Гронкі гневу
Шрифт:
Вы ж сказалі — восемдзесят.
А хіба вы ніколі не чулі пра накладныя выдаткі і пра страхоўку? Гэта крыху павышае цану. За якіх чатыры-пяць месяцаў вы ўсё выплаціце. Распішыцеся вось тут. Мы пра ўсё паклапоцімся.
Проста не ведаю…
Паслухайце. Я гатовы аддаць вам сваю апошнюю кашулю, а вы столькі часу ў мяне аднялі. Я ўжо трох пакупнікоў адпусціў бы за той час, што на вас патраціў. Проста прыкра. Ага, так, распісвайцеся вось тут. Цудоўна, сэр. Джо, схадзі залі бак гэтаму джэнтльмену. Дадзім яму яшчэ і бензіну.
Ну, Джо, дасталося ж нам з табой. Колькі я аддаў за гэту калымагу? Трыццаць зялёненькіх… а не трыццаць пяць? Не я буду, калі не заганю гэтую вупражку за семдзесят
Сцяжкі млява паніклі пад дзённым сонцам. Сёння ўцэненая машына — «форд» выпуску 29-га года — «пікап», у поўнай спраўнасці.
А што вы хочаце за пяцьдзесят даляраў — «зефір»?
Конскі волас закручанымі космамі вытыркаецца з падушак, памятыя, аблупленыя крылы. Расхістаныя бамперы вісяць коса. Элегантны двухмесны «форд» з маленькімі каляровымі лямпачкамі — уверсе на радыятары, на крылах і ззаду. Шчыткі ад пырскаў. На рычагу пераключэння скорасцей вялікі штамп фірмы. На кажуху для запасной шыны — яркай фарбай прыгожая дзяўчына і надпіс: «Кора». Папаўднёвае сонца іскрыцца на ветравым шкле.
Госпадзі! Нават пад'есці няма калі. Джо, пашлі хлопчыка па булачку з катлетай.
Перарывісты роў лядашчых машын.
Вунь нейкі ёлупень вытрашчыў вочы на «крайслер». Схадзі дазнайся, ці ёсць манета ў яго ў штанах. Сярод гэтых фермераў трапляюцца і прайдохі такія, што ого! Абгаблюй яго і цягні да мяне. Ты малайчына, Джо.
Так, яна куплена ў нас. Гарантыя? Мы гарантавалі, што гэта аўтамабіль. А мамку прыстаўляць да яго не браліся. Слухайце сюды. Вы набылі машыну, а цяпер гарлапаніце. Будзеце пагашаць доўг ці не, мне напляваць. Вашага вэксаля ў нас тут няма. Перадалі яго ў фінансавы банк. Спаганяць будзе ён, а не мы. У сябе мы вэксаляў не трымаем. Што? Паспрабуйце толькі скандаліць, я зараз жа паклічу фараона. Нічога падобнага, пакрышак мы не падмянялі. Гані яго прэч, Джо. Купіў машыну і яшчэ незадаволены. А што, калі б я купіў кавалак мяса, ад'еў палову, а рэштку панёс бы назад? У нас тут дзелавая ўстанова, а не багадзельня. Як ён табе падабаецца, Джо? Гэй, Джон, зірні! У яго бірулька — ласіны зуб. Знак секты Элка. Дагані яго. Няхай паглядзіць «панціяк» 36-га года. Ну і ну!
Квадратныя насы, круглыя насы, іржавыя насы, насы лапатай, прадаўгаватыя абцякальныя формы, плоскія паверхні яшчэ «даабцякальных» выпускаў. Сёння шмат уцэненага тавару. Дапатопныя пачвары з мяккай абіўкай — іх лёгка ператварыць у грузавікі. Двухколыя трайлеры — на восях яркае сонца выразна высвечвае ржу. Ужываныя машыны. Добрыя ўжываныя машыны. Матор перабраны, зусім спраўны.
Госпадзі! Ты толькі зірні. Да якога стану давялі машыну.
«Кадзілакі», «ласалі», «б'юікі», «плімуты», «пакарды», «шаўрале», «форды», «панціякі». Рад за радам, фары пабліскваюць на сонцы. Добрыя ўжываныя машыны.
Ты іх апрацоўвай, Джо. Эх, каб займець тысячы такіх драндулетаў! Ты іх толькі разахвоць, астатняе ўжо мая справа.
У Каліфорнію едзеце? Вось якраз тое, што вам патрэбна. З выгляду з'ездзілася, але прабяжыць яшчэ тысячы міль.
Выстраіліся адна да адной. Добрыя ўжываныя машыны. За бясцэнак. Матор перабраны, зусім спраўны.
Раздзел
Неба між зорак зрабілася шэрым, ушчэрбны месяц здаваўся бязважкім і празрыстым. Том Джоўд і прапаведнік шпарка крочылі па дарозе, праўдзівей — па каляінах, пракладзеных праз баваўнянае поле коламі і гусеніцамі трактароў. Толькі няўстойлівы стан неба выдаваў набліжэнне досвітку — на захадзе яно злівалася з зямлёй, на ўсходзе яго аддзяляла ад зямлі ледзь прыкметная лінія. Абодва ішлі моўчкі, уцягваючы праз ноздры пыл, які ўзнімалі ў паветры іх чаравікі.
— Спадзяюся, ты добра ведаеш дарогу? — сказаў Джым Кейсі. — А то развіднее, і акажацца, што мы забрылі к чорту на балота.
Баваўнянае поле ажывала разам з жыццём, якое паступова абуджалася, — раннія птушкі перапырхвалі з месца на месца ў пошуках корму, патрывожаныя трусы паспешліва ўцякалі па камякаватай зямлі. Прыглушаныя пылам гукі крокаў і пахрустванне сухіх камякоў пад нагамі падарожнікаў зліваліся з таемнымі шолахамі блізкага ўжо світання.
Том сказаў:
— Я з заплюшчанымі вачамі дайду куды трэба. Уся штука ў тым, каб не думаць пра дарогу. Проста забыцца, што яна існуе, і тады я дайду цюцельку ў цюцельку. Я ж тут як-ніяк нарадзіўся. Малым бегаў па гэтых мясцінах. Тут павінна быць дрэва — ага, вунь яно, бачыш? Ужо разглядзець можна. Бацька на ім мёртвага каёта некалі павесіў. Доўга вісеў, поўсць як расплавілася, а потым адпала. Зусім высах. Эх, можа, мама там ужо снеданне гатуе! У жываце бурчыць.
— У мяне таксама, — сказаў Кейсі. — Хочаш табакі пажаваць? Голад не так чуваць. Дарэмна мы пусціліся ў дарогу ў такую рань. Пры святле лепш ісці. —Ён змоўк і адгрыз кавалак жавальнага тытуню. — Так добра спалася.
— Гэты вар'ят М'юлі мяне падняў, — сказаў Том. — Я з перапуду як ускочу! Пабудзіў і кажа: «Бывай, Том, мне пара. Трэба сюды-туды наведацца. А вы, кажа, таксама збірайцеся, каб, як разднее, вас ужо тут не было». Баязлівы зрабіўся, як суслік, ад такога жыцця. Нібыта за ім індзейцы гоняцца. Па-твойму, ён крануўся з розуму?
— А хто яго ведае. Ты ж бачыў, як учора машына прыкаціла на наш агеньчык. Развернуты дом бачыў? Тут нядобрыя справы творацца. Не без таго — М'юлі трохі крануўся. Шнырыць, крадучыся, па наваколлі, як каёт, — мімаволі чокнешся. Яшчэ заб'е каго і дачакаецца, што яго сабакамі зацкуюць. Можаш лічыць гэта прароцтвам. Чым далей, тым ён усё горшы робіцца. Кажаш, адмовіўся з намі ісці?
— Наадрэз, — адказаў Джоўд. — Па-мойму, ён людзей стаў баяцца. Яшчэ дзіва, што ён да нас падышоў. Да світання будзем у дзядзькі Джона. — Колькі часу яны ішлі моўчкі, і запозненыя совы праляталі ў іх над галавой, спяшаліся да свірнаў, да дуплаў, да сваіх гнёздаў на цыстэрнах для вады, каб паспець схавацца ад дзённага святла. Неба на ўсходзе пасвятлела, і ўжо можна было разглядзець кусты бавоўніку абапал дарогі і яшчэ шэрую зямлю пад нагамі. — Проста розуму не дабяру, як яны там у дзядзькі Джона ўсе размясціліся, дзе спяць. У яго ўсяго адзін пакой з летняй кухняй і хляўчук. Цяпер там, пэўна, і не павернешся.
Прапаведнік сказаў:
— Я не памятаю, ці была ў Джона сям'я. Па-мойму, ён жыў адзін. Я мала што помню пра яго.
— Самы адзінокі чалавек на свеце, — сказаў Джоўд. — Вар'ят неймаверны — накшталт М'юлі, толькі, бадай што, яшчэ ў сім-тым горшы. Дзе толькі ты яго не ўбачыш — то ён у Шоўні аб'явіцца п'яны, то да адной удавы завітае за дваццаць міль ад дому, а то раптам пачне капацца ў сябе на ўчастку ноччу з ліхтаром. Зусім ачмурэў. Ніхто не думаў, што ён так доўга пражыве. У такіх адзінокіх людзей век кароткі. Дзядзька Джон старэйшы за майго бацьку. Год ад году толькі больш жылісты робіцца і наравісты. Ён круцейшы норавам, чым нават дзед.