.
Эмпэрэ сыыры р дабайдылар. Туох эрэ ыллыкка маарынныыр суол омоонунан от-мас быыынан барбахтаан истэхтэринэ, эмискэ иннилэригэр дьоус тээн арылла тстэ. Иннигэр аргы мас, онтон бэттэх буорга батары кмллбт чуурка атахтардаах хаптаын остуол, лааппы, аттыгар умайбыт чох ыыллыбыт, хаптаччы барбыт кэриэрбит баанка кытыытыгар сытар кулуун онно.
– Дьэ бу мин бас билэр фазендабар кэллибит, – Ксткннэрэ иннин диэки даллах гынна, – бааалыста, ийэит-ааыт дьиэтигэр кэлбиттии сананы.
– Нааа чгэй дии! – Ксенья тулатын кр-кр рэн саа аллайда, – куоракка олорон маннык т айыла баарын умнан да ылабыт.
– Дьэ бэрт, астыммыт буоллаххытына бэрт, – Ксткн муханы ылан аргыга намылычы бырахта уонна тээнтэн илимнэри тутан таыста, – Бэргэн, манан арыыга кл баар, эн биикки киирэн илимнэ тххэ, киээрэн балык кытыыга аыы тахсыыта мухалыахпыт, оттон Ксенья, уотта отто, чэйдэ р тур.
4
Киээ мухаларын скптнэн ууга киирдилэр, оочолорун мааыын адьас кытыыга, ууга биэтэнии турардыы хаалларбыттара кумахха балачча э тахсыбыт.
– Оок-сиэ уубут тэр эбит ээ, – диэтэ Ксткн уонна кумахха дьурулас суолу хаалларан, оочону ууга анньан киллэрдэ, тумсугар э муханы сааылаан уурда:
– Эиги кытыынан миигин кр-кр, ыксаабакка аа-дьуо хаамсы, мин эрдинэн ол тумулга тахсыам, – диэтэ. Кыыстаах уол муха кытыы кынатын бэчимэ быатын туппутунан кумах кытылга хааллылар, Бэргэн кедаларын устан, тобугар диэри ууга киирдэ, кн устата сылыйбыт хомо хамсаабат уута бттн сымнаастык кууспахтаата, Ксенья энэн, кураанах сиринэн, барар буолла. Ксткн эрчимнээхтик эрдиилэрин тардыалаан, скэ дьулуста, эрдиилэр салбахтара ууга батары тэ-тэ, чрйэ эргичийэр иилэри скэттилэр, муха кыната субуруйан тэн барда.
Уол балыгы ргтээри быатынан ууну таыйбахыы-таыйбахтыы бытааннык хааман истэинэ, кыыа: «Бэргэн», – диэн сипсийдэ, кини диэки хайыспытыгар Ксенья: «Ууну охсума», – диэн смйэтин уоугар туттарын крн мичик гынна:
– Ксенья, соруйан ууну тыаатабын, ити аата балык кэннибитигэр баран хаалбатын, куоппатын диэн куттуур быыым, – диэтэ.
Лаппыныахтаах муха ийэтэ кэлбитигэр Ксткн оннуттан туран, быраан кдээриттэ уонна оочотун кытыл диэки эргитэн, кскэ тлээн эрдинэн барда. Кыыстаах уол мухаларын кынатын тарда-тарда, киниэхэ утары тиийдилэр, Ксткн оочото чычаас сиргэ кэлэрин кытта ыстанан тстэ уонна икки илиитинэн хардары-таары с кынаты бэйэтигэр уунаната тардыалаабытынан уоллаах кыыс диэки нрчч туттан хааман тиийэн, икки кынат аллара таастыганнаах эээрин холбуу тутан самахтаата, эдэрдэр муха икки эээрин хомуйа субуйдулар. Долгуннарга крэнии-крэнии лаппыныах тиминээн ылла. Сотору муха ийэтин кытыыга соон тааардылар – хас да балык рт р кмнэн туртанаата, хаайыыга тбэспит сордоохтор кскэ мхсн, ууну ыспахтыы лаыйдылар. Балыгы тааара охсоору н былдьаа-тарыа муха рдгэр тстлэр, саа-иэ суох, тиээр ийэтэ кэлбитин тиэрэн, балыктары кумахха скээтилэр, Ксткн обургуларын хайыытыттан талахха тистэ уонна Ксеньяа уунна:
– Тоойуом, балары таааран мииннээ, оттон Бэргэн биикки сс биир сиргэ сылдьардаахпыт, ааспыт сырыыга ппт илиммин крхпт, чаас курдугунан эргиллиэхпит.
Кыыс балыктарын эйээлэппитинэн сыыры эрчимнээхтик дабайан, тээн таыгар кэллэ. Элбэх эт-балык рдгэр ыраастанан, остуол хараара килэрийбит сирэйигэр балыктары хатырыктаан, иин-н ыраастаан, рээстии оуста. рдгэр суугунуу сипсиэр хаты сэбирдэхтэрин быыыгар чыычаахтар чубугураан ылаллар, уу кытыытыгар стэн хаалар бырдахтар манна, сииктээх буолан хойуу от-мас ортотугар, быыстала суох тыкынаа ктллр, Ксенья салгын сиэбэтэх маан моонньугар, сиэхтэрин тиэрбит харытыгар тээри ыксаталлар. Оллооо балыктаах солуурчаы ыйаан баран, умуллубут кутаатын сааттан сргтэн хаппыт мастары бырааттаан уотун кдьттэ, тоутталаммыт абырал устун кыымнар сырсыакаластылар уонна уот амынньыардары бтнн кууспаалаан, кутаа умайан куугунаата.