Эр ки?и уонна дьахтар
Шрифт:
– Ээй, хаан онно… – диэн иэн, Бэргэн сарсын тиэх эксээмэнин туттарарын, онон быйылгы дьыллааы рээ бтэрин йдн саа аллайда: – Ксткн, арба дааны эн бу киээ тахсабын диэти дуу? Оттон мин табаарыспын илдьэ сарсын киээ эиэхэ бардахпына хайдаый? Илдьэ сылдьыа дуо?
– Илдьэ сылдьымына! – дии охсоот, Ксткн ннээхтик мчйдэ: – Ол табаарыы кимий? Кыыс буолаарай?
Бэргэн рспт курдук:
– Кыыс-кыыс, – диирин кытта, киитэ рэн ттгн охсунна:
– Тууй-сиэ, бу дьаадараны кр! – ити саамай хайаатаына туттар тыла быыылаах: – дьэ маладьыас! Кэли-кэли, бырааппын уонна кийииппин туох кыайарбынан сынньатан б буоллаа дии, рс да киэ, балык да баар!
– «Кийииппин» диэмэ, ол сс да биллэ илик, балыктыыр
– Туох диэн эттэххиний, оннооор буолуох миниистирдэри эин балыктатар буолуллара, иккиэйэх уоллаах кыыы хайдах эмэ илдьэ сылдьар инибин. Кыра салаа рэинэн киирдэххэ хомоо тээннээхпин, онно тиийиэхпит.
– Оок-сиэ кыыым онно сблээр дуо? Оттон дэриэбинэттэн чугас балыктаан крбппт дуо?
– Хайа, ол дэриэбинэ таынааы ууну сомсоон, туох туа кэлиэй? Блэк оото-уруута тобус-толору буолуохтара. Чэ, ол эрээри антах тиийэн крхпт. Ттн да иннигэр олус бэрт! Убайы ааы рдэр кии буолбуккун, мин, хата, бастакынан биллэрэн, дьоуттан махтал тылларын ылыыыбын.
Бэргэн ону истэн, мэктиэтигэр, икки илиитинэн сапсыйда:
– Кэбиис-кэбис, туох да иин дьоммор этимэ, этэбин дии – билигин ол кыыстыын билсэ эрэ сылдьабыт, эйиэхэ барсарга сблээрэ да биллибэт, билигин баран чуолкайын билиэм. Хата, эн ыалгар тлпннээххин дуо? Мин кыыым туох диэбитин хайаан да иитиннэриэм, – Ксткнтэн тлпн нмэрин ылаат, Бэргэн кыыс олорор уопсайыгар оптуобуунан айаннаата.
Ксенья манай Нама сынньана тахсар туунан истэн саараата, эмиэ: «Ол хаан билбит дьоммор барабын, срэ бэрт дии», – диэмэхтээн баран, сарсыныгар тннллрн истэн бэйэтэ бэйэтин кытта кэпсэтэрдии ботугураата:
– Эмиэ да бачча чгэйгэ тыаа, рскэ сылдьар бэрт да буолуо, аны хаан соурууттан кэлэн тыам сирин салгынынан тыыныамый?
Итини истэн, Бэргэн сс омуннуран ркнэйдэ:
– Билигин Сахабыт сирин сайынын саамай чгэй кэмэ, аны биир ыйынан кэлиэххитигэр диэри сай ортото ааан от-мас кэхтэ быыытыйыа. Онон хайаан да бардыбыт, мин эмиэ тылбын биэрэбин, туох да куааны ооруом суоа диэн.
– Чэ, буоллун, баар, эн этэри да курдук буоллун.
Бэргэн ртттэн ктн кыната эрэ суох буолан уопсай дьиэтигэр ыстанна, хоо кураанах, уолаттара мэлигирдэр. лээ кэтэр судургу тааын-сабын булунна уонна Сайсары мааыыныгар баран, килиэп, кэнсиэрбэ, толуонугар крдн р арыгыны кытта шампанскай атыыласта. Онтон уопсай дьиээ киирэн, аллара вахтаттан Ксткн куоракка тэ сытар ыалыгар эрийэн, киитин булла, сарсын кыыынаан иккиэн барар буолбуттарын иитиннэрдэ, биир дойдулааа: «Дьэ бэрт эбит», – диэн биирээтэ.
Уол кирилиэс биирдии ктэлин н ойуолаан, хоугар тннн киирэн, ыскаап анныгар быраыллыбыт эргэ рксээгин булан, атыыласпыт аын кытта уларыттар тааын, куруускатын укта. Итинэн кини оостон бппт курдук буолла. Онтон киээ хойукка диэри олорон, сарсы-ы кн тиэх эксээмэнигэр бэлэмнэннэ. Уолаттар кэлбэтилэр. Бары бэрт холкулар, сарсыы эксээмэни ааалларын бары да билэн сырыттахтара. Математическай ырытыыны тутар, сахатытан Кубалыырап диэн ааттыыр нуучча оонньордоро, Лебедев ыччаттары эрэйдээбэт т кии, эксээмэн тутарыгар билиэттэри тэтээт, аудиторияттан тахсан барара, онон шпаргалканы т баарар туанан, бэл учебниктары да талбыт арыйталаан, билбэт да боппуруостарыгар бэлэмнэнэллэрэ. Учууталлара то кс быстыа буолан баран тннр уонна кэлбитин биллэрэн аан айаар кхсн этитэ-этитэ турбахтыыра. Ол иин кини эксээмэнигэр саамай млтх «ортону» ылара, гстэр «чгэйинэн», «туйгунунан» аааллара. Онон, уолаттар да, Бэргэн да сарсыы эксээмэн этээ ааыахтааын саарбаалаабат этилэр.
Уол кинигэлэрин онон-манан элэнэччи ааан баран, оронун оостон утуйардыы сытта, уолаттара, арааа, омук дойдутун умсугутар киинэлэриттэн босхолонон да баран, атын туох эрэ кэрэхсэбиллээх дьарыгы булан, бгн да кэлбэт буоллулар быыылаах, онон бу тн соотоун хонор туруктанна, бары да Лебедев сымнаастык тутарыгар рэммит буолан, кини эксээмэнигэр бдрйбэттэрин билэн сырыттахтара. Тннгнэн р тн налыйбыта кстр, «Биллибэт дьахтар» олус боччумуран кинини бэрт таайтарыылаахтык, боломтолоохтук одуулаар.
Ыалларыгар, Диналаах хосторугар, ким эрэ гитараа оонньуур, струналар тугу эрэ сэргиирдии лыкынааллар, онтон санаа-оноо ыраата устаныыр, кэрэни, чгэйи ктэр рттэн срэх эппэйэ тэбэр, сарсын, сарсын…
Эрдэттэн сэрэйбиттэрин курдук, Лебедев оонньорго туох да эрэйэ суох туттардылар. Бэргэн «туйгун» сыананы ылан, хоугар кэлэн чэй испитэ буолаат, рксээгин туппутунан автовокзалага тэбиннэ. Оптуобус хонуо арыый да эрдэ, онон уол мас ыскаамыйаа олорон, хайа эрэ бичтэр итирэн баран муомалаалларын одуулаа олордо. Сыык-сыраан аллан, таастара-саптара холто буолан, дьэ сирэй-харах дьаабы, бу сордоохтор хайдах маннык ынырык олоххо тиийиэххэ диэри танары ткэлэйбиттэрэ буолуой?! Саа трллэригэр ийэлээх аалара рэн-ктн крстэхтэрэ, онтон олох хаыс долгуннара бырааттыылларыгар тбээн, бу айылаах буоллахтара, туох диэн бу дьону буруйдуоуй, олох оннук эрэ дииргэр тиийэин, кинилэри аыныахха эрэ сптх…
Онтон Бэргэн чарапчы иигэр блхсбт дьону крбхтт, куорат таыгар айаннааччылар суумка тутуурдаахтар, сорохтор рксээк скпттэр, саамай ырааталлара Покровскайга, Нама баран эрдэхтэрэ, хас биирдиилэрэ туспа рлээх-хомолтолоох, бэйэлэрэ араас кыалалаах сырыттахтара. Сир-дойду киэ, араас дьон элбэх…
Ити олорон сыыр диэки крт, срээ мл гынна – маан былаачыйалаах Ксенья сиртэн-буортан тэйэрдии чэпчэкитик туттан, хааман-сиимэн сэгэлдьитэн иэр. Олоххо араас дьикти буоларынан, ктллэбэтэх тгэннэр соуччу тосхойоллорунан уратылаах, быйыл сааска диэри маннык кэрэ кыыс кн сиригэр баара буолуо диэн санаабат да этэ, билигин бу наскылдьыйан иэрэ чгэйин! Бэйиэт буоллар, хооон суруйуо эбит да, суох киитигэр суох, арай аан манай университекка киирбиттэрин кэнниттэн оскуолаа бииргэ рэммит уола, кэлин университет саха тылын факультетыгар киирбит Бааска, кистии-саба Арбита диэн бобуулаах бэйиэт «Долгуннар» диэн биирдик этиллэр эрээри, тус-туунан йдбллэрдээх тылларынан – омонимнарынан суруллубут бэйиэмэтин илиитинэн устубутун аалан уултарбытын йдт, онно бааллара дии маннык тыллар:
Муус солко былааккын эринэн,Кэлиий даа, мин кнм клмэ,Мин курдук эрэллээх эринэнДьоллонор тлкн клмэ…Кэрэ кыыс туналынатан иэрин крн, санаатыгар бнэн-сыыынан туолбут куорат уулуссалара быдан сырдаан-сэргэхсийэн кэллилэр, тула аалынаар дьон кытта тупсан хаалбыкка дылы буоллулар, ойон турбутун бэйэтэ да йдбкк хаалла, тиэтэйэ-саарайа кыыска утары барда.
– Хайа, ктт дуо? Бириэмэ билигин да баар дии, – Ксенья мичээрдиир, кини тута сылдьар чэпчэки таас суумкатын уол ылла:
– Суох, улаханнык кппэтим, спк кэлли, оптуобуспут барыар диэри сс да бириэмэ баар…
Сотору оптуобус клтэийэн кэлэн хорус гынна, нааа элбэх буолбатахтар эрээри, син биир анньыалаан-тлээн иирдьэ киирдилэр. Уоллаах кыыс кэлин олбоххо тиийэн сэргэстээ олордулар. Нама тиийэн, быыллаах суолу кыйа кх от бытыгыраабытынан оргууй аай хаамыстылар, кыыс итииргээн дуу эбэтэр килбигийэриттэн дуу сирэйэ тэтэрэ кыыспыт, хата, Ксткннэрин дьиэтэ автовокзалтан соччо ырааа суох эбит, с мастаах кр сиэрдийэтин быыынан Ксенья чэпчэкитик элэс гынна, оттон Бэргэн бэйэтин кыаын крдрр баата тулуппата бадахтаах – рт сиэрдийэттэн тайанан, крн рднэн ыстанан кэбистэ. Халан тыааата, кинилэр кэлэллэрин тннгнэн кэтээн олорбут быыылаах – тобуга лоппоруттан тахсыбыт эргэ шкерэнэн уонна кубарыйбыт футболканан сылдьар Ксткн утары матаыйан кэллэ: