Эр ки?и уонна дьахтар
Шрифт:
– Оо-сиэ, бу киини, доор! Миигин куоракка сордоу булан сиэбэтэ буолуо диэн ыыттаа дуу?! – уолу тр-батары крд: – Оттон миэхэ туох наадалааххыт?
Баччааа диэри саата суох турбут Ксенья инники таыста:
– Ксткн эйигин «баар дьиэ куортамныа» диэбитэ.
– Ээй, – дии тстэ киилэрэ эгэ-дьаа, – оттон мааыыттан инньэ диэххитин, эиги устудьуоннаргыт дуу?
– Устудьуоннарбыт.
– рэххитин хаан бтэрэит?
– Эиил.
– Эиил даа? Саа ыал буолбут дьон буоллаххыт?
– Оннук.
– Ааккыт-суолгут кимнээх диэитий?
– Бэргэн уонна Ксенья.
– Сирэйгититтэн-хараххытыттан крдхх, бэрт сымнаас дьннээх-бодолоох дьон буолуоххутун сптх эбит. Манна олорор кннээх буоллаххытына, дьону, устудьуоннары
– Сп.
– Чэ бэрт, мин Дьарааын диэммин, дьиэ баар, эмиэ устудьуоннар олорбуттара уонна рэхтэрин бтэрэн саардыы барбыттара, киирэн кр.
Кыыстаах уол киилэрин батыан иирдьэ киирдилэр, кээс уаайба, хортуоска уга саа бытыгыраан эрэр ыыллыбыт сонуога, олбуору кыйа сарай, туох эрэ тутуулар бааллар, улахан дьиэттэн сс антах, уаайба иигэр турар буруус маынан тутуллубут дьоус дьиээ кэлэн киирдилэр. Ортотугар сыбаа суох кирпииччэ оох, ситэ ыпсыбатах быыстарыттан хаппыт буор долгуннура быгар, оох хаас ттгэр биир эркини барытын киэптии кэтит тимир орон кураанах боробулуоханан крн турар, рдгэр кырааската суох хаптаын долбуур, ону аннынан «Огонек» сурунаалтан кырыллан ылыллыбыт хайа эрэ сыл халандаара – эдэр уоллаах кыыс бугул тэллээр кс-кстэринэн йнн олороллор. Кинилэр уопсайдарыгар Крамской ааспыт йэтээи «Биллибэт дьахтара» улуутуйа туттан, карета тннгнэн кынчыатыы крр эбит буоллаына, манна билии кэм уоллаах кыыа тыаа, бугул тгээр олороллоро хайдах эрэ кинилэр олохторугар маарынныыр буолан дуу – быдан чугас курдук. Ити хартыынаа сайыы тыа сирин чуумпу киээтэ нуурайбыта-нусхайбыта бу быыкаайык дьиэ иин холку, исти, нуара крнр. Оох уа ттгэр бэйэ ооуута остуол, икки эрэ кии батыан сп быыылаах.
– Устудьуон дьонтон элбэи крдбппн, ыйга отут солкуобай уонна уокка оттор маскытын бэйэит булунаыт, – хааайын боппуруоу быаччы быаарсар кии буолла.
Устудьуон ыйдааы истипиэндьийэтэ 56 эрэ солкуобай, онон холбоон мх уон иккиттэн чиэппэрэ куортама барарыттан Бэргэн иигэр т да ыарырата санаатар, сблээригэр тиийдэ: «Ыксаатахха, харабыл эин курдук туох эмэ быстах лээ киириллиэ уонна эиил бтэрэр сылбытыгар истипиэндьийэбит арыый эбиллиэхтээх, оттон дьиэ диэн дьиэ, рдбтгэр кэм кырыыалаах буолабыт», – дии санаата уонна ыйытта:
– Хас массыына маынан сыл тахсарбыт буолла?
– Ээ, пахай, биир массыынан ыллыы-туойа кыстыыгыт, кыратык отуннугут да, таырдьа куотардыы итиинэн оргуйар баанньык буолар, – диэн хааайын дьиэтин хайаата уонна дьээбэлэнэн мчк гынна: – Бачча эдэр оолор уотунан умайа сырыттаххыт, оттубатаххытына да ити орон рдгэр т лэ-хамнас тоорбото буолуо ээ, а-а-аах! Биир биллэр бэйиэттэн: «Оо тоо элбэий?» – диэтэхтэринэ: «Дьиэм тымныы, дьиэм тымныы», – диир сурахтааа. а-а-аах!
Бэргэннээх Ксенья сирэй-сирэйдэрин крсн эрэ кэбистилэр, киилэрэ толоос соустук рэрин-ктрн хайалара да биирээбэтэ, арай кыыс моонньуттан саалаан, иэдэстэрэ кытаран хааллылар.
– Чэ, ити курдук, – диэтэ Бэргэн, киилэрин халы соус оонньоуутуттан саллан, кэпсэтиини бтэрэ охсоору, – Ксенья сотору соуруу сынньана барар, мин иит-хомуос аалыам уонна каникулбар дойдулуубун, аны кн рэх аыллыбытын кэнниттэн кэлиэхпит.
– Чэ, сп, – Дьарааыннара боччумура охсон Бэргэнниин илии тутуста уонна н таырдьа таыстылар, дьиэлээх хааайын олбуор ааныгар диэри атаарарыгар саата-иэтэ хам буолбат:
– Биир усулуобуйалаахпын – тн олус хойутаабаккыт, уонтан киээ кэлииккэ лип хатанар.
– Биирдэ эмэ бырааынньыкка хойутаатахпытына, ыалга хоно хаалыахпыт, онтон атыныгар эрдэ баар буолуохпут, эчи бу диэки тн сырыыланар куттала да бэрт ини…
– а-а-ах! – Дьарааын мааа табыллан кллэ, – дьэ, кырдьык, бэйэтин дууатыгар стх эрэ кии бииги оройуоммутугар тн мэнээктиэн сптх.
Кыыстаах уол эмиэ быыллаах-буордаах уулуссаларыгар баар буоллулар.
– Куаана суох дьиэ дии? – диэтэ Бэргэн, арыый тэйэ тспттэрин кэнниттэн.
– Хааайын хайдах эрэ балабыай тыллаах-стх, киини кыбыыннарыах да, ргэтиэх да курдук, – Ксенья санаатын малтаччы эттэ.
– Ээ, кырдьаас дьон бары итинник тылга тииэр буолан хаалаллар, туох буолуой, санааар тутума уонна куоракка дьиэ дэбигис кстбэт, итини да былдьыы иликтэринэ кэпсэтэн, ылар буолбуппутугар махтал, – диэтэ уол, кыыы саарбаалаппат гына.
– Тылга тииии – кырдьыы бэлиэтэ, – диэн, Ксенья бэйэтэ-бэйэтиниин кэпсэтэрдии ботугураата.
Сотору Ксенья соуруу ктт, оттон Бэргэн рэин мртэ охсон, саа дьиэлэригэр кыыы таастарын кытта иит-хомуос, чаанньык-чааскы атыылаан аалан хаалларда уонна дойдутугар айаннаата. Сайын устата кыыын, оо, ахтан да биэрдэ! лнэ эбэ кытылыгар этинээх ардах тн хайдах курдук имэирэ-дуоуйа таптаа сыппыттарын ымпыктаан-чымпыктаан йдтнэ олус сылаанньыйан, эт-этэ итийэн кэлэрэ, эмиэ да: «Кэргэннэнним дуо, тоо тргэнэй, холостуой олоум барахсан, бырааай, аны бэйэм бэйэбэр сылдьан бттэим», – диэн курутуйа саныыра. Дойдутугар аймахтарыттан тасты убайа аах эр бааллар, кинилэргэ ыал буолан эрэрин туунан иитиннэрдэ да, дьоно онтон рэн р кт тспэтилэр, кннр истэн эрэ кэбистилэр, арай сааа, кэм дьахтар кии буолан, кини балаыанньатын йдн эттэ: «Харчы кыратык бэрсиэхпит».
Биир киээ почтаттан аыйах тыллаах тэлэгирээмэни аалан биэрдилэр: «Куоракка эргилинним, аабар эттим, эйигин кэтээбин», – диэн. Кэргэн ылан эрэр кыыа куоракка кэлбитин кэнниттэн Бэргэн туруон-олоруон булбата, сарсыарда уугуннаына, тннк сабыытын быыынан тыргыллар кн бастакы сардааларын кытта Ксеньята мичээрдээбит мсснэ кстн кэлэрэ. Киээ утуйаары сыттаына, балаакка анныгар рс долгуннара кытылга охсуллар тыастара уонна ыраах хойутаабыт мотуор тыкыныыра, ону кытта субу р тэбэ сылдьар тыгынас эмиийдэргэ тнэн саба тэн, уотунан умайар уостары уа-таала уурааынтан тумнаста туймаарыы, куугунуу кт сыралан уотугар ууллуу умсулана срээ мунааы нлтэ мннэрэрэ, хараа ирим-дьирим буолара, тыынар салгына тиийбэтэ…
Ол иин оттоон бтэн, ходуаларыгар бтэик кэбииилээх оту туруорсаат, Бэргэн суаллык куораттаата. Бу сырыыга уопсайыгар таарыйбакка да, дьиэлээх-уоттаах кии сиэринэн, тута Сайсарыны быста. Срээ тэбэ-тэбэ кэлииккэ аанын тосуйбутугар, кинини эрэ кэтээн турбут курдук Дьарааын саата:
– Кимий? – диэтэ уонна хоруйдуурун кытта:
– Оок-сиэ, хааайын кэллэ! – диэн саа аллайда уонна кэлииккэни сэгэттэ.
– Дорообо, доор! Оттон кэргэни дьиэтин сууйан-тараан, кии билбэт гына оорон, эйигин ктэр, билигин суох, куораттаабыта, аны тыаттан аата кэлбитэ, дьэ ктт киини тэн-ааньан, тургутан крр буолуо, ойооскор хатырыкта хаалан, хачыр-кучур тыаыыра буолуо, а-а-аах! – гэинэн эмиэ бэрт сатаархайдык кллэ.
Бэргэн суумкатыгар чугас бэлэмнии анньыбыт сугун барыанньалаах бааканы хостоон ууммутун, киитэ рэ-кт ылла:
– Махтал, куорат чугаыгар сир аа млтх, урут Горнайтан, Маарас аттыттан сыл тахсар отоммутун булар этибит, быйыл мэлийдибит.
Уол олбуор иигэр турар дьиэтин аанын тэлэйэ баттаат, соуйан, аан чанчыгар йнн турда. Муоста кытархай кырааската саардыллан, кии халтарыйыах айылаах клмрдэс лааынан кылбачыйар, оох р оппуоханан сотуллубут, быыынан бырдьайар буор мэлийбит, билиитээ ыга хаппахтаммыт кстрлэ, кэтит орон утуйар тааа сибэкки ойуулаах анал сабыылаах, курууба ойуулаах устуоралаах соотох тннк анныгар кыракый остуол кх ыскаатарыгар кини атыыласпыт ииттэрэ кэккэлээбиттэр, орон рднээи долбуурга аыйах кинигэ, кытыытыгар Шолохов статуэтката. Кыыс оо барахсан диэн дьэ маннык буоллаа, барыта уруккутун курдук, сайыы нуурал киээ кс-кстэригэр йммт уоллаах кыыс хартыыналара да уларыйбатах, ол эрээри дьиэ иэ исти, ыраас, орун-оннугар: «Ксеньям барахсан т да хааайка буолсу, – диэн иигэр рэ санаата уонна кини аатын кытта билсэриттэн эмиэ да дьулайан кэллэ, – дьэ хайдах-туох билсиии буолар, соотох кыыыгар тиэрдибэккэ сирэн кэбиспэт ини, хайыахпыный – син биир хаан эрэ хайаан да крср-билсэр тгэммит туаайыахтаах буоллаа…»